Dünya genelinde ölüm cezası kullanımına ilişkin yıllık raporunu yayımlayan Uluslararası Af Örgütü, 2023’te Orta Doğu’daki sert artışla infazların neredeyse son on yıldaki en yüksek sayıya ulaştığını açıkladı.
Rapora göre, 2023’te 1153 infaz gerçekleştirildi. Çin’de uygulandığı düşünülen binlerce infazı içermeyen bu sayı, 2022’ye kıyasla yüzde 30’un üzerinde bir artışa denk geliyor. 2023’teki infaz sayısı da bilindiği kadarıyla 1634 kişinin infaz edildiği 2015’ten bu yana Uluslararası Af Örgütü tarafından kaydedilen en yüksek sayıydı.
Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, raporla ilgili açıklamasında, “Kayda geçen infazlardaki büyük artış büyük oranda İran’dan kaynaklandı. İran yetkilileri insan hayatını tamamen hiçe sayarak uyuşturucuyla ilgili suçlarda infazlara hız verdi ve ölüm cezasının İran’ın en fazla ötekileştirilen ve yoksul toplulukları üzerindeki orantısız etkisini gözler önüne serdi” dedi.
Çin, İran, Suudi Arabistan, Somali ve ABD
Rapora göre, 2023’te en yüksek infaz sayısının kaydedildiği beş ülke Çin, İran, Suudi Arabistan, Somali ve ABD oldu.
İran tek başına kayıtlı tüm infazların yüzde 74’ünden, Suudi Arabistan ise yüzde 15’inden sorumluydu. Somali ve ABD, 2023’te artan sayıda infaz uyguladı.
Hükme bağlanan ölüm cezaları
2023’te dünya genelinde hükme bağlanan ölüm cezası sayısı yüzde 20 oranında artarak toplam sayıyı 2 bin 428’e çıkardı.
İran’da beş çocuk idam edildi
Raporda, İran’da yetkililerin, halk arasında korku yaymak ve iktidarlarını güçlendirmek için ölüm cezasına daha sık başvurduğu belirtildi:
“576 kişinin infaz edildiği 2022’ye kıyasla yüzde 48 oranında bir artışla en az 853 kişi infaz edildi. İnfazlar, İran nüfusunun yaklaşık yüzde 5’ini oluşturmalarına rağmen kayıtlı infazların yüzde 20’sine karşılık gelen Beluci etnik azınlığını orantısız etkiledi. En az 24 kadın ve suç tarihinde henüz çocuk yaşta olan en az beş kişi infaz edildi.
İran’da kayıtlı infazlardan en az 545’i, uyuşturucuyla bağlantılı suçlar, gasp ve casusluk gibi, uluslararası hukuk uyarınca ölüm cezasıyla sonuçlanmaması gereken fiillerden ötürü hukuka aykırı olarak uygulandı. Uyuşturucuyla bağlantılı suçlarda infazlar arttı ve 2022’de kaydedilen 255 infaza kıyasla 2023’te yüzde 89 oranında artarak kayıtlı infazların yüzde 56’sını oluşturdu.”
ABD’de “azotla boğma” ve “kurşuna dizme” teklifi
Rapora göre, ABD’deki gelişme, infaz sayısı 18’den 24’e çıktığı için durakladı:
“Idaho ve Tennessee eyaletlerinde kurşuna dizme yöntemiyle infaz uygulamaya yönelik yasa teklifleri sunulurken, Montana eyaleti öldürücü iğnelerde kullanılan madde çeşidini artırmayı öngören bir yasa teklifini değerlendirdi. Güney Karolina’da, infazların hazırlığı veya gerçekleştirilmesinde yer alan kişilerin ve kurumların kimliğini gizleyen yeni bir yasa çıkarıldı.
ABD’de “azotla idam” 22 dakika sürdü
Af Örgütü Genel Sekreteri Callamard, “Az sayıda ABD eyaleti, ölüm cezasına tüyler ürpertici bir bağlılık ve can almaya yönelik kaynaklara yatırım yapmakta duygusuzca bir niyet sergiledi. Yeni bir yöntem olan azotla boğarak infaz etme yöntemi de kullanılmaya başlandı ve Alabama eyaleti Kenneth Smith’i başarısız bir infaz girişimine maruz bıraktıktan sadece 14 ay sonra bu yılın başlarında öldürmek için bu test edilmemiş yöntemi kullandı. Başkan Biden, federal ölüm cezasını kaldırma sözünü ertelemeye son vermelidir.”
Sahra Altı Afrika’da infazlar arttı
Af Örgütü, 2023’te diğer ülkelerde de gerilemeler yaşandığını ve Sahra Altı Afrika’da kayıtlı ölüm cezaları ve infazların arttığını belgeledi:
“Bölge genelinde kayıtlı infazlar 2022’de 11’den 2023’te 38’e, kayıtlı ölüm cezaları ise 2022’de 298’den 2023’te 494’e ciddi bir artış kaydetti. Ayrıca, bölgedeki hiçbir ülke 2023’te ölüm cezasını kaldırmadı.
Sahra Altı Afrika’da hiçbir ülke ölüm cezasını kaldırmamış olsa da Kenya, Liberya ve Zimbabve’de ölüm cezasının kaldırılmasını öngören yasa teklifleri parlamentoda görüşülmeyi bekliyordu.
Gana’da Parlamento, ölüm cezasını mevcut yasalardan kaldıran iki tasarı lehine oy kullandı ancak yıl sonu itibariyle tasarılar henüz yasalaşmamıştı.”
Çin, Kuzey Kore ve Vietnam
Gizlilik politikası nedeniyle, Uluslararası Af Örgütü’nün açıkladığı sayılar, dünyanın en fazla infaz uygulayan ülkesi olmaya devam eden Çin’de infaz edildiği düşünülen binlerce kişiyi kapsamıyor. Benzer şekilde, Uluslararası Af Örgütü, Kuzey Kore ve Vietnam için de sayı açıklayamıyor.
Rapora göre, Myanmar’da askeri yetkililer ordunun kontrolündeki mahkemelerde, gizlilik içinde yürütülen haksız yargılamalarda ölüm cezası vermeyi sürdürdü.
Bugün itibariyle 112 ülke ölüm cezasını tamamen, toplam 114 ülke ise yasada veya uygulamada kaldırmış durumda.
(AS)
