Fotoğraf: AA arşiv
Uluslararası Af Örgütü, 6 Şubat deprem bölgelerindeki engellilerin durumuna ilişkin “‘Haysiyet hepimize lazım’: Türkiye’nin deprem müdahalesinde dışlanan engelliler” rapor yayımladı.
Raporda, engellilerin yetersiz barınma koşullarında yaşadığı ifade edildi.
Maraş merkezli depremlerde 50 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 100 binden fazla kişi yaralandı. Yaralananların çoğu uzuvlarını kaybetti veya hayatlarını değiştiren ciddi yaralar aldı. BM’nin resmi kaynaklara dayandırdığı değerlendirmesine göre, yaralı depremzedelerin yüzde 70’inin engelli olacağı tahmin ediliyor.
“Engellilerin erişimi kritik önemde”
Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Araştırmacısı Matthew Wells konu hakkındaki açıklamasında, “Türkiye hükümeti ve uluslararası bağışçılar dahil insani yardım aktörleri, insani müdahalenin engelliler dahil tüm depremzedeler için kapsayıcı olmasını sağlamak üzere acilen harekete geçmelidir. Engellilerin ihtiyaçları, uzman desteği sağlanarak giderilmeli” dedi.
Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi Direktörü Nils Muižnieks de “Engellilerin tesislere ve hizmetlere eşit şekilde erişebilmesi kritik önemde. Uluslararası bağışçılar bu eşi benzeri görülmemiş kriz boyunca Türkiye’deki insani müdahaleyi desteklemek için daha fazlasını yapmalı ve engellilerin ihtiyaçlarını acilen karşılamak üzere teknik ve mali desteği artırmalı” diye konuştu.
Af Örgütü, 131 engelliyle görüştü
Rapor ağırlıklı olarak Adıyaman, Antep, Hatay ve Maraş’a yapılan ziyaretlere dayanıyor. Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları Mart-Nisan 2023 arasında depremzedelerle toplam 131 görüşme gerçekleştirdi ve 34 engelli kişinin (10 kadın, 15 erkek, 9 çocuk) yaşadıklarını belgeledi.
Görüşmeciler arasında farklı türde engeli olan 19 kişi, engelli kişilerin 26 yakını ve müdahale çalışmalarına katılan 13 yardım görevlisi vardı.
 Tuvalet sorunu |
Uluslararası Af Örgütü’nün ziyaret ettiği 21 yerin tamamında hareket kabiliyeti sınırlı veya hareket edemeyen kişiler umumi hijyen tesislerine erişemez durumdaydı. Yardım çalışanları bu durumun genele yayıldığını doğruladı. Engelli kişilerin çoğu tuvaletlere erişemedikleri için bakım sağlayanlara ve yetişkin bezi gibi bazı ürünlere bağımlı hale geldi. Diyabet hastalığı nedeniyle sol bacağı ve sağ ayağının bir bölümü kesilen 48 yaşındaki Suriyeli bir kadın yaşadıklarını, “Ortak tuvaletleri kullanamıyorum. Akrabalarım tekerlekli sandalyemden oturağa geçmem için bana yardım etmek ve her kullandığımda lazımlığı boşaltıp yıkamak zorunda kalıyor. Hepimizin biraz da olsa mahremiyete ve haysiyete ihtiyacı var ama bu koşullarda bu çok zor” sözleriyle anlattı. Fiziksel engeli olan ve kamptaki hijyen tesislerine gitmek için ailesine ihtiyaç duyan 32 yaşındaki Nurcan, “Burada tuvaleti kullanamıyorum, duş alamıyorum, iyi beslenemiyorum. Eskisi gibi yemek yersem tuvalete çıkma ihtiyacı duyacağımdan korkuyorum” dedi. Depremde annesini ve sağ bacağını kaybeden 13 yaşındaki bir kız çocuğu, Af Örgütü’ne, bez kullanmak zorunda kaldığını ve bezini değiştirip altını temizlemesi için ablasına ihtiyaç duyduğunu anlattı. Ablası, “Lazımlığı kullanamıyor çünkü lazımlık çok dengesiz. Düşerse bu kesik yarası için çok tehlikeli olur. Bazen bu bir kâbus diyorum ama sonra gerçek olduğunu anlıyorum” şeklinde konuştu. |
Uzman sağlık hizmeti eksikliği |
Af Örgütü tekerlekli sandalye gibi uygun yardımcı cihazların da yetersiz olduğunu ve rehabilitasyon hizmetleri gibi uzman bakımının kesintiye uğradığını açıkladı. Antakya merkezinde yerinden edilen kişiler için kurulan bir kampta kalan 58 yaşındaki Bahir Gazi, 22 ve 32 yaşlarında, fiziksel engeli olan iki kızının önceden haftada iki kez fiziksel rehabilitasyon merkezine gittiğini ancak binanın depremde yıkıldığını ve kendilerine hâlâ bir alternatif sunulmadığını söyledi. 51 yaşındaki Fadime Çetin kanser hastası, Alzheimer olan eşiyle iki engelli çocuğunun bakımını üstlenmiş durumda. Zihinsel engeli olan 17 yaşındaki oğluna devamlı göz kulak olmak zorunda olduğunu ifade eden Çetin, “Bazen kadınların başörtülerini çekiyor… Böyle şeyler yaptığında da onu dövüp, hakaret ediyorlar” dedi. Oğlunun bazen caddeye çıkıp trafiğin ortasında oturduğunu ve dolaşmasını engellemek için gün boyu ayaklarından birini çadırın dışındaki ahşap bir palete bağlamak zorunda kaldığını söyleyen Çetin, “Evimizdeyken onu bağlamıyorduk, özgürdü” diye konuştu. |
Talepler: Kapsayıcı insani müdahale
Af Örgütü raporunda, yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
- Hükümet ve insani yardım kuruluşları, hijyen tesislerini erişilebilir kılmayı ve yardım dağıtımını iyileştirmeyi içeren yöntemlerle engelli kişilerin ve onlara bakım sağlayanların gerektiği gibi desteklenmesini sağlamalı.
- Bu destek aynı zamanda yaş, cinsiyet ve engellilik durumuna göre tasnif edilmiş veri toplamayı ve analiz etmeyi kapsamalı.
- İhtiyaçları gözeten yeterli ve etkili hizmetlerin sunulması için bu veriler acil müdahalede yer alan insani yardım örgütleriyle paylaşılmalı.
(AS)
