Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi, gazeteciler ve insan hakları savunucularını koruyacak yeni AB yasası üzerinde geçici anlaşmaya vardı.
Yeni yasa, Türkiye'de muhalefete yönelik olarak en yaygın biçimde, özellikle Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve "dezenformasyon yasası" hükümleri dayandırılarak Cumhuriyet Savcılıkları tarafından yapıldığı şekilde habercilerin haber ve eleştirilerinin kendilerine karşı suç kanıtı olarak kullanılmasının AB ülkelerinde de giderek artışına karşı bir güvence olarak Avrupa gazetecilik meslek kuruluşları tarafından isteniyordu.
Yargının iktidarlarca silah olarak
kullanılmasına karşı önemli bir adım
AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosunun, gazeteci ve insan hakları savunucularını "kamusal katılıma karşı stratejik davalar"dan (SLAPP= strategic lawsuits against public participation) koruyacak bir yönerge doğrultusunda vardıkları bu siyasi anlaşma, kamusal katılım sağlayan insanların asılsız iddialar veya kötü niyetli yargısal işlemlerden korunması yönünde çok önemli bir adım oluşturuyor.
Yeni düzenleme, AB gündemine SLAPP kısaltmasıyla gündeme gelen davaların kamu yararını ilgilendiren konularda konuşan kişileri susturmak için artan ölçüde kullanılması dolayısıyla girdi. Yönerge, sınır ötesine uzanan hukuksal meselelerde de bu tür iddialara karşı usul güvenceleri getiriyor.
Konseyin dönem başkanlığını yürüten İspanya Adalet Bakanı Félix Bolaños, yeni yasanın yargının silah olarak kullanılmasına karşı bir güvence olduğunu vurguladı.
Zenginler ve güçlüler, sırf kamu yararını ilgilendiren konularda konuştukları için eleştirenleri mahkemede susturabiliyorsa demokrasilerimiz tehlike altındadır. Bu yeni yasa ile AB, gazetecileri ve insan hakları savunucularını asılsız ve istismar edici davalara karşı korumaktadır.
Yasanın getirdiği yeni kazanımlar
SLAPP'ların hedef aldığı kişiler yeni yasayla bir dizi usul güvencesi ve korumadan yararlanabilecek ve mahkemelerden şunları talep edebilecekler:
▶ İddianın davanın erken aşamalarında reddedilmesi. Bir iddianın açıkça temelsiz olduğu düşünülüyorsa, hakim davanın mümkün olan en erken aşamasında iddianın reddine karar verebilir. Mahkeme, davalılardan gelen bu tür talepleri hızlandırmalıdır.
▶ Davacı kişi veya şirketten mali teminat talep edilmesi. Mahkeme, davacının, yani SLAPP başlatan kişi veya şirketin, yargılama masrafları için teminat yatırmasını istemeye karar verebilir.
▶ Başka türden çözüm yolları aranması. Örneğin mahkeme, SLAPP mağdurunun yasal temsil masrafları da dahil yargılama giderlerinin davacı tarafından karşılanmasına karar verebilir. Hâkim ayrıca SLAPP başlatan tarafın cezaya çarptırılması veya aynı derecede etkili başka önlemlere tabi tutulmasına da karar verebilir.
Arka plan
SLAPP'lar genellikle güçlü bireyler, lobi grupları, şirketler ve devlet organlarınca başlatılıyor. Dava açanların amacı eleştirenleri, yasal savunma masraflarını da onlara yükleyerek eleştiri veya muhalefetten vazgeçene kadar sansürlemek, sindirmek ve susturmak oluyor.
SLAPP'ların tipik hedefleri de gazeteciler ve insan hakları savunucuları oluyor. Araştırmacılar ve akademisyenler gibi kamusal katılımla ilgilenen başka kişiler de hedef alınabiliyor.
Avrupa Komisyonu'nun AB üyesi ülkelerde hukukun üstünlüğü alanındaki gelişmeleri inceleyen değerlendirmelerinde ve Avrupa Konseyi tahlillerinde SLAPP'larda gözle görülür bir artış olduğu bildiriliyor.
(AEK)
