Görsel: Cartoon Movement
Haberin İngilizcesi için tıklayın
Türkiye’de internet ve sosyal medyanın kısıtlanması tartışmaları devam ederken İfade Özgürlüğü Derneği EngelliWeb 2019: Buz Dağının Görünmeyen Yüzü Raporu’nu yayınladı.
Dernek raporunda Türkiye’den erişime engellenen web siteleri, haber, sosyal medya hesap ve içerikleri ile ilgili istatistiki verileri açıkladı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve Uzman Araştırmacı Ozan Güven’in hazırladığı raporda 2019 sonu itibarıyla 2014'ten bu yana Türkiye’den 408 bin 494 web sitesinin erişime engellendiği belirtildi.
Dahası, EngelliWeb 2019 raporlama çalışması kapsamında tespit edildiği kadarı ile 2019 sonu itibarı ile 130 bin URL adresine, 7 bin Twitter hesabına, 40 bin tweete, 10 bin YouTube videosuna ve 6 bin 200 Facebook içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve diğer hükümlere istinaden erişim engellendi.
Ayrıca, 2019 sonu itibarı ile 50 bin kadar içeriğin erişim engelleme kararları sonrasında içerik sağlayıcılar tarafından yayından kaldırıldığı tespit edildi.
BTK 42 bin URL'yi engelledi
EngelliWeb projesi kapsamında 2019 içerisinde tespit edildiği kadarıyla Türkiye’den toplam 61 bin 49 alan adı erişime engellendiği tespit edildi.
Bu engellemelerin çoğunluğu (yüzde 70’i), 42 bin 145 alan adı ile BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un,8. maddesi kapsamında erişime engellendi.
Bu madde kapsamında 16 bin 797 alan adına hakimlik, savcılık ve mahkeme kararlarıyla, 1.334 alan adına Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından, 332 alan adına Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından, 292 alan adına Sermaye Piyasası Kurulu tarafından, 80 alan adına Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, 66 alan adına Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından ve 3 alan adına da Türkiye Jokey Kulübü tarafından erişimin engeli getirildiği tespit edildi.
Sulh ceza hakimlikleri 5 bin URL'yi engelledi
EngelliWeb projesi kapsamında bugüne kadar 9. madde kapsamında 408 farklı hakimlik tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişimi engellenmiş 16 bin 358 URL olduğu tespit edildi.
2019 yılı içinde, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi (kişilik haklarının ihlali) dayanak gösterilerek 223 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen toplam 888 farklı karar ile erişime engellenen 5 bin 599 haber adresi (URL) bulunuyor. Tespit edilen 5 bin 599 erişime engelli haberden 3 bin 528 tanesi haber siteleri (içerik sağlayıcıları) tarafından haberler erişime engellendikten sonra yayından kaldırıldı..
En çok Hürriyet'in haberleri engellendi
Yine 2019 içerisinde “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 336 haberle Hürriyet gazetesi ilk sırada yer aldı. Hürriyet bu haberlerden 318 tanesini (yüzde 95) web sitesinden kaldırdı.
İkinci sırada 226 haberi erişime engellenen Haberler.com web sitesi yer aldı. Haberler.com’da erişime engellenen 226 haberinden 210 tanesini (yüzde 93) web sitesinden kaldırıldı.
Üçüncü sırada ise 222 haberi erişime engellenen Sabah gazetesi yer alıyor. Gazte erişime engellenen haberlerden 34 tanesini (yüzde 15) yayından kaldırdı.
Dördüncü sırada erişime engellenen 198 haber Milliyet gazetesi yer alıyor. Milliyet bu haberlerden 187 tanesini (yüzde 94) yayından kaldırdı.
Beşinci sırada ise 186 haberi erişime engellenen T24 haber sitesi bulunuyor. T24 de bu haberlerden 171 tanesini (yüzde 92) web sitesinden kaldırdı.
Hürriyet kaldırılan haber kategorisinde birinci
2019 içinde “erişime engellenen haberleri sayısal olarak en çok kaldıran ve silen” kategorisinde, engellenen haberlerinden yüzde 95’ini kaldıran Hürriyet yine birinci sırada yer alırken, yüzde 93’ünü kaldıran Haberler.com ikinci sırada, yüzde 94’ünü kaldıran Milliyet üçüncü sırada, yüzde 92’sini kaldıran T24 dördüncü sırada ve erişime engellenen 173 haberinden 166 tanesini (yüzde 96) kaldıran Habertürk beşinci sırada yer aldı.
Yine bu kategoride OdaTV, 128 tane erişime engellenen haberinin 126 tanesini (yüzde 98), soL Gazete 69 tane erişime engellenen haberinin hepsini (yüzde 100), Memurlar.net 65 tane erişime engellenen haberinin hepsini (yüzde 100) ve Evrensel de 50 tane erişime engellenen haberinin 46 tanesini (yüzde 92) kaldırarak dikkat çeken haber siteleri arasında aldı.
Diken, bianet ve Sendika.Org ise erişime engellenen haberlerinin hiçbirini kaldırmayan haber siteleri arasında yer aldı.
2014 - 2019 arasındaki istatistikler
5651 sayılı Kanun’un 9. maddesine kişilik haklarının ihlali gerekçesiyle URL bazlı erişim engelleme yaptırımı Şubat 2014 içinde yürürlüğe girmesinden sonraki süreçte ve 31 Aralık 2019 itibari ile erişime engellenen toplam 16 bin 358 haber adresi (URL) ve içerik ve haber siteleri tarafından silinen veya kaldırılan 8 bin 523 haber adresi (URL) tespit edildi.
Bu haberler 408 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişime engellendi.
Yıllık bazda 5 bin 599 erişime engellenen toplam haberle 2019 birinci sırada yer alırken, 3 bin 528 toplam haberle en çok haber silinen veya çıkartılan yıl oldu.
2019 sonu itibarı ile genel toplamda “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 1 bin 858 haberi engellenen Hürriyet birinci sırada, 1 bin 118 haberi engellenen Sabah ikinci sırada, 853 haberi erişime engellenen Cumhuriyet üçüncü sırada, 809 haberi erişime engellenen Sözcü dördüncü sırada ve 777 haberi erişime engellenen T24 beşinci sırada yer aldı.
“Oto-sansür artıyor”
İçerik sahipleri tarafından silinen içeriklerle ilgili olarak raporda “her ne kadar 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi kapsamında sulh ceza hakimlikleri sadece “erişimin engellenmesine” karar verebilse dahi çok sayıda haber sitesi sıklıkla ve giderek artarak erişime engellenen haber ve içeriklerini web sitelerinden kaldırmakta ve çıkartmaktadır” denildi. Bu uygulamanın bir sonucu olarak içerik sahipleri tarafından “kendi kendine kaldırılan içeriklerle” oto-sansürün artmakta olduğu belirtildi.
İfade Özgürlüğü Derneği raporunda ayrıca sosyal medya platformları tarafından yayınlanan şeffaflık raporları da incelendi ve Türkiye’nin dünyadaki durumu da detaylı bir şekilde değerlendirildi.
Twitter’a en çok erişim engeli talebi Türkiye’den
Twitter Şeffaflık raporlarına göre 2012 başı ve 2019 birinci yarı yıl sonu itibarı ile Twitter’a dünya genelinde gönderilen 7 bin 396 mahkeme kararından toplam 5 bin 487 (yüzde 74) mahkeme kararı Türkiye’den gönderildi ve Türkiye bu kategoride açık ara birinci sırada yer aldı.
1.096 karar ile Rusya ikinci sırada, 336 kararla Brezilya üçüncü sırada yer aldı. Dünya genelinde diğer çıkartma taleplerine bakıldığında Twitter’a toplam 66 bin 7 talep gönderildi ve bu taleplerden en fazlasının, 30 bin 769 (yüzde 46) taleple Türkiye’den gönderildiği, 14 bin 284 taleple Rusya’nın ikinci sırada ve 6 bin 435 taleple Japonya’nın üçüncü sırada yer aldığı görüldü.
Raporda, erişim engelleme uygulamalarının 14. yılına girerken, devletin karmaşık İnternet Sansür Mekanizmasının daha önce olmadığı kadar canlı ve aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam ettiği belirtildi.
Raporda 2020 içinde RTÜK’ün de İnternet ile ilgili yetkisini kullanacağı ve Covid-19 salgını sırasında “krizi fırsata çevirme” anlayışıyla ortaya çıkan ve sosyal medyayı daha da fazla kontrol altına almak için atılan adımların atılacağı, 5651 sayılı Kanun’da daha da kısıtlayıcı bazı değişiklikler yapılacağının öngörüldüğü belirtildi.
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz
İfade Özgürlüğü Derneği hakkında Merkezi İstanbul’da bulunan İfade Özgürlüğü Derneği (“İFÖD”) Ağustos 2017’de kuruldu. Dernek, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, yaş, engellilik, politik görüş farklılığı ve diğer nedenlere dayalı hiçbir ayrım gözetmeksizin ifade özgürlüğü hakkına yönelik ihlallerin önlenmesi ve sona erdirilmesine odaklandı. Bu anlamda, ifade özgürlüğü hakkı ihlale uğrayan veya bu hakkı tehlike altında olan kişilere yaşadıkları ihlallere karşı hukuki yardım sağlamak, bu amaçla araştırma, eğitim, ulusal ve uluslararası işbirliği dahil çalışmalar yapmak ve dayanışmak ayrıca bu kişilerin haklarının güvence altına alınmasına katkıda bulunmak amacı ile kuruldu. Dernek faaliyetleri çerçevesinde EngelliWeb 2019: Buz Dağının Görünmeyen Yüzü raporu İfade Özgürlüğü Derneği’nin Hollanda Hükümetinin İnsan Hakları Programı tarafından fonlanan bir projesi kapsamında hazırlandı. |
(HA)
