2025, çocuk haklarının ihlal edildiği zaman hatırlandığı, yetişkinlerin çocukların hakkında bolca analiz yaparken çocuklara söz hakkı tanımadığı ve çocukluk halinin savunulmasının öneminin açığa çıktığı bir yıl oldu.
Çocuklar ve ergenler halet–i ruhiyelerini yansıttıkları üretimleri ortaya koyarken, kamusal ve özel alanlarda yaşadıkları sorunları daha fazla görünür kıldılar.
Çocuk hakları savunucuları da “çocukluk” kavramının tartışmaya açılmaması ve kazanılmış hakların korunması için yoğun bir mücadele verdi.
İktidarın çocukları nesneleştirerek ortaya koyduğu “Aile Yılı” projesine karşın çocuk işçiliği, ihmal ve istismar, suça sürüklenme, eğitimden kopuş, çocuk yoksulluğu, şiddet döngüsü ve çocukların yaşam mücadelesi tüm gerçekliği ile karşımızda durdu.
ÇOCUKLUĞUN YOK OLUŞU
Yoksulluk, eğitimden kopuş, suça sürüklenme, çalıştırılma ve zorla evlendirilme
Çocuk yoksulluğu ve yoksunluğu
2025’te yoksulluk, çocukların hayatındaki en belirleyici risklerden biri olmaya devam etti.
TÜİK’in gerçekleştirdiği Türkiye’de Çocuk 2025 Araştırması’nın resmi sonuçlarına göre, Türkiye’de 15 yaş altı her 100 çocuktan 32’si, toplamda 7 milyon 39 bin çocuk Afrika ülkeleri düzeyinde açlık çekiyor olarak kaydedildi.
15 yaş altı 6,7 milyon çocuk günde bir öğün et, tavuk, balık, yumurta yiyemediğini, 7,8 milyon çocuğun hayatında bisiklete binmemiş olduğunu, 2,5 milyon çocuğun doğru düzgün bir çift ayakkabıya erişemediğini öğrendik.
5,5 milyon çocuğun hiç oyuncağı olmadığı ve 11 milyon çocuğun "aile tatili" diye bir hayali kuramadığıyla yüzleştik.
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR ANLATIYOR
“İçeride devlet yok, birbirini yakanları gördüm”
Çocuk adalet sistemi nereye?
Çocuk adalet sistemi 2025’te çokça tartışıldı. Mattia Ahmet Minguizzi’nin akranları tarafından öldürülmesi ile birlikte suça sürüklenen çocuklar gündemden düşmedi. Konu genellikle tek taraflı, sosyolojik ve bilimsel temellerden uzak ele alındı. Çocukları suça sürükleyen etmenlerin neler olduğu ve bu konudaki denetim mekanizmalarının sorumlulukları günlerce kamuoyu önünde yapılan tartışmalarda irdelenmedi.
10. ve 11. yargı paketlerinde suça sürüklenen çocuklar için yapılmak istenen düzenlemeler çocuk hakları savunucularının yoğun mesaisi ve mücadelesi ile geri çekildi.
Ankara, Antalya, Batman, Çanakkale, Diyarbakır, Edirne, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Muğla, Tokat ve Trabzon baroları TBMM'de yaptığı görüşmelerde ve basın açıklamalarında sık sık suça sürüklenme halini tetikleyen durumları gündeme taşıdı. "Fail" veya "mağdur" çocuğun, çocuk olduğunun unutulmaması gerektiği vurgulandı. Cezalaların arttırılmasının değil önleyici ve koruyucu mekanizmaların işletilmesinin çözüm olduğu savunuldu. Hukukçuların yanı sıra sivil toplumdaki çocuk hakları savunucuları da tüm eleştirilere rağmen "çocukların, çocuk olduğunu" savunmaktan vazgeçmedi.
TBMM’de kurulan suça sürüklenen çocuklara ilişkin araştırma komisyonunun 2026’da daha fazla öne çıkması bekleniyor.
ANADİLİNDE ÇOCUK SESLERİ
"Siz bu yazıyı Çocuk Hakları Günü’nde okurken, ben bir günümü 200 TL’ye satmış olacağım"
Sınıfta açlık, okuldan kopuş, MESEM’lerde ölüm…
Bu yıl bilinen yarım milyonu aşkın çocuk, devlet eliyle okuldan koparılıp işçileştirildi. Yıllarca tarım ve sanayi sektöründe çalıştırılan çocuklar bu yıl Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM) aracılığıyla emek sömürüsüne maruz kaldı.
2025’te 13’ü kasım ayında olmak üzere en az 91 çocuk iş cinayetlerinde öldü. MESEM’leri protesto eden öğrenciler ve öğretmenler gözaltına, tutuklamalara maruz kaldı. Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin ise her fırsatta MESEM projesini savunmaya devam etti. Çocuk işçiliğini kitleselleştiren proje yeni yılda da çocukların ve gençlerin gündeminde kalmaya devam edecek gibi.
Öte yandan her 3 çocuktan 1’i okula aç gitti, sınıflarda açlıktan bayılan öğrenciler varken okullarda 1 öğün ücretsiz yemek verilmesi talebi görmezden gelindi. Bu talebin dikkate alınmaması yer yer eğitimden kopuşa neden oldu. Beslenme desteğinin sivil toplum ve yerel yönetimler tarafından sağlanabildiği yerlerde okullaşma oranının arttığı kaydedildi.
Eğitim Reformu Girişimi’nin hazırladığı “Eğitim İzleme Raporu 2025” bulgularına göre, örgün eğitime erişemeyen çocuk sayısı neredeyse 1,5 milyona ulaştı.
Meclis'te çocuk istismarı ve tehdit: "Kimseye söylemeyeceksiniz, aileniz bilmeyecek"
İhmal, istismar ve cezasızlık
Çocukların gündeme geldiği bir başka konu ise geçen yıllarda olduğu gibi ihmal ve istismar.
İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi verilerine göre, sadece İstanbul’da 5 yılda 29 bin avukat 'çocuğa yönelik cinsel istismar' için görevlendirildi.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından cephe hattındaki bölgelerden Türkiye'ye getirilen 510 çocuktan bazılarının, Antalya'da yerleştirildikleri otelde istismar edildikleri ve bir soruşturma yürütülmediği ortaya çıktı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) lokantasında çalışan lise öğrencisi çocukların da TBMM personeli tarafından istismara maruz bırakıldığı haberlere yansıdı.
Cemaat ve tarikat yurtlarından da yıl boyunca çocuğa yönelik şiddet haberleri geldi, çocuklar tüm bu adli süreçlerde mahkemelerde çocuk olduklarını kanıtlamaya çalıştı.
Süleymancılar yurdunda çocuğa şiddet: “Yurt yönetimi konuyu kapatmamı istedi”
Çocuklar için neler yaptık?
bianet olarak çocuk odaklı haberciliği bu yıl da sürdürdük. Çocukların görüşlerini aktardığı, gündemlerinde yer alan konuları bulabilecekleri ve doğrudan habere katıldıkları içerikleri sizlerle paylaştık.
Dünya Çocuk Hakları Günü kapsamında hazırladığımız dosyada, a202nadilinde haklarını dile getiren ve hikâyelerini paylaşan çocuklara yer verdik.
Anadilinde Çocuk Sesleri
"İklim krizi, aynı zamanda bir çocuk hakları krizidir" başlıklı haberimizde 7 yaşındaki Çınar Yıldız, iklim krizine ilişkin gözlemlerini ve önerilerini sundu.
“İklim krizi, aynı zamanda bir çocuk hakları krizidir”
"Sharenting ve dijital mahremiyet" haberimizde çocukların bilinçlendikçe ebeveynlere karşı yasal yollara başvurabileceğini ve haklarını arayabileceklerini anlattık.
SHARENTING VE DİJİTAL MAHREMİYET
"Çocuklar bilinçlendikçe ebeveynlere karşı yasal yollara başvurabilecek"
Türkiye’nin bebekler, çocuklar için düzenlenen ilk ve tek uluslararası sanat festivali olan Atta Festival'in detaylarını paylaştık, çocuklara özgü sanat üretimlerinin önemine değindik.
Atta'ya gidiyoruz: Sirkler, kuklalar, masallar ve tiyatro
Anadilinde eğitime erişmenin her çocuğun hakkı olduğunu, bu hakkın karşılık bulması halinde çocukların neler üretebildiklerini gündeme taşıdık.
Anadilinde müzik eğitimi çocuğunuzun hayatında ne değiştirir?
BİA Çocuk Kitaplığı'nda hikayelerin büyüsüne kapıldık, çocuk edebiyatından seçtiğimiz eserleri kütüphanelerinize taşıdık.
BİA ÇOCUK KİTAPLIĞI
İki küçük canavar seni kendine davet ediyor, uğramaz mısın?
Artık aramızda olmasalar da "devlet dersinde öldürülmüş" çocukları ve cezasızlık politikalarını unutmadık.
Dargeçit'in çocukları: Davut, Seyhan ve Nedim
10 Ekim'in çocukları: Veysel Atılgan ve Dicle Deli'yi hatırlıyoruz
21 YIL ÖNCE BUGÜN ÖLDÜRÜLDÜ
Uğur Kaymaz’ın annesi: Çocuklarımızı büyütmeye korkuyoruz
2026 yılının çocuklara "çocuk olma" hakkını geri verdiği mutlu, umutlu, sağlıklı ve oyun dolu bir yıl olması dileğiyle...
(NÖ)
