Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) 2024’ü analiz ettiği küresel askeri harcamalara ilişkin bir rapor yayımladı.
Buna göre dünya geçen yıl silahlanmaya 2 trilyon 718 milyar dolar harcadı. Askeri harcamalar 2023’e oranla yüzde 9,4 arttı.
SIPRI’ye göre bu tüm zamanların en yüksek yıllık harcaması. Ayrıca Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana bir önceki yıla göre en keskin yükselişin kaydedildiği yıl.
Küresel olarak kişi başına askeri harcama 334 dolarla 1990'dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Harcanan paranın tutarı dünyanın gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 2,5’ine eşit.
Rapora göre askeri harcamalardaki artışın nedeni jeopolitik gerilimlerin artması. En büyük pay da Avrupa ve Orta Doğu ülkelerine ait.
Türkiye, harcamasını 9 yılda yüzde 110 artırdı
SIPRI raporda ülke ve bölgelere göre bir değerlendirme yaptı. Geçen yıl Avrupa’da Malta hariç bütün ülkeler askeri harcamalarını artırdı.
Raporda bunun Ukrayna'daki savaş ve ABD'nin NATO ittifakına bağlılığına ilişkin şüphelerin Rusya’nın dahil olduğu Avrupa'daki askeri harcamaları yüzde 17 artırmasına sebep olduğu kaydedildi.
2024'te en çok askeri harcama yapan beş ülke ABD, Çin, Rusya, Almanya ve Hindistan olurken, bu ülkelerin harcamaları dünya askeri harcamalarının yüzde 60'ını oluşturdu.
Türkiye geçen yılki askeri harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 12 artarak 25 milyar dolar seviyesine çıkarttı. Ayrıca Türkiye'nin 2015-2024 dönemindeki askeri harcaması da yüzde 110 arttı.
ABD'nin geçen yıl askeri harcamaları NATO'un yüzde 66'sını oluşturdu
ABD'nin harcamalarının 2024'te önceki yıla göre yüzde 5,7 artarak 997 milyar dolar olduğu aktarılan raporda, ülkenin askeri harcamalarının 2015-2024 döneminde yüzde 19 yükseldiği kaydedildi.
Raporda, ABD'nin geçen yıl askeri harcamalarının toplam küresel askeri harcamalarının yüzde 37’sini ve toplam NATO askeri harcamalarının da yüzde 66'sını oluşturduğuna işaret edildi.
Geçen yıl Avrupalı NATO üyelerinin çoğu askeri harcamalarını artırırken, bu ülkelerin NATO içindeki toplam payları son 11 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 30'a ulaştı.
Enstitüsünün raporunda, "2024'te üçüncü yılını dolduran Rusya-Ukrayna savaşı, askeri harcamaları artırmaya devam ederek Avrupa'daki askeri harcamaları Soğuk Savaş’ın sonunda kaydedilen seviyenin ötesine taşıdı." ifadesi kullanıldı.
Raporda, Çin'in harcamalarının 2015-2024 döneminde yüzde 59 arttığı, askeri harcamaların geçen yıl da yüzde 7 yükselerek 314 milyar dolara çıktığı tahmin edildi.
Geçen yıl Hindistan'ın harcamalarının yüzde 1,6 artışla 86,1 milyar dolara çıktığı belirtilen raporda, Hindistan'ın askeri harcamalarının 2015-2024 döneminde yüzde 42 yükseldiği ifade edildi.
Almanya yeniden silahlanıyor
Raporda, geçen yıl 88,5 milyar dolarlık harcamayla Almanya'nın küresel olarak en fazla askeri harcama yapan ülkeler arasında yer aldığı aktarılarak, Hindistan'ı geride bırakarak dünyada ilk defa 4. sırada yer alan ülkenin askeri harcamalarının geçen yıl yüzde 28 arttığı bildirildi. Almanya'nın harcamaları 2015-2024 döneminde yüzde 89 arttı.
Rusya'nın askeri harcamaları 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 38 artışla 149 milyar dolar oldu. Bu rakamın Rusya'nın GSYH'sinin yüzde 7,1'ine denk geldiği tahmin edildi.
Rusya ile savaşta olan Ukrayna'nın askeri harcamaları geçen yıl yüzde 2,9 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı. Ukrayna ekonomisinin devam eden savaş nedeniyle aldığı hasar sonucu bu miktar, ülkenin 2024'teki GSYH'sinin yüzde 34’ünü oluşturdu. Ukrayna’nın geçen yılki toplam askeri harcamaları Rusya'nın harcamalarının yüzde 43'üne tekabül ediyor.
İsrail'in askeri harcamaları yüzde 65 arttı
Gazze'deki saldırılarını sürdüren İsrail'in askeri harcamaları geçen yıl yüzde 65 artarak 46,5 milyar dolara ulaştı. SIPRI bunun "1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan bu yana en yüksek yıllık artışı" temsil ettiğini belirtti.
İran'ın harcamaları ise yüzde 10 azalışla 7,9 milyar dolara indi. Raporda, "Yaptırımların İran üzerindeki etkisi, İran'ın harcamalarını artırma kapasitesini ciddi ölçüde sınırladı." yorumu yapıldı.
İngiltere'nin askeri harcamaları geçen yıl yüzde 2,8 artarak 81,8 milyar dolara çıktı. Fransa'nın askeri harcamaları yüzde 6,1 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı.
Suudi Arabistan 80,3 milyar dolarla 2024’te Orta Doğu'nun en büyük, dünyanın ise yedinci en büyük askeri harcama yapan ülkesi oldu.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Kıdemli Araştırmacısı Xiao Liang, geçen yıl 100'den fazla ülkenin askeri harcamalarını artırdığını belirtti.
Liang, "Hükümetler, genellikle diğer bütçe alanları pahasına askeri güvenliğe giderek daha fazla öncelik verdikçe, ekonomik ve sosyal ödünleşmelerin önümüzdeki yıllarda toplumlar üzerinde önemli etkileri olabilir." ifadesini kullandı.
SIPRI, kurulduğu 1966'dan bugüne çatışma, silahlanma, silah kontrolü ve silahsızlanma gibi alanlarda araştırma, rapor ve analizler hazırlıyor.
(HA)
