Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), yazarı olduğu “Pontus Kültürü” başlıklı kitabı “bölücülük propagandası” iddiasıyla toplatılan Ömer Şükrü Asan’ın başvurusunda Türkiye’yi ifade özgürlüğünü ihlal ettiği için bin 500 avro tazminata mahkum etti.
Türkiye’den Rıza Türmen dahil yedi hakimden oluşan aynı kurul, Ağustos 1999’da yaşanan depremi “Allah’ın bir uyarısı” olarak değerlendiren İstanbul Nur Radyo ve Televizyon Yayıncılığı AŞ’ye Radyo Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) verdiği cezayı da temelsiz buldu.
Ancak AİHM, tazminata hükmedilmesi ve “ayrımcılığa” dair şikayetin incelenmesine ne gerek duymadı.
AİHM de, toplatmada medyanın etkisini gördü
1996 yılında Belge Yayınları arasından çıkan, ilk sayısı toplatılmadığı halde 1999 yılında Yunanistan’da, 2000 yılında da Türkiye’de ikinci baskısı yapılan kitabın Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) kararıyla Ocak 2002’de toplatıldığını hatırlatan AİHM, “Aynı yasa yürürlükteydi. Neden ilk sayısı toplatılmadı da ikincisine el kondu” diye sordu.
AİHM, tek farkın, “Medyanın esere gösterdiği ilgi ve iddianamede dile getirilen eleştiriler” olarak gözüktüğünü ifade ederek, Asan’ın ifade özgürlüğüne yönelik hükümet kısıtlamasının “demokratik bir toplumda gerekli olduğuna” ikna olmadığını bildirdi.
AİHM, kitabın alanda gerçekleştirilen ve siyasi tezden oluşmayan çalışmanın etnoloji, kültür ve dili ele aldığını da kaydetti. Asan’ın kitabının satışına, kitapla ilgili toplatma kararı Ağustos 2003’te kaldırıldığında izin verilmişti.
“Allah’ın ikazı, düşmanlarına uyarısı” sözüne 160 gün
Mihr Cemaati’nin bir sözcüsünün depremi, “Allah’ın düşmanları”na karşı “Allah’ın ikazı” olduğu ve “Allah’ın buna karar verdiği”ne ilişkin görüşlerine yer veren radyo, RTÜK kararıyla Ekim 1999’da 6 ay süreyle kapatılmıştı.
3984 Sayılı Yasa'nın 4. maddesinin “Yayınlar, Anayasa, demokratik kurallara ve kişilik haklarına aykırı olamaz” şeklindeki © bendine aykırı bulunurken radyo yetkilileri de, depremi kendi açılarından anlamlandırdıklarını, buna insanların inanıp inanmamakta özgür olduklarını savunmuştu.
“Felaket döneminde şok sözler ancak şiddet ve kin yok”
27 Ocak 2003 tarihinde radyonun başvurduğu AİHM, felaket yaşandığı dönemde dile getirilen bu sözler “Ne kadar şok edici ve saldırgan olursa olsun”, şiddete teşvik etmediğini ve Mihr Cemaatine üye olmayan insanlara karşı nefret duyduları oluşturmadığını bildirdi.
AİHM, ifade özgürlüğüne karşı alınan müdahale kararı değerlendirilirken “cezanın orantısallığı”nın da dikkate alınan bir unsur olduğunu belirterek, 160 günlük yayın durdurma cezasını ağır buldu. (EÖ)
