Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) Genel Sekreteri Murat Cem Ertürk "hava kirliliği" sorununun çözümünü bu üç temel maddeyle özetliyor.
Çevre ve Orman Bakanlığı'nın 2005-2006 kış dönemi raporuna göre, halen 51 ilde hava kirliliği sınır değerleri aşılmış durumda.
Adıyaman gazetecilerinin mücadelesi
İllerdeki sağlığı tehdit eden hava kirliliğiyle ilgili gelişmelere özellikle yerel basın çok yer veriyor, hatta kimi zaman yerel köşe yazarları mücadelenin öncüsü oluyor.
"Adıyaman'da hava kirliliğinin artması, hem insanları hem de çevre sağlığını tehdit eder hale gelmişti. Yetkililerin bu duruma 'dur demesi' için dava girişiminde bulunmak istedik ve kamuoyuna da dava hazırlığımızı aktardık."
Adıyaman'da Bugün gazetesi köşe yazarı Naif Karabatak'ın başı çektiği bu kampanya sonuç verince, Karabatak ve arkadaşları dava açmaktan vazgeçtiler.
"Yayınlar ses getirdi. Belediyemiz binaların bacalarına filtre takmaya başladı. Biz de davadan vazgeçtik. Çünkü amacımız yetkilileri suçlayıp, kavga etmek değil, önlem alınmasını sağlamaktı."
Batman ve Malatya
* Batman Teknik Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Hasan Bayındır, Batman'da "Sanayi tesisleri bacalarının yaydığı kirletici gazların yanı sıra konutlarda ısınma amaçlı kullanılan kalitesiz yakıtların atmosfere yaydığı bileşenler nedeniyle üst solunum yolları hastalıklarında artış yaşanıyor" açıklaması yaptı
* Malatya' da Mahalli Çevre Kurulu, Vali Yardımcısı Orhan Çiftçi başkanlığında toplanarak, hava ve çevre kirliliğine karşı çeşitli önlemler alınmasını kararlaştırdı.
Bu arada, çöp dökme alanının düzenlenmesi ve yanmanın durdurulması ve alanın düzenlemesine karar verildi.
Ayrıca, Belediye Başkanlığı özellikle kış aylarında hava kirliliğini önlemeye yönelik bilgilendirme ve tedbirlerin anons yoluyla halka duyurulmasına karar verdi.
Ordu'nun lodos şansı
Ordu Meteoroloji Müdürü Şükrü Koç deniz tarafından esen lodos rüzgarlarının şehir üzerindeki kirli havayı dağıttığını anlatıyor.
"Hava sirkülasyonu olmadığı için baca ile araç trafiğinin yoğunluğundan oluşan dumanların şehrin üzerinde öbekleniyor."
Çevre ve Orman İl Müdürü Selahattin Aydın da, son günlerde Ordululara soba yakma teknikleri konusunda binlerce broşür dağıttıklarını ve olumlu sonuçlar alındığını bildirdi.
Ödemiş'te üç ayda 3 bin 700 başvuru
İzmir'e bağlı Ödemiş'te Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları Servisi'ne son üç ayda 3 bin 707 kişi başvurdu.
Hastalıklar, yoğun kömür kullanımı yüzünden hava kirliliğindeki artıştan kaynaklanıyor.
Ödemiş'teki kirli hava, daha çok çocuk ve yaşlıları etkiledi.
Ertürk: Çözüm kirlenmenin kaynağında
Ertürk, yoğun kirliliğin yaşandığı illerin "kirlenme ortamı" ve "kirlenme kaynağı"na göre değerlendirilmesini öneriyor.
"Özellikle plansız şehirleşen yerleşimlerde sanayi ile konutların ayrışmamış olması ve binaların hava akışına engel oluşturması, kirliliğin yaşandığı illerin ortamsal özelliği. "
Oda'nın çalışmalarına göre, kirlenme kaynakları özetle şöyle:
* Düşük kalitede ve kükürt oranı yüksek kömür kullanımı, yakma tekniklerinin doğru uygulanmaması, merkezi ısıtma yerine bireysel ve verimsiz ısıtmanın tercih edilmesi,
* Hammadde ve enerji üretimi yapan kamu işletmelerinde yeterli yatırımların yapılmamasından dolayı verimsiz yakma sistemlerinin kullanılması, düşük kalorili kömür kullanımı ve baca filtresi benzeri arıtma önlemlerinin alınmaması,
* Karayoluna dayalı ulaşım politikaları ve artan motorlu taşıt sayısı, toplu ulaşıma dönük yatırım eksikliği, egzoz gazı denetim ve yaptırımlarının yetersizliği ve denetim mekanizmasının çoğunlukla yetkin olmayan özel oto servislerince yürütülmesi.
"Kentsel planlama bakanlıklarca yapılmalı"
Ertürk hava kirliliğinin diğer çevre sorunlarında olduğu gibi 'Ulusal Çevre ve Kalkınma Politikaları'ndan bağımsız düşünülmesi gerektiğini vurguluyor ve tüm iller için hava akımlarını gözeten kent planlaması yapılmasını zorunlu görüyot.
"Kentsel planlamalar yerel mekanizmalar ve şirketler aracılığı ile değil ulusal düzlemde Bakanlıklar düzeyinde yapılmalı, sanayi ve konut yatırımlarında Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçleri sağlıklı bir biçimde işletilmeli."
"Yatağan'ın yargı kararı uygulansın"
ÇMÖ, öncelikle Yatağan Termik Santralı için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nce verilen kapatma kararının uygulanmasını istiyor.
Ertürk, hükümetin enerji gündemindeki 23 yeni termik santral planına karşı çıkıyor: "İthal kömürün de kullanılacağı bu santraller hem ekonomik değil, hem de yeni çevre tahribatları yaratacak. Düşük kaliteli ve ithal kömürle işletilen termik santral yatırımlarından vazgeçilmeli."
Bu noktada ÇMO sözcüsü enerjinin verimli kullanımına dönük çalışmalar ile binalarda ısı yalıtımı ve tasarrufuna yönelik yatırımların teşvikini öneriyor.
" Türkiye sera gazı envanteri çıkartmalı"
"Atmosferdeki karbon miktarını artırıp sera etkisiyle dünyanın ısınmasına katkıda bulunan fosil yakıt kullanımı aşamalı olarak terk edilmeli."
Ertürk, Toplam enerji tüketimimizin yüzde 60'lar düzeyinde dışa bağımlı doğalgazdan karşılanmasına sürdürülebilir olmadığı gerekçesiyle itiraz ediyor.
"Enerji yatırımlarının yenilenebilir enerji kaynaklarına dönük yapılandırılması gerekir. Türkiye öncelikle sera gazı envanterini çıkartmalı ve sürekli güncellenen verilerle desteklenen ulusal emisyon azaltımı programı oluşturmalıdır. Temiz üretim teknolojileriyle ileri yakma sistemlerinin kullanımını zorunlu olmalı."
İstanbul'da kirlilik
Sanayiinin yarısına yakınına sahip İstanbul'da sanayi ve imar envanteri bulunmuyor.
İstanbul'daki yaklaşık yirmi bin fabrikanın yalnızca yüzde 10'una ÇED kapsamında rasgele yöntemlerle ulaşıldığını aktaran Ertürk, şehrin personel ve donanım sayısının yeterli olmadığını söylüyor.
Ayrıca, baca filtrelerinin kurulması için gerekli yaptırımların yapılması ve kalorifer, ocak işçilerinin eğitimleri periyodik olarak gerçekleşmesi gerekiyor.
İstanbul'daki egzoz gazı muayenelerinin yüzde 60'nın özel oto bakım servislerinde yapılması, muayene uygunluğu anlamında kuşku uyandırıyor.
Raylı sisteme öncelik
ÇMO verilerine göre; 2005'te egzoz gazı muayene istasyonları İstanbul'daki 2 milyon 300 bin araçtan yalnız 6 yüz bin kadarını denetleyebildi.
İş trafik sorununa dayanınca, Ertürk'ün kirlilik bağlantılı önerileri şöyle:
* Yeni karayolu ve köprü yapımlarına değil raylı sistemlere öncelik verilmeli.
* Yeşil alanlar yaygınlaştırmalı, hava kirliliğini soğuracak yutak alanlar artırılmalı. (EZÖ)
