Anayasa Mahkemesi (AYM) ile Yargıtay arasında uzun bir zamandır süren gerilim, AYM'nin Can Atalay kararının Yargıtay tarafından uygulanmamasıyla eşik atladı. AYM’nin hak ihlali kararlarının iktidar cephesinde özellikle MHP’de yarattığı rahatsızlık Atalay kararı sonrası çok daha fazla su yüzüne çıktı.
MHP ve AKP yüksek yargıdaki krizi mevcut Anayasa’ya bağlarken, Anayasa’nın ve AYM’nin yapısının değiştirilmesine ilişkin söylemler bir kez daha üst perdeden dillendirilmeye başlandı. İktidar Anayasa değişikliği talebini dile getirirken CHP lideri Özgür Özel ise "Anayasa Mahkemesi’ni güçsüzleştirecek ve Anayasa’yı hiçleştirecek" bir işbirliğine gitmeyeceklerini açıkladı.
CHP lideri Özel: Erdoğan aklını başına topla
Diğer yandan kararları nedeniyle hedef gösterilen AYM üyeleri AKP iktidarı döneminde atandı.
AYM Başkanı Zühtü Arslan, Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan ve üyeler Muhammed Emin Kuz, Engin Yıldırım ile Muammer Topal dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından atandı.
Başkanvekili Kadir Özkaya, üyeler Recai Akyel, Yusuf Şevki Hakyemez, Yıldız Seferinoğlu, Basri Bağcı, Selahaddin Menteş, İrfan Fidan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kararıyla, diğer üyeler Rıdvan Güleç, Kenan Yaşar, Muhterem İnce ise TBMM kararıyla göreve geldi.
Yani MHP liderinin "zillet ittifakı" dediği AYM üyeleri mevcut iktidara yakın isimler olarak biliniyor. AYM üyeleri bugüne kadar birçok kararıyla iktidarın "takdirini" kazansa da son dönemlerde verdiği kararlar ise iktidardan özellikle MHP'den tepki aldı, hatta AYM'nin kapatılması dahi dile getirildi.
Ancak Can Atalay kararının ardından sıklıkla ifade edilen AYM'deki değişiklik için Anayasa değişikliğine dahi ihtiyaç kalmayabilir. Zira AYM'nin 15 üyesinden 3'ünün 2024'te görev süreleri doluyor. Bu isimlerden AYM Başkanı Zühtü Arslan ve Muhammed Emin Kuz, AYM'de "muhalif kanat" içerisinde yer alıyor.
MHP tarafından sıklıkla hedef alınan, MHP Genel Başkanı Devlet Behçeli'nin dün (14 Kasım) "AYM Başkanı, zillet ittifakının yüksek yargıya yuvalanmış hastalıklı koludur” dediği AYM Başkanı Zühtü Arslan'ın görev süresi 20 Nisan 2024’te sona eriyor.
Bahçeli AYM'yi hedef aldı: AYM kapatılsın, AYM Başkanı Kandil'e gitsin
İktidarın 'rahatsız' olduğu AYM kararlarının altında imzası olan bir diğer isim de Muhammed Emin Kuz.
Kuz'un görev süresi ise 12 Mayıs 2024'te sona erecek.
2024 yılında görev süresi dolacak bir diğer isim de Cumhurbaşkanı Abdulah Gül tarafından göreve getirilen AYM üyesi Muammer Topal.
Görev süresi 29 Ocak 2024'te dolacak olan Topal'ın, AYM'de "iktidara yakın kanat" içinde olduğu biliniyor.
Görev süresi dolan isimlerin yerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın görevlendirme yapacağı isimler atanacak. Böylelikle AYM'nin üye profilinde önemli bir değişim yaşanacak.
Can Atalay'ın dava süreci
Özsoy- Boyunsuz: Değişikliğe gerek kalmayabilir
Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, birkaç ay sonra AYM'de yaşanacak değişikliği bianet'e değerlendirdi.
Prof. Dr. Özsoy- Boyunsuz, mevcut üyelerin görev sürelerinin dolmasıyla birlikte yapılacak değişikliğinin iktidarın kontrolünde olacağını söyledi.
İktidarın AYM’nin yapısında değişikliği gitmeden de yüksek mahkemeyi iktidar çizgisine getirebileceğini belirten Özsoy- Boyunsuz, şunları söyledi:
15 üyeli Anayasa Mahkemesi’nin Başkanı ve iki üyesinin görev süreleri 2024 yılı içinde doluyor. Bunlardan ikisi YÖK kontenjanından birisi de Danıştay üzerinden gelecek ve Cumhurbaşkanı tarafından atanacaklar.
Görevi bitecek üç yargıçtan ikisi, iktidarı kızdıran içtihatlarda imzası bulunan yargıçlardan. Dolayısıyla çok yakın bir gelecekte hak ihlali kararları açısından ve diğer içtihatlarda iktidar çizgisinin dışına çıkamayacak şekilde değerlendirdikleri atamalar yapabilirler.
Böylelikle AYM'yi kapatmadan ya da Anayasa değişikliği gerekmeden de içtihatlardan dönüşler yaşanabilir. Daha önce yapılan hep bu olmuştu. Zaten halihazırda tüm yargıçlar AKP tarafından getirilmişti. Erdoğan açısından atamalarla kontrol altına alınabilecek bir yeri ortadan kaldırma gereği yoktur. Bu bakımdan mevcut kriz, Cumhurbaşkanı açısından, kontrollü biçimde anayasa değişikliği tartışmalarına bir gerekçe üretmek amacına hizmet ediyor.
AYM başkanı, başkanvekili ve üyeleri
Zühtü Arslan
AYM Başkanı Prof. Dr. Zühtü Arslan, Yükseköğretim Genel Kurulu'nca gösterilen üç aday arasından 17 Nisan 2012'de dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından AYM üyeliğine seçildi.
AMY Başkanlığı'na ilk kez 10 Şubat 2015'te seçildi, 25 Ocak 2019'daki seçimde de oyların salt çoğunluğunu alarak ikinci kez başkan oldu.
İkinci 4 yıllık görev süresi 13 Şubat 2023’te dolan Arslan, AYM Genel Kurulu'nda yapılan seçimde 15 üyeden 8'inin oyunu alarak salt çoğunluğu sağladı ve üçüncü kez AYM başkanı oldu.
Arslan’ın Yüksek Mahkeme’deki üyelik görevi 20 Nisan 2024’te dolacak. Bu nedenle AYM Başkanlığı için bir kez daha seçim yapılacak. Yeni seçimde, Şubat 2023'te "Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın adayı" olan ancak Arslan karşısında seçimi kaybeden İrfan Fidan'ın ismi öne çıkıyor.
Arslan'ın, Can Atalay dahil AKP ve MHP'de tepki uyandıran birçok kararın altında imzası yer alıyor.
Muhammed Emin Kuz
AYM'nin iktidar tarafından eleştirilen kararlarının altında imzası bulunan Kuz, 8 Mart 2013'te Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından AYM üyeliğine seçildi, 14 Mart 2013 tarihinde göreve başladı.
12 Mayıs 2024’te görev süresi dolacak olan Kuz, Can Atalay dosyasında "ihlal" kararı verdi ve Atalay’ın "derhal tahliye" edilmesi gerektiği yönünde oy kullandı.
Muammer Topal
Danıştay 7. Daire üyeliği görevini sürdürürken Danıştay Genel Kurulunca gösterilen üç aday arasından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 29 Ocak 2012'de Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi ve 30 Ocak 2012 tarihinde göreve başladı.
Can Atalay kararında "ihlal yoktur" diye oy kullanan Topal'ın görev süresi 29 Ocak 2024 yılında doluyor. AYM'deki ilk değişim Topal ile başlayacak.
İrfan Fidan
2012 yılında özel yetkili Cumhuriyet Savcısı olarak atandı. 17-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet soruşturmasında görevli savcıların dosyadan el çektirilmesi üzerine dosyaya atandı.
2016-2020 yıllarında İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı olarak görev yaptı. Görevi boyunca birçok önemli dosyada ismi geçti.
Fidan, Barış İçin Akademisyenler bildirisini imzalayan akademisyenler, Can Dündar, Erdem Gül ve Gezi Parkı gibi birçok önemli davanın iddianamesini hazırladı.
27 Kasım 2020’de HSYK tarafından Yargıtay üyeliğine seçildi. Yargıtay’a seçildikten iki ay sonra Erdoğan tarafından 23 Ocak 2021’de AYM üyeliğine seçildi.
Şubat ayında yapılan AYM başkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı tarafından ismi önerildi, fakat bu durum AYM içindeki iktidara yakın isimlerde de tepkiye neden oldu. Fidan başkanlık seçimini Zühtü Arslan’a kaybetti.
Fidan, Can Atalay kararında "ihlal olmadığı" yönünde oy kullandı.
Muhterem İnce
Bilal Erdoğan'ın mütevvelli heyet başkanlığını yaptığı İlim Yayma Vakf'nın kurucusu olan İnce, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından eski İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun yardımcılığına getirildi.
Bir süre sonra Sayıştay'da görev alan İnce, 5 Ekim 2022'de TBMM'de yapılan seçimde AKP ve MHP'nin oylarını alarak AYM üyeliğine getirildi.17 Ekim 2022 tarihinde göreve başladı.
İnce, Can Atalay dosyasında "ihlal" olmadığı yönünde oy kullanan 5 isimden biri.
Basri Bağcı
Erdoğan’ın AYM üyeliğine atadığı Bağcı, AKP iktidarı döneminde Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yaptı ardından Yargıtay üyeliğine seçildi.
Yargıtay Genel Kurulu’nun AYM üyeliğine adaylık için yaptığı seçimde Bağcı en çok oy alan üç Yargıtay üyesinden biri oldu ve Erdoğan, atama tercihini Bağcı’dan yana yaptı.
Bağcı, müsteşar yardımcısı olarak hakim ve savcı mülakatlarını gerçekleştiren komisyonun başkanlığı yürüttü. O dönem bu mülakatlar bir hayli tartışma konusu oldu ve yargının AKP’lileştirildiği iddiaları gündeme getirildi.
Ayrıca Bağcı, 2017 yılında AKP tarafından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) görev yapmak üzere önerilen üç isim arasında yer aldı. Fakat Bağcı ve diğer iki isim “AİHM’de görev yapmak için yetersiz” oldukları gerekçesiyle reddedildiler.
Bağcı, 2 Nisan 2020 AYM üyeliğine seçildi, 6 Nisan 2020 tarihinde göreve başladı.
Bağcı, Can Atalay dosyasında "ihlal" olmadığını belirten isimler arasında yer alıyor.
Kadir Özkaya
18 Aralık 2014'te Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından AYM üyeliğine seçildi ve 22 Aralık 2014 tarihinde göreve başladı.
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunca 12 Nisan 2020 tarihinde yapılan toplantıda Anayasa Mahkemesi başkanvekilliğine seçildi. Seçildiği başkanvekilliği ve İkinci Bölüm başkanlığı görevini 4 Nisan 2020 tarihinden itibaren yürütüyor.
"İktidara yakın kanat" içinde yer aldığı ifade edilen Özkaya, Can Atalay dosyasında "ihlal" kararı veren 9 isim arasında yer alıyor.
Hasan Tahsin Gökcan
Yargıtay Genel Kurulunca gösterilen üç aday arasından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 17 Mart 2014 tarihinde Anayasa Mahkemesi üyesi olarak seçildi, 24 Nisan 2014 tarihinde göreve başladı.
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunca 26 Mart 2019 ve 6 Nisan 2023 tarihlerinde yapılan toplantıda iki kez Anayasa Mahkemesi başkanvekilliğine seçildi. 15 Nisan 2019 tarihinden itibaren başkanvekilliği ve Birinci Bölüm başkanlığı görevini yürütüyor.
AYM'nin "muhalif kanadı"nda yer alan 5 isimden biri olarak bilinen Gökcan, Can Atalay dosyasında "ihlal" kararı verdi.
Gökcan, HDP'nin kapatılması istemli davada, partinin Hazine yardımı hesabına tedbiren bloke konulması kararının kaldırılması yönünde de oy kullanmıştı.
Gökcan'ın görev süresi 2026 yılında doluyor.
Prof. Dr. Engin Yıldırım
9 Nisan 2010 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından YÖK Genel Kurulunun gösterdiği üç aday arasından Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi. 15 Nisan 2010 tarihinde göreve başladı.
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunca 19 Ekim 2015 tarihinde yapılan toplantıda Anayasa Mahkemesi başkanvekilliğine seçildi. 25 Ekim 2019 tarihinde bu görevi sona erdi ve üye olarak görevine devam ediyor.
Yıldırım, Can Atalay dahil muhalif kararlara imza atan AYM üyeleri arasında yer alıyor. Yıldırım, 12 Eylül 2010'da yapılan Anayasa değişikliği öncesinde göreve geldi. Anayasa değişikliğiyle birlikte AYM üyelerinin görev süresine 12 yıl sınırlandırması getirildi ancak Yıldırım 65 yaşına kadar görevde kalacak.
Kenan Yaşar
Yaşar, AKP Çorum İl Başkan Yardımcısı iken 2011 genel seçimlerinde milletvekili aday adayı oldu ama aday gösterilmedi.
2018 ve 2021’de iki defa Çorum Barosu başkanlığına seçildi.
Ocak 2022'de yaş haddinden emekliye ayrılan Celal Mümtaz Akıncı'nın yerine TBMM’de yapılan seçimde AKP ve MHP'den 302 oy alarak AYM üyeliğine seçildi. 1 Ocak 2022 tarihinde göreve başladı.
Yaşar, AYM'nin Can Atalay kararında "ihlal olduğu" yönünde oy kullanan isimler arasında yer alıyor.
Yıldız Seferinoğlu
1 Kasım 2015 genel seçimlerinde AKP İstanbul Milletvekili olarak seçildi.
25 Ocak 2019 tarihinde Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi ve 25 Ocak 2019 tarihinde göreve başladı.
Seferinoğlu, HDP’nin Hazine yardımı yatırılan banka hesaplarına geçici bloke konulması kararına karşı çıkan isimler arasındaydı.
Seferinoğlu, Can Atalay dosyasında ise "ihlal olmadığı" yönünde oy kullandı.
Rıdvan Güleç
Güleç, 13 Mart 2015'te TBMM Genel Kurulu kararıyla Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi, 17 Mart 2015 tarihinde göreve başladı.
Güleç, şubay ayında yapılan AYM Başkanlığı seçiminde aday olmuştu ancak oy çoğunluğunu sağlayamadı. Güleç'in ismi de AYM'deki "iktidar kanadı" içinde geçiyor.
Güleç de Can Atalay dosyasında "ihlal" kararı veren üyeler arasında yer alıyor.
Doç. Dr. Recai Akyel
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 25 Ağustos 2016 tarihinde AYM üyeliğine seçildi, 29 Ağustos 2016 tarihinde göreve başladı.
HDP’nin Hazine yardımı hesaplarına konulan blokeyi kaldırma kararında karşı oy kullandı.
Akyel, Can Atalay dosyasının görüşüldüğü oturuma ise katılmadı.
Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez
2011 Milletvekili Genel Seçimleri sonrasında TBMM Başkanı’nın girişimi ile başlatılan yeni Anayasa yapım sürecinde oluşturulan TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonunda “akademik danışman” olarak görev yaptı.
Yükseköğretim Kurulunca gösterilen üç aday arasından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 25 Ağustos 2016 tarihinde Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi, 20 Eylül 2016 tarihinde göreve başladı.
AYM'deki "iktidar kanadı"nda yer alan Hakyemez, Can Atalay dosyasında ‘ihlal’ olduğu yönünde oy kullandı.
Selahaddin Menteş
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 6 Temmuz 2019'da AYM üyeliğine seçildli, 8 Temmuz 2019 tarihinde göreve başladı.
Menteş, AYM'nin Can Atalay kararında "ihlal" olduğunu ifade eden 9 üye arasında yer alıyor.
(RT)
