Af Örgütü: Polis coplarının kötüye kullanımı yasaklanmalı

Fotoğraf: Anadolu Ajansı (Arşiv), ABD'den polis görüntüsü

Uluslararası Af Örgütü ve Omega Araştırma Vakfı bir açıklama yayımlayarak, polis copları gibi her yerde bulunan silahların devamlı olarak işkence ve diğer türde kötü muamele teşkil edebilecek şekilde kötüye kullanıldığının altını çizdi.

İki kurum hükümetlere, kolluk ekipmanı ticaretinin düzenlenmesi için Birleşmiş Milletler öncülüğünde başlatılacak bir süreci destekleme çağrısında bulundu.  

İnsan hakları örgütleri, Ezici Güç: Polis copları ve ilgili silahların kötüye kullanımı başlıklı yeni araştırmada, kolluk kuvvetlerinin mevcut durumda çok sınırlı düzenlemelere tabi olarak veya hiçbir düzenlemeye tabi olmaksızın ticareti yapılan cop gibi ezici silahları kötüye kullandığı 188 vakayı raporladı. 35 ülkeden açık kaynaklı fotoğraf ve video kanıtlarına dayanan araştırma Belarus, Kolombiya, Fransa, Hindistan ve Myanmar'daki protestolara uygulanan şiddetli baskılardan örnekleri içeriyor.

Videolar, kolluk kuvvetlerinin cezalandırmak, halihazırda hareket etmesi engellenmiş kişileri dövmek, başlarına tehlikeli darbeler indirmek veya insanları boyun kıskaçlarına alarak boğmak için cop, lathi (uzun, ağır, demir veya bambu sopalar) ve sjambok (uzun deri kırbaçlar) gibi silahlar kullandığını gösteriyor.

Birleşmiş Milletler uluslararası bir düzenleyici çerçeve oluşturmaya yönelik süreci ilerletirken, Uluslararası Af Örgütü ve Omega, “daha az öldürücü” kolluk kuvvetleri silahlarının ticareti üzerinde daha sıkı kontrollerin yanı sıra, doğası gereği işkence veya ölüm cezası için kötüye kullanılan, belirli türdeki ekipmanın tamamen yasaklanması çağrısında bulunuyor.

“Son derece tehlikeli sonuçlar yaratıyor”

Uluslararası Af Örgütü Askeri, Güvenlik ve Polis Faaliyetleri Danışmanı Verity Coyle konu hakkındaki açıklamasında, şöyle dedi:

“Coplar yanlış kullanıldığında ciddi yaralanmalara ve hatta ölüme neden olabilir. Buna rağmen, benzeri kolluk kuvvetleri ekipmanının ticareti şaşırtıcı bir şekilde düzenleme eksikliğinden yararlanmaya devam ediyor. Hükümetler, bu ekipmanın ihraç edilmesine izin vermeden önce titiz risk değerlendirmeleri yapmakla yükümlü olmalıdır.

“Devletler ayrıca, kolluk birimlerinin, insan haklarına uygun polis faaliyetleri konusunda eğitilmesini ve bu yönde talimat almasını sağlamalıdır. Belgelediğimiz ihlallerin çoğunun işlendiği kamusal toplanmalar da buna dahildir. Polisin güç kullanımını düzenleyen uluslararası standartlar var; ancak araştırmamız, bunların dünyanın her yerinde hiçe sayıldığını ve bu durumun son derece tehlikeli sonuçlar yarattığını gösteriyor." 

Kolluk kuvvetleri ekipmanı sıklıkla kötüye kullanılıyor

Ezici silahlar, dünya çapında polis ve güvenlik güçleri tarafından taşınan, daha az öldürücü silahların en yaygın türüdür. Coplar, uzun çubuklar ve sert kamçılar buna dahildir. Bu ekipmanın yaygın olarak kullanılması, özellikle protestolara yönelik baskılar bağlamında en sık kötüye kullanılan ekipman arasında olduğu anlamına geliyor.

Daha az öldürücü silah ve ekipmanın bazıları, doğru ve uluslararası standartlara uygun bir şekilde kullanıldığında kolluk faaliyetlerinde meşru bir yarara hizmet edebilir. Kolluk görevlileri genellikle son derece stresli ve hatta tehlikeli koşullarda, anlık kararlar gerektiren çok çeşitli durumlarla karşı karşıya kalmaktadır. Ancak yalnızca hukuka azami saygı gösterilerek ve çeşitli insan hakları üzerinde yaratabileceği ciddi etkiler gözetilerek güç kullanımına başvurulabilir.

Raporlar ne diyor?

Birleşmiş Milletler Kolluk Güçleri Görevlileri Tarafından Kuvvet ve Ateşli Silah Kullanılması Hakkında Temel İlkeler (BPUFF) gereğince, kolluk kuvvetleri yalnızca meşru bir yasa uygulama amacı için güç kullanabilir ve bu amaca ulaşmak için gerekenden daha fazla güç kullanamaz. Kolluk kuvvetlerinin güç kullanmasından kaynaklanan olası zararlar, önlenmesi amaçlanan zarardan daha ağır olmamalıdır.  

Ayrıca, diğer güç kullanma araçlarında olduğu gibi, coplar kesinlikle cezalandırma amacıyla kullanılmamalıdır. Bu kurallar, kamusal alandaki toplanmaların denetlenmesi bağlamında da geçerlidir.  

Ezici Güç, kolluk kuvvetlerinin hiçbir şiddet tehdidi oluşturmayan protestoculara saldırarak rutin bir şekilde uluslararası insan hakları hukuku ve standartlarına aykırı hareket ettiğini ortaya koyuyor.  

Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Kanıt İnceleme Bölümü ve Dijital Veri Doğrulama Birimi, 2011 ile 2021 yılları arasında kaydedilen 500'den fazla protesto videosunu inceleyerek 188 ayrı vakada copların kötüye kullanıldığını tespit etti ve doğruladı. Uluslararası Af Örgütü ve Omega'nın her bir vakada uluslararası standartların nasıl ihlal edildiğine ilişkin analiziyle birlikte beş örnek vakanın videolarına buradan erişilebilir.  

Örneğin, Hong Kong'da kaydedilen bir video, bir grup memurun genç bir erkek protestocuya defalarca coplarla vurduğunu gösteriyor. Memurlardan biri protestocunun kafasına vurarak yaralanmasına neden oluyor. Kafaya alınan darbeler oldukça tehlikelidir ve hatta ölümcül olabilir.

Zaruri olmadığında ve aynı ölçüde ciddi bir tehdide karşılık verme amacı taşımadığında bir başkasının hayatını risk altına sokmak uluslararası hukuk ve standartlar uyarınca yasaktır. En önemlisi, video, memurların protestocuyu gözaltına alma amacına ulaşmak için ellerinde açıkça daha az zararlı seçeneklerin olduğunu da gösteriyor.  

Belarus'ta kaydedilen görüntüler, çevik kuvvet polisinin bir protestocuyu merdivenlerden indirdiğini gösteriyor. Bu sırada bir memur, gözaltına direnmemesine rağmen protestocunun bacaklarının arkasına vuruyor. Bir diğer memur tarafından zapt edilen protestocunun daha sonra copla kafasına vuruluyor, yüzüne ve karnına yumruk atılıyor.

Hareket etmesi engellenmiş bir kişiye copla vurmak gereksiz ve orantısızdır ve copların cezalandırıcı bir şekilde kullanılması anlamına gelir. Bu da işkence veya diğer zalimane, insanlık dışı ve alçaltıcı muamele veya cezalandırma kapsamına girer ve uluslararası hukukun ihlalidir.

Birleşmiş Milletler süreci 

BM Genel Sekreteri, işkence veya ölüm cezasında kullanılabilecek ekipman ticaretini düzenlemek için uluslararası bir çerçeve oluşturmak amacıyla öneriler geliştirmek üzere bir grup uzmanı görevlendirdi. Bu düzenlemeler, coplar ve göz yaşartıcı gazlar gibi daha az öldürücü ekipmanı da içermektedir. Uzmanların 2022'de BM Genel Kurulu'na rapor vermesi bekleniyor.

Kolluk faaliyetlerinde yaygın olarak kullanılan silahların kötüye kullanılma riski göz önünde bulundurulduğunda, bu silahların ticaretini düzenleyen her türde küresel çerçeve, mümkün olduğunca geniş kapsamlı ekipmanı içermelidir.

Omega Araştırma Vakfı Araştırma Görevlisi Dr. Michael Crowley, "Giderek artan sayıda devlet, işkence ve diğer türde kötü muameleye karşı küresel mücadelenin bir parçası olarak, kolluk faaliyetlerinde kullanılan silah ve ekipman ticaretini düzenlemeyi kabul ediyor. Ortak uluslararası standartlar geliştirmeye yönelik devam eden BM süreci, on yıllardır kontrolsüz bir şekilde sürdürülen bu ticareti düzenlemek için nadir görülecek bir fırsattır” dedi. (EMK)