Fotoğraf: Abdüllatif Raşid/MENA
Bir yıla yakın süredir, milletvekillerinin tek bir aday etrafında 2/3 çoğunlukla birleşemediği Irak Ulusal meclisi, Perşembe günkü birleşiminde eski Su Kaynakları Bakanı Abdüllatif Raşid'i Irak Cumhurbaşkanlğı'na seçerek ülkenin siyasal çıkmazdan kurtuluşu doğrultusunda en önemli ilk adımı attı.
Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde Ulusal Meclis'in, devlet ve hükümet binalarıyla uluslararası tensilciliklerin ve yabancı misyonların yer aldığı yüksek güvenlikli "Yeşil Bölge"ye isabet eden dokuz roket, krizin büyüklüğünün de göstergesiydi.
Raşid oy kullanan 269 vekilden 162'sinin desteğini aldı
Abdüllatif Raşid, Cumhurbaşkanlığı seçimin ikinci turunda 162 oyla ülkenin yeni Cumhurbaşkanı oldu.
329 sandalyeli Ulusal Meclis'te ikinci tur oturumunda 269 vekil oy kullandı. Geçerli oyların 162'sini alan Raşid, Meclis'te yemin ederek görevine başladı.
Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) adayı önceki Cumhurbaşkanı Berhem Salih adaylıktan çekilmedi ve Raşid karşısında şansını denedi.
Abdüllatif Raşid'in Başbakanlık için Şii Koordinasyon Çerçevesi'nin adayı Muhammed Şiya es-Sudani'yi görevlendireceği söyleniyor.
Abdüllatif Raşid kim?
Raşid deneyimli bir Kürt siyasetçi, Manchester Üniversitesi'nden İnşaat Mühendisliği Lisansı, Liverpool Üniversitesi'nden İnşaat Mühendisliği Yüksek Lisansı ve Doktora derecesine sahip.
Abdüllatif Raşid Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden sonra Eylül 2003'ten Aralık 2010'a kadar Su Kaynakları Bakanlığı'nı yürüttü. Kamudaki görevinden ayrıldıktan sonra Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) kurucusu ve kayınbiraderi Celal Talabani'nin kıdemli danışmanı oldu.
Krizin çözülmekte olduğuna ilişkin yorumlar özellikle dün KDP lideri Mesud Barzani'nin görevdeki Cumhurbaşkanı Berhem Salih yerine kendi adayı Rêbar Ahmed'i geri çekerek Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki rakip parti YNK'nin önde gelenlerinden Raşid'i işaret etmesiyle güç kazanmıştı.
TIKLAYIN-Barzani Cumhurbaşkanlığı için YNK'den Cemal Raşid'i aday gösteriyor
Cumhurbaşkanlığı çıkmazının arka planı
Irak'taki Cumhurbaşkanlığı krizi, geçtiğimiz yıl Ekim'de gerçekleşen genel seçimler ardından Ulusal Meclis'te Irak Anayasasına göre Cumhurbaşkanı seçmek için gereken 2/3 çoğunluğa sahip bir blok oluşturulamamasından kaynaklanıyor. Irak Anayasası'na göre genel seçimlerle oluşan parlamentonun bir hükümet oluşturabilmesi için önce Cumhurbaşkanı'nı seçmesi ve Cumhurbaşkanı'nın bir başbakan adayını hükümet kurmakla görevlendirmesi gerekiyor. Süreç tamamlanamadığı için Irak'ta Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık bir önceki seçimlerde bu görevlere getirilmiş eski Cumhurbaşkanı ve Başbakan tarafından yürütülüyor.
Sadr'ın oluşturduğu Şii bloku Ekim 2021 seçimlerinde 73 sandalye kazanarak 329 sandalyeli parlamentonun en büyük grubu olmuştu. Ancak seçimlerin sonuçlanmasından bu yana, Cumhurbaşkanı'nın seçilmesi için gereken 2/3 çoğunluk, yarışan ittifakların hiçbirince sağlanamadı, hükümet kurma görüşmeleri durdu ve dünyanın en büyük petrol üreticisi olan ülke, petrol fiyatları durmaksızın yükselirken siyasal krizin daha da vahimleştirdiği ekonomik ve toplumsal bir krize sürüklendi.
Krizin kaynağı: Şiilerin bölünmesi
Irak anayasasında açık bir hüküm bulunmamasına karşın, yeni düzen kurulduğundan bu yana iktidar mevkilerinin paylaşımında Cumhurbaşkanlığı Kürtler'e, Başbakanlık Şiiler'e ve Meclis Başkanlığı Sünniler'e düşüyordu. Sadr'ın Irak Şiileri üzerindeki İran nüfuzuna kategorik karşıtlığı dolayısıyla Şii politik güçler arasında ortaya çıkan yarılma Şiiler'in tek bir blok olarak sahip oldukları tanzim edici rolü sona erdirdi.
TIKLAYIN-Sadr Şii Koordinasyonu'nun uzlaşma önerisini reddetti
Öte yandan, Kürtler arasındaki Cumhurbaşkanlığı'nın Kürdistan Yurtseverler Birliği'ne (YNK), Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanlığı'nın Kürdistan Demokrat Partisine (KDP) bırakılmasına yönelik konsesus da KDP'nin Sadr ile ittifak kurarak Cumhurbaşkanlığı'na bir KDP'liyi aday göstermesiyle bozulunca, Irak Ulusal Meclisi'ndeki blokların herhangi birinin Cumhurbaşkanlığı seçimi için gerekli 2/3 çoğunluğu sağlayacak güce ulaşması olasılığı ortadan kalkmış oldu.
TIKLAYIN-Irak Meclisi KYB ve KDP'nin tek adayda anlaşmasını bekliyor
TIKLAYIN-Bağdat'ta Cumhurbaşkanı gene seçilemedi, gözler Yüksek Mahkemede
Sadr, Şii rakiplerinin oluşturduğu İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi'ni muhalefette bırakacak bir "çoğunluk hükümeti" düşüncesinin gerçekleşmesi için ilk adım olan Cumhurbaşkanlığı seçimi için 2/3 desteği elde edemeyince Haziran'da kendisine bağlı milletvekillerini istifaya zorlayarak Meclis'in feshine giden yolu açmak üzere yeni bir hamle yaptıysa da bundan da sonuç alamadı. Hükümet için müzakereler son buldu.
Sadr'ın Cuma namazları
Sadr ve 73 milletvekilinin Meclis'ten çekilişleriyle rakip Şii bloku İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi yasama meclisindeki en büyük siyasi grup haline geldi.
TIKLAYIN-Irak | Sadr'a bağlı milletvekilleri istifa etti
Koordinasyon Çerçevesi'nin eski kabine bakanı Muhammed Şii el-Sudani'yi başbakan olarak aday göstermesi Sadr blokununun yokluklarında Cumhurbaşkanı seçilerek siyasal süreçten dışlanmaları algısıyla parlamentoyu işgale yöneltti.
TIKLAYIN-Mukteda es-Sadr yanlıları "Yeşil Bölge"ye girerek parlamentoyu bastı
Sadr'ın Ağustos boyunca her hafta Yeşil Bölge'de süre giden Cuma namazlarının sonuncusu 29-30 Ağustos'ta Meclis ve hükümet binalarının işgaliyle ordu ve göstericiler arasında kanlı bir çatışmaya dönüştü. En az 20 kişi öldürüldü. Çatışmalar ülkenin diğer kentlerine yayılırken Mukteda es-Sadr'ın televizyon konuşmasıyla son buldu. O tarihten beri, Irak seçkinlerinin krizden çıkış için çare arayışı sürüyordu.
(AEK)
