Avukatlar Meriç Eyüboğlu, Efkan Bolaç, Can Atalay ve Ceren Kalı Adalet Bakanı Sadullah Ergin’in çıplak aramanın kişinin utanma duygusunu ihlal etmeyecek şekilde yapıldığına ilişkin ifadelerini bianet'e değerlendi.
Eyüboğlu, “utanma” ifadesinin Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği'nin 28. maddesinde yer aldığını ama neye göre belirlendiğinin belli olmadığını ifade ediyor.
Yıllardır çıplak arama tacizinin muhalif kadınlarca dillendirildiğini söyleyen Eyüboğlu, bu sorunun Gezi direnişi ile birlikte ülke çapında bilinir hale gelmesine dikkat çekiyor.
Kalı, kardeşi Utku Kalı’nın da çıplak aramaya maruz kaldığını ve bunun insanlığa karşı bir eylem olduğunu ifade ederken, Atalay Adalaet Bakanı Ergin’i kast ederek “Utanma duygusunu yitirmemiş bir kişi böyle bir şey söyleyemez” diyor.
Bolaç da Adalet Bakanı Ergin’in kendisinin çıplak aramaya maruz kalması durumunda “utanma” “utanmama” kriterlerini kullanıp kullanamayacağını soruyor.
Eyüboğlu: Yemişim onların utanma duygusunu
“Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği'nin 28. maddesine göre kişinin kanuna göre izin verilmeyen bir şeyi taşıdığına ilişkin makul şüphe halinde arama yapılabileceği söyleniyor. Yani narkotik aramalarda bu madde kullanılıyor.
“28. maddenin bir fıkrasında ‘Kişinin utanma duygusunu en az ihlal edecek şekilde yapılır. Önce bedenin üst kısmındaki giysiler çıkartılır, bedenin alt kısmındaki giysiler üst kısmındaki giysiler giydirildikten sonra çıkartılır’ diyor. Bakan bu maddeye atıfta bulunarak, ‘Çıplak arama yapıyoruz ama utanma duygusunu ihlal etmiyoruz’ diyor.
“Gözaltında çıplak arama uzun yıllardır kadınlar tarafından ifade ediliyor. Ama Gezi sürecinde neredeyse polisle karşılaşan tüm kadınlara uygulandığı için tüm ülke tarafından bilinir hale geldi.
“Gezi'de gördük ki, sadece gözaltında değil, Ankara'da Eylem'in öyküsünde olduğu gibi gözaltı işlemi olmaksızın Akrep'in içinde de İzmir Şakran Cezaevi'nde Elif'in öyküsünde olduğu gibi tutuklama halinde cezaevinde de kadınlar çıplak arama yöntemiyle karşı karşıya geliyorlar. Keza Etkin Haber Ajansı'na (ETHA) yapılan baskında da oradaki gazeteciler çıplak aramaya maruz kaldıklarını ifade etmişlerdi.
“Bu örneklerin hiçbirinde kadınların çantası, eşyaları aranmıyor. Hepsinde kadınların cinsel organları dahil olmak üzere doğrudan bedenleri aranıyor. Kadınlar soyulduktan sonra dizlerin üstünde eğil-kalk gibi bazı hareketleri de yapmaya zorlanıyorlar. Dolayısıyla komutlarla iyice küçük düşürülmeleri düşünülüyor.
“Utanma duygusu yönetmeliğe girmiş ama kime neye göre belirlendiği belli değil. Burada herhalde önemli olan insanlık onurudur ve bu muamele insanlık onurunu alaşağı etmektedir. Dolayısıyla yemişim onların utanma duygusunu.
“Diyelim hiç utanmadın; bu insanlık onurunu alaşağı eden bir durumla karşı karşıya kalmadığın anlamına gelmez.”
Kalı: İnsanlık onuruna karşı
“Aynı uygulama kardeşim Utku Kalı'nın kaldığı cezaevindeki herkese de yapılmıştı. Gerçekten kuvvetli şüphe olmadan insanları aramak, oyuk araması yapmak insanlık onuruna karşı bir eylemdir.
“Hiçbir hukuki dayanağı olmayan bu uygulamaları Adalet Bakanı’nın ‘utanma duygusunu ihlal etme’ ‘ihlal etmeme’ kriterlerine göre değerlendirmesi de son derece yanlış.”
Atalay: Utanma duygusunu yitirmiş
“Bunun hukuken izah edilebilir bir yanı yok. Adalet Bakanı'nın utanma duygusunu yitirerek yanıt verdiği açık.
“Çıplak aramayla ilgili çok ağır hikayeler var. Sadece tutuklular, hükümlüler ile ilgili değil, gözaltındakilerle ilgili de çok ağır hikayeler varken, utanma duygusunu yitirmemiş bir kişi böyle bir yanıt veremez.”
Bolaç: Bakan Ergin çıplak aramaya maruz kalsa…
“Utanma-utanmamanın ölçüsü nasıl belirleniyor? Kime göre utanma duygusu ihlal ediliyor veya edilmiyor? İnsanlara ‘oyuk araması’ yapmak tamamen aşağılayıcı muameledir.
“Bu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde de (AİHM) aynı şekilde insan onuruna yakışmayan aşağılayıcı muamele olarak ifade edilir. Kanun da bu konuyla ilgili olarak aramanın ne şekilde yapılacağı anlatılır. Bir suç isnadı veya bir şeyin taşıyıcısı olma ihtimali varsa çıplak arama söz konusu olabilir.
“AİHM de, evrensel kurallar da yapılan bu tarz aramaları insanlık onuruna yakışmayan muamele olarak görüyor. Bu bir anlamda işkencedir.
“Geçenlerde Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) üyesi avukatlar çıplak aramaya direndikleri için disiplin cezası verilmişti ancak mahkeme bu disiplin cezasını kaldırdı.
“Acaba Bakan Ergin aynı pozisyonda olsa bu cevabı verebilir miydi? Veya kendisinin de taraf olduğu insanlar bu muameleyi görseydi acaba aynı cevabı verir miydi, bu kriterler onlar için de geçerli olur muydu?” (EKN)
