2024 Nobel Fizik Ödülü'nü Amerikalı bilim insanı John Hopfield ve Birleşik Krallık-Kanada çifte yurttaşı Geoffrey Hinton kazandı.
Ödül ikiliye yapay zeka patlamasının önünü açan makine öğrenimindeki keşif ve icatları nedeniyle verildi. Hopfield ve Hinton'ın üzerinde çalıştıkları, çığır açan bilimsel keşiflerden yönetim verimliliğine kadar uzanan alanlardaki devrimci potansiyelleri müjdeleyen bu yeni teknoloji, öte yandan insanlığın yakın gelecekte kendi yarattığı teknolojiyle başa çıkamayarak alt edilebilmesi olasılığından duyulan korkuları da besliyor.
"Bizden daha akıllı şeylere sahip olmanın nasıl bir şey olduğunu bilmiyoruz"
Yapay zekanın isim koyucusu olarak dünya çapında ün kazanmış olan Hinton geçtiğimiz yıl evrensel arama motoru Google'ın da sahibi olan GOOGL.O kuruluşundaki görevinden, öncüsü olduğu teknolojinin ima ettiği tehlikeler konusunda kısıtsız konuşabilmek için istifa edişiyle manşetlere çıkmıştı.
Hinton, Nobel basın toplantısına ABD'nin Kaliforniya kentindeki bir otelden telefonla bağlanarak konuşurken, "Bizden daha akıllı şeylere sahip olmanın nasıl bir şey olduğu konusunda hiçbir deneyime sahip değiliz" dedi.
Hinton, "[Bu], sağlık hizmetleri gibi birçok alan açısından harika olacak," dedi. "Ancak bir dizi olası kötü sonuçtan, özellikle bu şeylerin kontrolden çıkma tehdidinden kaygı duymamız gerekiyor" diye ekledi.
Yapay zekanın bilinmeyen potansiyeli ve sınırları konusunda sinir bozucu şeyler var
Reuters'in haberine göre, Princeton Üniversitesi'nden emekli profesör 91 yaşındaki Hopfield ise yarattığı, verilerdeki görüntüleri ve diğer desen türlerini depolayabilen ve yeniden oluşturabilen ilişkisel bellek ile biliniyor.
Princeton tarafından düzenlenen basın toplantısında, "Karmaşıklık ve boyut açısından elde ettiğiniz hayli zengin sistemler, bu sistemlere koyduğunuz temel parçacıklara [bakarak] öngörebilmeniz mümkün olmayan özelliklere sahip olabilirler," dedi. "Bu sistemin yeni bir fizik içerdiğini söylemeniz icap eder."
Hopfield Hinton'ın kaygılarını yineleyerek yapay zekanın bilinmeyen potansiyeli ve sınırları konusunda sinir bozucu şeyler olduğunu söyledi.
Ancak, "İnsan, yalnızca iyi veya yalnızca kötü olmayan, her iki yönde de kapasiteleri bulunan teknolojilere sahip olmaya alışkındır," diye ekledi.
İki bilim insanı 36,5 milyon TL tutan parasal ödülü bölüşecek
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, iki blim insanını ödüllendirmesini "fiziğin araçlarını kullanarak bilimi, mühendisliği ve günlük yaşamı devrimci değişikliklere uğratan günümüzün güçlü makine öğreniminin temelini oluşturmaları[yla]" gerekçelendirdi.
İki bilim insanı kazandıkları ödülün parasal karşılığı olan 11 milyon İsveç kronunu (36 milyon 438 bin 644 TL) bölüşecekler.
Birleşik Krallık doğumlu, halen Toronto Üniversitesi'nden emekli profesör 76 yaşındaki Hinton, üniversitenin verdiği bilgiye göre verilerdeki özellikleri özerk (otonom) olarak bulabilen ve resimlerdeki belirli öğeleri tanımlama türünden görevleri yerine getirebilen bir yöntem icat etti.
Hinton, 2023'te kendisinin ve diğer uzmanların beklediklerinden çok daha erken bir zamanda bilgisayarların insanlardan daha akıllı hale gelebileceğini gördükten sonra Google'dan ayrılmasına karşın, şirketin bu konuda çok sorumluca davrandığını söyledi.
Hinton ayrıca yaptığı araştırmaların bir kısmından pişman olduğunu ancak o sırada sahip olduğu bilgilere göre hareket ettiğini söyledi. Hinton, pişmanlığının suçluluk duymak anlamında olmadığını, içinde çalıştığı koşulların yetersizliği anlamında, daha iyisini yapabileceği koşullarda olamayışından duyduğu pişmanlıktan söz ettiğini söyledi.
Nobel ödülünü aldığı basın toplantısında "Aynı koşullar altında yine aynısını yapardım" dedi. "Ancak bunun, nihayet, kontrolü ele geçirecek bizden daha zeki sistemlerin ortaya çıkabileceği bir genel sonuca varabileceğinden kaygı duyuyorum."
Makineden oluşan zihin
Nobel Fizik Komitesi başkanı Ellen Moons, makine öğrenimi ve diğer yapay zeka biçimleriyle ilgili kaygılara yönelik sorulara karşılık verirken "Makine öğreniminin muazzam yararları olsa da, çok hızlı gelişimi geleceğimize ilişkin kaygılara da yol açtı" dedi.
"Topluca bütün insanlar, bu yeni teknolojiyi güvenli ve ahlaki bir tarzda, insanlığın en yüksek yararına kullanma sorumluluğunu taşıyor."
Anne babası fizikçi olan Hopfield, 2019 Benjamin Franklin Fizik Madalyası'nı kazanması vesilesiyle Franklin Enstitüsünce yayımlanan bir çevrimiçi videoda, hayatı boyunca bir bilim insanı veya mühendis olmak dışında bir şey düşünmediğini söyledi.
"Dünyayı anlayanlar onlardı," dedi. "Beni en çok büyüleyen şeyse, zihnin makineden nasıl oluşabildiği sorusu."
(AEK)
