Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye hükümetinin Bursa’da kurulu Cargill nişasta fabrikasıyla ilgili olarak yargıda verilen bir dizi kararı uygulamayarak davacıları “etkin yargı korumasından yoksun bıraktığına” hükmetti.
“Davacılar etkin yargı korumasından yoksun bırakıldı”
Bursa Barosu ve 21 vatandaşın başvurusuyla AİHM’de açılan davada, fabrikanın Bursa’ya bağlı Orhangazi’deki tarım arazisinde inşa edilmesi ve çalıştırılmasına karşı yargı makamlarınca verilen kararların uygulanmadığına ilişkin iddialar ele alındı. 19 Haziran’da açıklanan kararda, hükümetin yargı kararlarının gerektirdiği önlemleri yıllar boyunca almayarak davacıları etkin yargı korumasından yoksun bıraktığına hükmedildi.
Mart 2008 sonrasında yeni yasal çerçeve
Kararda, 21 yıllık süreçte yaşanan şu gelişmeler hatırlatıldı:
- Cargill yatırım ruhsatını 1997’de, tarım arazisinde nişasta fabrikası inşaatı için izni 1998’de aldı; buna paralel olarak yetkililerce fabrika inşaatının kolaylaştırılması için imar planlarında değişiklikler yapıldığı,
- İmar planı değişiklikleri ve inşaat iznine ilişkin Bursa İdare Mahkemesi ve Yargıtay’ca verilen iptal kararlarına karşın fabrika inşaatı 1998-2000 arasında tamamlandı.
- 2005’de yargı kararlarının uygulanmamasından kaynaklanan zararlar nedeniyle vatandaşlarca açılan davada, Bölge Mahkemesi Nisan 2009’da Gemlik Belediyesi’ni manevi tazminat ödemeye mahkûm etti. Ancak Başbakan ile İmar ve İskân Bakanlığı’na karşı yöneltilen suçlamalar reddedildi.
Yargıtay: Başbakan, bakan ve vali kararları uygulatmadı
- Yargıtay’a taşınan davada, Başbakan, ilgili bakan ve valinin idare mahkemesi kararlarının uygulanmasını sağlayabilecekken, söz konusu kararların uygulanmadığı sonucuna varıldı.
- Bölge Mahkemesi Yargıtay kararlarına karşı direndi; bu süreç sonuçlanmış değil.
- 2007 ve 2008 yıllarında tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılmasına ilişkin iki yasal düzenleme Meclis’e getirildi. 26 Mart 2008’de kabul edilen ikinci düzenlemenin Anayasa Mahkemesi tarafından onaylanmasıyla Cargill’in 1998’den itibaren verilen yargı kararlarına karşın faaliyetlerini sürdürmesi mümkün oldu. (ŞA)
