2019 Dünyada Nasıl Geçti? Protestolar, "Aşk Aşktır" Diyen Ülkeler...

*Görsel uygulama: bianet. 

*El Pueblo Unido Jamás Será Vencido... Birleşmiş insanları hiçbir güç yenemez... Şili'de demokratik olarak seçilmiş sosyalist devlet başkanı Salvador Allende'yi düşüren 1973 Pinochet Darbesi'ne karşı, Şili direnişinin en ünlü şarkılarından biriydi.

2019 Şili direnişinin de simgesi oldu. Dünya bu yıl protestolarla döndü. Uçak kazaları, saldırılar ve bir sürü üzücü şey yaşandı. Yanı sıra bilim ilerledi, eşit evliliğe bakış iki ülkede daha kırıldı, kara delik fotoğraflandı, hatta adı kondu.

"Her şeyin çok güzel olacağı" bir 2020 dileğiyle...

OCAK

Avusturya'da ilk eşit evlilik

Avusturya Anayasa Mahkemesi, eşit evliliği yasallaştırdı.

Ülkede daha önce eşcinseller arasında yasal partnerlik uygulanıyordu ancak evlilik yasal değildi.

Lezbiyen çift Nicole Kopaunik ve Daniela Paier 1 Ocak'ta saat 00: 05'te yani eşit evliliğinin yürürlüğe girmesinden tam 5 dakika sonra evlendi.

Ayın karanlık yüzüne ilk uydu

Çin Ay'ın karanlık yüzüne insansız keşif aracını indiren ilk ülke oldu. Araç iniş sonrası ilk fotoğrafları dünyaya gönderdi.

Çin, gelecek yıl Mars'a ilk keşif aracını, 2029'da ise Jüpiter'e keşif misyonu yollamayı hedefliyor.

Brezilya baraj faciası: 230 ölü

Brezilya'nın güneydoğusundaki Minas Gerais eyaletinin Brumadinho beldesinde bir baraj çöktü.

Faciada en az 230 kişi hayatını kaybetti.

Baraj sahibi yaşanan felakette ölenlerin pek çoğunun çevre halkından çok kendi çalışanı olduğunu söyleyerek tepkileri azaltmaya çalıştı.

ŞUBAT

Arabistan'a giden ilk Papa

Pope Francis, Şubat ayı başında Birleşik Arap Emirlikleri'ne yaptığı ziyaretle, tarihte Arabistan yarımadasını ziyaret eden ilk Papa oldu.

Ziyaretin amacı Hristiyan-Müslüman ilişkilerini iyileştirmek için düzenlenen bir konferansa katılmaktı.

Bir ülkenin adı değişti

Yunanistan ve Makedonya arasında, Makedonya'nın bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından beri süren isim krizini çözdü.

12 Şubat 2019'da Makedonya'nın adı resmen Kuzey Makedonya Cumhuriyeti olarak değiştirildi.

Ülkenin dili Makedonca olarak anılmaya devam ediyor.

MART 

Etiyopya faciası ve Boeing krizi

Etiyopya'dan Kenya'nın başkenti Nairobi'ye gitmek üzere havalanan, içinde 8 mürettebat ve 149 yolcuyu taşıyan Boeing 737 MAX 8 tipi uçak düştü. 157 yolculuk uçaktan sağ çıkan olmadı.

Pek çok ülke kazanın kesin nedeni belli oluncaya ve "güvenlik riskleri yeniden gözden geçirilinceye" kadar Boeing 737 Max 8 serisinin uçuşunu durdurdu: 

Avustralya, Brezilya, Çin, Arjantin, Malezya, Endonezya, Hindistan, Singapur, Meksika, Güney Kore, Etiyopya, Güney Afrika, Vietnam, Cayman Adaları, Norveç, Almanya, Fransa, Hollanda, Türkiye.

Yeni Zelanda saldırısı ve silah yasası

Yeni Zelanda'nın Christchurch kentinde iki camiye düzenlenen saldırılarda en az 49 kişi hayatını kaybetti. Saldırı sonrası yapılan operasyonda da bir araçta patlayıcı bulundu.

Saldırganın Avustralyalı olduğu ortaya çıktı.

Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, saldırının ardından yaptığı açıklamada ülkenin silah yasalarının değişeceğini söyledi ve yasa değişti. 

NİSAN 

Kara deliğimiz oldu, adını Powehi koyduk

Tarihte ilk kez bir kara delik fotoğraflandı. İlk kez fotoğrafı çekilen kara deliğe, Hawaii dilinde "Derin, süslü karanlık oluşum" anlamına gelen "Powehi" adı verildi.

Powehi sözcüğü Hawaii'de 18'nci yüzyıldan beri söylenen ve yaratılış hikayesini anlatan Kumulipo adlı bir ilahideki "Po" ve "Wehi" sözcüklerinin birleşiminden oluşuyor.

Ve Julian Assange tutuklandı

İngiltere polisi, 2012 yılından beri Londra'daki Ekvador Büyükelçiliği'nde yaşayan WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange'ı gözaltına aldı.

Assange'ın Londra'da bir polis merkezinde gözaltında tutuldu; ardından çıkarıldığı Westminster Sulh Hukuk Mahkemesi'nce tutuklandı.

Notre Dame yangını herkesi yaktı

Fransa'nın başkenti Paris'te Notre Dame Katedrali'nde 16 Nisan'da çıkan yangın 8,5 saat süren çalışmaların ardından söndürüldü. Yangın Fransa saatiyle 18.50 başladı.

Fransa İçişleri Bakanlığı Katedralin çatısının tamamen çöktüğünü belirtirken, tarihi binanın ana yapısının kurtarılmasına rağmen çökme ihtimalinin devam ettiğini açıkladı.

Yapımına 1163'te başlanan ve 182 yıl sonra, 1345'te tamamlanan katedralin 93 metre uzunluğundaki en yüksek kulesi de yangında yıkıldı, kuzey çan kulesi ve ana bina kurtarıldı.

Ukrayna ünlü komedyeni Devlet Başkanı seçti

Ukrayna'da ünlü komedyen Vladimir Zelenskiy, oyların yüzde 73,3'lük ezici çoğunluğunu alarak ülkenin yeni devlet başkanı seçildi.

Zelensky ilk icraatlerından biri olarak devlet görevlilerinin makam odasında kendi fotoğraflarının asılmasını şu sözlerle yasakladı:

"Odalarınızda benim resmimin olmasını istemiyorum. Devlet başkanı ikona değildir, idol değildir. Oraya benimki yerine çocuklarınızın fotoğrafını asın ve ne zaman bir karar alacak olsanız onların gözlerine bakın."

MAYIS 

Tayvan da "Aşk aşktır" dedi

Tayvan eşcinsel çiftlerin evliliğini yasalaştıran ilk Asya ülkesi olarak tarihe geçti. Parlamentoda 2017 yılında onaylanan eşit evlilik yasası yürürlüğe girdi, nikahlar başladı.

HAZİRAN 

Brexit bir Başbakan'ı daha istifa ettirdi

Brexit sürecinin tıkandığı İngiltere'de, Başbakan Theresa May, beklenen istifa açıklamasını gözyaşları içinde yaptı. May, "Bu ülkenin ikinci kadın başbakanıydım, ama son olmayacağımı biliyorum" dedi, 7 Haziran'da da resmen istifa etti.

İlk ayaklanma Hong Kong'dan!

Haziran ayında Hong Kong'ta suç işlediklerinden şüphe edilen kişilerin Çin'e iade edilmesini öngören yasa teklifi protestoları da başlattı.

Yasa tasarısı askıya alındı ancak, göstericiler, Çin'e karşı çıkmak için protestolarını aralıklarla sürdürmeye devam etti.

Protestocular tasarının geçmesi halinde Hong Kong'da yasal güvence altına alınan basın ve ifade özgürlüklerinin kısıtlanacağını savunuyor.

TEMMUZ 

Yunanistan'da SYRIZA Dönemi Bitti

Yunanistan'da resmi olmayan sonuçlara göre, erken genel seçimin galibi, oyların yüzde 39,8'ini alan merkez sağdan Yeni Demokrasi Partisi oldu.

Kiriakos Miçotakis liderliğindeki parti, seçimi iktidardaki rakibi SYRIZA'nın 11,5 puan önünde tamamlayarak tek başına hükümet kurma yetkisi aldı.

AB'ye ilk kadın Komisyon Başkanı

Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanlığı'na Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen'in getirilmesini onayladı. Ursula von der Leyen, bu göreve gelen ilk kadın oldu. 

Ursula von der Leyen, 1 Kasım'da görevi Jean-Claude Juncker'den devraldı.

Hindistan'da "Boş ol" yasaklandı

Hindistan parlamentosu, Müslüman erkeklerin üç kez "boş ol" demesi ile boşanmasına izin veren uygulamayı (talak) yasakladı.

Parlamentoda kabul edilen yeni yasa, Cumhurbaşkanı Ram Nath Kovind tarafından imzalandıktan sonra yürürlüğe girecek.

AĞUSTOS

107 milyar tonluk buz eridi

Grönland'da yalnızca Temmuz ayında 197 milyar tonluk buz tabakası eriyerek Kuzey Atlantik Okyanusu'na karıştı.

Temmuz ayının sonlarında Grönland buz tabakasında başlayan olağandışı erimenin 1 Ağustos'a kadar devam ettiği ve sıcaklıkların donma noktasının üzerine nadiren çıktığı yüksek rakımlar da dahil olmak üzere buz örtüsünün %60'ının eridiğine dair verilerin olduğu söyleniyor.

Kanarya Adaları'nda yangın

İspanya'nın güneybatısındaki Kanarya Adaları grubundan Büyük Kanarya'da devam eden orman yangınlarında 12 bin hektardan fazla alan kül olurken yaklaşık 10 bin kişi bölgeden tahliye edildi.

Dünyanın ciğerleri de yandı...

Brezilya uzay araştırma merkezi Inpe verilerine göre bu yıl yağmur ormanlarında 72 bin 843 yangın çıktı. Yangın haftalarca sürdü.

Franska Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Amazon Yağmur Ormanları'nda haftalardır süren yangınları uluslararası bir kriz olarak gördüğünü söyledi ve acil toplantı talep etti.

Macron, iklim krizi için okul grevine çıkan çocukların motto sözü olan "Evimiz yanıyor" sözünü kullandı. 

İzlanda'da eriyen ilk buzula cenaze

Avrupa kıtasının en büyük buzullarına sahip İzlanda'da Okjokull buzulu tamamen eridi. 1986'da 15 kilometre karelik alana yayılan ve 700 yaşında aramızdan ayrılan buzul için cenaze töreni düzenlendi.

EYLÜL 

Trump için azil süreci başladı 

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, Demokrat vekiller ile yaptığı görüşmenin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, Başkan Donald Trump'ın görevinden azledilmesi için resmi girişimde bulunduklarını söyledi.

Trump'ın Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile temmuzda yaptığı ve Demokrat Joe Biden'ın soruşturulmasını istediğini itiraf ettiğini belirten Pelosi, "Trump'ın eylemleri ulusal güvenliğimizi baltalıyor" dedi. Daha önce üç başkan için azil süreci başlamıştı.

Dorian kasırgası

Bahamalar'ı 5'inci kategoride vuran kasırga sebebiyle 35'i Abacos Adaları'nda olmak üzere 43 kişi hayatını kaybetti.

Kasırganın etkili olduğu Kuzey Carolina eyaletinde Ocracoke Adası'nda şiddetli yağmur ve suların yükselmesi nedeniyle yüzlerce kişinin evlerinde mahsur kaldı.

İlk kez yaşanabilir bir gezegenden su çıktı

Astronomi uzmanları, K2-18b olarak adlandırılan bir gezegenin atmosferinde ilk kez suya rastladı.

Yeni uzay teleskoplarının önümüzdeki 10 yıl içinde K2-18b'nin atmosferinde canlı organizmalar tarafından üretilen gazların da olup olmadığı araştırılacak.

EKİM 

Dünyanın bütün protestoları

Şili: Turnikelerden sokaklara: El pueblo unido jamás será vencido

Ülkede, metro ücretlerine yüzde 4 zam yapılması üzerine gösteriler önce turnikelerden atlama eylemiyle başladı.

6 Ekim'de yapılan zam sosyal medyadan örgütlenen protestocuların sokaklara çıkmasına sebep oldu. Gösterilerde şu ana kadar 23 kişi hayatını kaybetti.

Lübnan

WhatsApp vergisiyle başlayan ayaklanma

Lübnanlılar, hükümetin iletişime ve özellikle sosyal iletişim ağı WhatsApp uygulamasına vergi getirme girişimine tepki olarak 17 Ekim Perşembe günü protestolara başlamıştı.

Başbakan Saad Hariri 29 Ekim'de istifa etti. Ayaklanan halka yeterli olmadı.

İran

Çok zam, çok ölü

Londra merkezli Uluslararası Af Örgütü, benzine getirilen yaklaşak yüzde 50'lik zam oranı nedeniyle İran genelinde patlak veren protestolarda 143 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

İran'da kadınlar, özgürlükleri için de sokağa çıktıklarını söylüyor. Gösterilerde yer alan Enghelab Sokağı'nın kızları hareketi zorunlu başörtüsü uygulamasını da protesto ediyor.

Irak

Tahran efektli isyan

Iraklılar, protestolara 1 Ekim'de "işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmetlerinin yetersizliğini" protesto etmek için sokaklara dökülerek başladı ve dünyadaki ayaklanmalar arasında en çok ölü sayısı bu ülkede gerçekleşti.

Protestolarda şu ana kadar en az 300 kişi hayatını kaybetti.

Göstericiler, ekonomik sebeplerin yanı sıra, "İran'ın ülkedeki nüfuzunun arttığını" söylüyor ve buna da tepki gösteriyor..

Kolombiya

En taze protesto dalgası

Kolombiya'da 21 Kasım'da ilan edilen grevle başlayan gösteriler sırasında bir haftada 4 kişi öldü, 351 gösterici ile 182 polis yaralandı.

Bolivya

Darbe, büyükelçilik vs...

Ülkede 20 Ekim'de düzenlenen ve Morales'in yüzde 47,8 ile kazandığı seçimlerde, muhalefet "hile" yapıldığı iddiasıyla halkı sokağa çağırmıştı.

Bolivya geneline yayılan ve üç kişinin hayatını kaybettiği eylemlerde 400 kişi yaralandı.

Bolivya'nın 10 Kasım'da istifaya zorlanan lideri Evo Morales, dün Meksika'dan gelen sığınma teklifini kabul ederek ülkesinden ayrıldı.

KASIM 

Venedik sular altında

İtalya'da birkaç gündür devam eden sert rüzgarlı ve kuvvetli yağışlı hava, Venedik'te sele yol açtı.

Su seviyesi dün gece itibariyle 187 santimetreye ulaşarak, 1966'daki sel felaketindeki 194 santimetre ölçümün ardından en yüksek seviyeyi gördü. Suların yükselmesi nedeniyle çok sayıda gondol, sandal ve küçük vapurların karaya vurduğu, birçoğunun da battığı görüldü.

Arnavutluk'ta yıkıcı deprem

Arnavutluk'un başkenti Tiran'ın 30 kilometre kuzeybatısındaki Dıraç kentinde ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na göre 6,4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.

Yapılan son açıklamaya göre depremde en az 28 kişi hayatını kaybetti.

ARALIK

WMO açıkladı, tarihin en sıcak ikinci yılı

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) Madrid'teki BM İklim Konferansı'nda (COP25) yeni bir rapor açıkladı. Zirvenin en önemli raporuna göre 2019 dünyanın en sıcak ikinci ya da üçüncü yılı olarak tarihe geçecek.

Greta iklim krizine karşı tekneyle yetişti

Karbon emisyonu yüksek uçakları kullanmayı reddeden iklim aktivisti Greta Thunberg, Şili'deki protestolar ardından zirvenin iptal edilmesi nedeniyle yeni adresi İspanya olan COP'a gitmek için otostop çekmeyi planladı.

Aktivist TIME dergisi tarafından yılın kişisi seçildi.

Greta zirvede şunları şöyledi:

"Dünya liderleri bize ihanet ediyor. Bunun olmasına artık izin vermeyeceğiz. Aktivistler olarak her geçen gün büyüyoruz ve daha çok çalışıyoruz. Bir yıldır aktif haldeyiz ama bu siyasi eyleme dönüşmüyor. Siyasetçiler harekete geçmeli, artık bir dakika bile bekleyemeyiz."

Greta'nın 2018 Ağustos'ta tek başına başlattığı okul grevi, "Friday for Futures" (Gelecek için Cumalar) hareketi olarak dünya çapında yüz binlerce öğrencinin katıldığı bir harekete dönüştü.

(PT)