AB:Letonyadan Yurttaşlık Sorununa Ek Çaba
Genel değerlendirme
Latviya, Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmeye devam etmektedir. Ülke, demokrasi, adalet, insan hakları, ve azınlıkların korunması ve gözetilmesini sağlayan kuruluşları güçlendirmekte ilerleme kaydetmiştir.
Latviya, kamu idaresi reformunda eksik kalan konular üzerinde çalışmaya devam etmektedir. Yargı sisteminde eksikliklerin çoğu tanımlanmış olsa da, ele alınanlar azdır. Adli sistemin modernleştirilmesi ve reformun tamamlanması için ek çabalar gerekiyor.
Mevzuatın tamamlanması ve birikmiş davaların azaltılması gerekmektedir. Duruşma öncesi tutukluluk konusu dikkatle ele alınmalıdır. Yargının bağımsızlığını ve etkinliğini güçlendirmek için de adımlar atılmalıdır. Mahkemelerin altyapısının geliştirilmesine de devam edilmelidir.
Latviya, endişe vermeye devam eden yolsuzlukla mücadelede de önemli adımlar atmıştır. Ancak bu konuda ek adımlar gerekmektedir.
Latviya insan hakları ve özgürlüklerini gözetmeye devam etmektedir.Ülke, seçim yasasındaki dil koşulunu kaldırarak, vatandaşlık almayı kolaylaştırarak, ve Toplumsal Bütünleşme Vakfı'nı kurarak, vatandaş olmayanları toplumla bütünleşmeye teşvik etmiştir. Ancak bütün bu çabaların hızlandırılması gerekmektedir.
Yargı sistemi
Latviya, son yıl içerisinde yargı sistemi reformları konusunda çok sınırlı ilerleme kaydetmiştir. Yargı sisteminin etkinliğini ve bağımsızlığını artırmak için belli adımlar atılmıştır.
Yargı Sistemini Geliştirme Programı çalışmalarına devam etmelidir. Latviya'da yargıçlar Adalet Bakanlığı tarafından seçilmekte ve Meclis tarafından onaylanmaktadırlar. Bağımsızlıkları Anayasa tarafından gözetilmektedir.
Meclis, yargının işleyişinde gelişme sağlamak için gerekli olan üç yasayı hala kabul etmemiştir.
Suç davası işlemlerini basitleştirecek, birikmiş davaları azaltacak, gençlerin yargılandığı davaları hızlandıracak, ve alternatif cezaların kullanımını genişletecek yeni Suç İşlemleri Yasası, hala taslak aşamasındadır. Bu üzücüdür. Bağımsız bir mahkeme idaresi kurmak dahil, yargı sisteminin etkinliği ve bağımsızlığını artırmak için daha çok çalışma yapılmalıdır.
Bu arada, adli sistemde yolsuzlukların yaşandığıyla ilgili yaygın inanış endişe yaratmaktadır.
Yargı sistemi reformunu sağlayacak yeni mevzuat eksikliği nedeniyle birikmiş dava sayısı daha da artmıştır. Birikmiş, sürmekte olan dava sorunu hemen ele alınmalıdır.
Dava öncesi tutukluluk süresi de ciddi sorun oluşturmaya devam etmektedir.
Alternatif cezalara daha sık başvurulmaya başlanmıştır. Ancak, yetersiz kaynak nedeniyle gözetim altında tutma sistemi ertelenmiştir.
Mahkeme başkanlarına, personele ve savcılara eğitim sağlamak öncelikli olarak ele alınmalıdır ve eğitim için devlet bütçesinden kaynak sağlanmalıdır.
Mahkemelerin modernleştirilmesi, mahkeme binalarının altyapısını geliştirmek ve bilgi ağları kurmak suretiyle devam etmiştir.
İnsanların adalete erişiminin geliştirilmesi gerekmektedir
Latviya, adli sistemin çoğu eksikliklerini tanımlamış olsa da, henüz sadece bir bölümünü ele almıştır. Yargı sisteminin modernleşmesi için çabaların devam etmesi gerekmektedir. Mevzuatın tamamlanması ve biriken dava sayısının azaltılması şarttır.
Adli sistemin bağımsızlığını, etkinliğini ve kalitesini güçlendirmek için çaba gösterilmelidir. Mahkemelerin altyapılarının geliştirilmesine de devam edilmelidir.
İnsan hakları ve azınlıkların korunması
Latviya insan haklarını ve özgürlüklerini gözetmeye devam etmektedir. Ülke, başlıca insan hakları konvansiyonlarını onaylamıştır 2002 yılının Nisan ayında Latviya, idam cezasının her durumda kaldırılmasını öngören 13. Protokolü imzalamıştır.
Latviya, her türlü ayırımcılığı yasaklayan 12. Protokolü imzalamış, ancak hala onaylamamıştır.
Sivil ve siyasi haklar
Latviya'da bu yıl içinde insan kaçakçılığı ve iltica konularındaki mevzuatta ilerlemeler olmuştur. Hapishane koşullarında da gelişmeler vardır. Dava öncesi tutukluluk konusunda bazı sınırlı adımlar atılmış olsa da, bu sorun ciddi endişe kaynağı olmaya devam etmektedir.
Latviya 2002 yılının Nisan ayında suç yasasında insan kaçakçılığı ve organize suç konularında değişiklikler yapmıştır. Ülke, insan kaçakçılığında hala bir çıkış noktasıdır. Latviya, İnterpol ve diğer birkaç ülkeyle insan kaçakçılığının önlenmesi konusunda işbirliği yapmaktadır.
Polisin gözaltındaki kişilere karşı aşırı şiddet kullanması da endişe verici bir sorundur.
Hapishane koşulları
Latviya hapishane koşullarını geliştirmek için bazı adımlar atmıştır. Bu adımlar, serbest bırakılmış tutuklulara para yardımı, tıbbi yardım, gıda, ve tutuklu anneleriyle birlikte kalmak zorunda olan çocuklara bazı imkanlar sağlamayı da kapsamaktadır. Ancak hapishanelerde hala temizlik ve aşırı kalabalık konularında sorun yaşanmaktadır.
Yasal yardım
Yasal yardım konusunda, mevzuat ve uygulamanın geliştirilmesi gerekmektedir. Suç İşlemleri Kanunu kriminal davalarda bedava yasal yardım öngörmektedir. Sivil İşlemler Kanunu da, resmi yasal yardım sağlamaktadır.
Ancak, avukat, bütçe, bilgi ve tecrübe yetersizliği bu mevzuatın uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Bu alandaki mevzuatı uluslararası standartlara çıkarmak için çaba sarf edilmelidir.
İltica
Latviya, 2002 yılının Mart ayında yeni bir iltica yasası kabul etmiştir. Bu yasa genelde önemli bir adım olarak görülse de, yeterli biçimde uygulanmasına özel dikkat gösterilmelidir.
İfade özgürlüğü
Latviya'da ifade özgürlüğü ve din özgürlüğü Anayasa tarafından gözetilmektedir. Bu alanlarda herhangi bir sorun kaydedilmemiştir.
Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar
Latviya yeni bir çalışma mevzuatı kabul ederek bu konuda ilerleme kaydetmiştir. Yeni Çalışma Yasası, kadınların işe alım ve maaş konularında yaşadığı ayırımcılığı ele alacaktır. Meclisteki 100 kişiden 21'i kadınlardan oluşmaktadır, ve hükümette iki kadın bakan görev almaktadır.
Engellileri koruma alanında bazı adımlar gerekmektedir. Latviya hükümeti, zihinsel engellilerin haklarını koruyan yeni bir mevzuat kabul etmiştir. Bakım kurumlarındaki engellilerin onur kırıcı davranışlara maruz kalmaları önlenmelidir. Bazı bakım kurumlarındaki koşullar, ve hastalara gerekli ilaçlar için devlet desteği sağlanmaması, endişe yaratmaktadır.
Sendikalar
Latviya'da sendikaların oluşması ve işleyişiyle ilgili bütün gerekli mevzuat mevcuttur. Ancak sendikalar hala geçmişten gelen bir güvensizlikle mücadele etmektedir.
Azınlık hakları ve azınlıkların korunması
2001 yılının Mart ayında, Latviya Meclisi azınlıkların korunmasıyla ilgili bir konvansiyonu reddetmiştir. Latviya'nın bu konvansiyonu hemen onaylaması gerekmektedir.
Seçim yasasındaki dil sınırlamaları kaldırılmış, yurttaşlığa kabul kolaylaştırılmış, ve sosyal bütünleşme için dil eğitimi desteği artırılmıştır. Bunlar olumlu gelişmelerdir.
Vatandaşlık işlemleri
Latviya'daki yaklaşık 2.34 milyon kişinin yüzde 22.4'ü Latviya vatandaşı değildir.
Vatandaş olmayanların sayısı yurttaşlık kabulünün kolaylaştırılmasıyla düşmeye başlamıştır. Yurttaşlığa başvuracakların önündeki en büyük engel, dil yetersizliğidir.
Toplumsal Bütünleşme Vakfı yurttaşlığa başvuracaklar için dil eğitimi sistemini geliştirmek için bir plan benimsemiştir. 2001 yılının sonunda, halkı vatandaşlık konularında bilgilendirmek için yazılı, görsel ve elektronik medyayı kapsayan geniş bir kampanya başlatılmıştır.
Latviya, halkı, vatandaşlık almaya teşvik için çalışmalarına devam etmelidir.
Azınlıkların topluma uyum sağlaması
Latviya, son dönemde, halkın bütünleşmesi ve dil mevzuatı konularına odaklanmıştır. Seçim mevzuatındaki dil hükümlerinin kaldırılması önemli bir gelişme olmuştur. Ancak bazı konularda hala endişeler sürmektedir.
Toplumsal Bütünleşme Vakfı' nın özel projelerinden tüm Latviya halkının haberdar edilmesi ve katılımlarının sağlanması gerekmektedir.
Bedava dil kursları için desteğin sürmesi ve öğretmen yetersizliği sorununun çözülmesi gerekmektedir.
1998 yılında yürürlüğe girmiş olan Eğitim Yasası'yla birlikte, Latviya'da iki dilde eğitim devam etmektedir.
Dil sınırlamaları karşısında önemli gelişmeler olmuştur. Latviya Devlet Başkanı, siyasi adaylara dil mecburiyeti yükleyen seçim mevzuatının geri çekilmesine aktif olarak destek vermiştir.
Vatandaş olmayanların ekonomik çevreye katılımını sınırlandıran başka birtakım etkenler mevcuttur. Vatandaş olmayanlar, devlet güvenliği öne sürülerek, avukatlık, silahlı güvenlik görevlisi, ve özel dedektiflik gibi belli mesleklerden uzak tutulmaktadırlar. (EA/NM)