*Kişilerin gerçek ismi kullanılmadı. Fotoğraf: Anadolu Ajansı
Uluslararası Af Örgütü, Dünya Mülteciler Günü’nde yayımladığı açıklamada, Pakistan hükümetinin, çoğu Taliban zulmünden kaçan Afganistanlı mültecileri ve sığınmacıları keyfi olarak gözaltına almaya ve taciz etmeye derhal son vermesi gerektiğini belirtti.
Uluslararası Af Örgütü Güney Asya Bölgesel Direktörü Dinushika Dissanayake konu hakkındaki açıklamasında, “Pakistan’daki Afgan mültecilerin durumunun gerekli uluslararası ilgiyi görmemesi son derece kaygı vericidir. Ülkelerine dönemedikleri, Pakistan’da da yerleşemedikleri için çıkışsız bir durumda sıkışıp kaldılar. Yasal statülerinin belirsizliği ve sığınma veya üçüncü ülkede yeniden yerleştirme süreçlerinin zorluğu onları daha da savunmasız kılıyor” dedi.
"Pakistan’daki hayatımız hayat değil"
Daha önce Afganistan İçişleri Bakanlığı’nda çalışan Hüseyin* 2022’de Kabil’de Taliban’dan kıl payı kurtularak ailesiyle birlikte Pakistan’a kaçtı. Yakın bir zamanda Pakistan yetkilileri tarafından başlatılan planlı baskılar kapsamında gözaltına alındı ve tacize maruz kaldı.
Şubat 2023’te polis, İslamabad’da Hüseyin’in ve aynı semtte yaşayan diğer Afganistanlı ailelerin evlerine baskın düzenledi ve arama yaptı. Hüseyin saat 22.00 civarı elleri kelepçelenerek karakola götürüldüğünü ve burada göçmen statüsü, işi ve sosyal çevresi hakkında sorgulandığını belirtti. 20 Afganistanlı daha gözaltına alınmış ve karakola getirilmişti.
“Pasaportlarımızı ve cüzdanlarımızı aldılar, ardından defalarca üstümüzü aradılar. Geçerli vizeleri olan ve ülkede yasal olarak bulunanları bile alıkoydular” diyen Hüseyin ertesi sabah 30 bin rupi “ceza” ödedikten sonra serbest bırakıldı; fakat polis, gözaltı gerekçesini açıklayan resmi bir evrak ya da para cezası için makbuz vermeyi reddetti.
Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü, alıkonulan diğer beş Afganistanlı da farklı günlerde benzer şeyler yaşadıklarını aktardı. Bu kişiler de 5 bin ila 30 bin rupi arası para cezaları ödemeye zorlanmış ve hiçbirine gözaltı işlemini veya para cezasını doğrulayan bir evrak verilmemişti.
Son zamanlarda gelenlerin çoğu vizelerini yeniletmek için Afganistan/Pakistan sınırına gitmek zorunda ve bu hem maliyetli hem de tehlikeli bir yolculuk olabiliyor. Görüşülen iki kişi sınır muhafızlarının, geçerli vizeleri olsa bile sınırı geçmelerine izin vermeden önce onlardan rüşvet istediğini belirtti.
Pakistan yetkilileri, ülkedeki Afganistanlıları geçerli belgeleri olduğunda bile alıkoymak için genellikle 1946 Yabancılar Kanunu’nu kullanıyor.
Yakın zamanda gözaltına alınan Afganistanlı mülteciler, Pakistan’daki insan hakları gruplarıyla iletişim kurmalarına rağmen polis nezaretinde kendilerine hiçbir yasal koruma sağlanmadığını bildirdi.
İlaveten, bazı okullar yasal statüleriyle ilgili belirsizlikleri öne sürerek Afganistan çocukları kaydetmeyi reddettiği için Afganistanlılar çoğu zaman çocukları için eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimde de zorluk çekiyor. Kadınlar ve kız çocuklar için Pakistan’da okula kaydolmak, toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık nedeniyle bilhassa zor.
Arka Plan
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), Taliban’ın iktidarı ele geçirmesinin ardından Afganistan’daki zulüm riski nedeniyle ülkeleri dışında bulunan Afganlar için geri dönmeme uyarısı yayımladı. BMMYK verilerine göre Pakistan’da, ekonomik ve siyasi sebeplerle Afganistan’dan kaçan 3,7 milyon Afganistanlı yaşıyor. Bunların yalnızca 1,4 milyonu resmen kayıtlı.
Uluslararası Af Örgütü 15 Aralık 2022’de Pakistan İslam Cumhuriyeti hükümetine Afganistanlı sığınmacı ve mültecilerin durumuna ilişkin kaygılarını bildirmişti. (EMK)
