2015'te Kadınlardan İlkler

2015 zorlu bir yıldı. Bu zorluklarla uğraşırken gözümüzden kaçan ya da unuttuğumuz olumlu gelişmeleri hatırlamak önemli.

Yıl boyunca kadınlar hayatın her alanında mücadele etti. Sorunlar çözülmese de kadınlar birçok kazanıma ve ilke imza attılar.

Bunlardan bazılarını sizler için derledik:

Suudi Arabistan’ın ilk kadın siyasetçileri

Suudi Arabistan’da 12 Aralık 2015’te kadınların seçmen ve aday olarak katıldığı ilk seçimler gerçekleşti.

Seçimlerde oy kullanmak için yaklaşık 130 bin kadın, bir milyon 350 bin civarında erkek seçmen kayıt yaptırdı. Aday sayısı ise kadınlarda 980, erkeklerde ise 5 binin üzerindeydi.

Devlete bağlı Suudi Haber Ajansı SPA’ya göre, en az dört kadın seçildi. Uluslararası haber ajanslarında ise seçilen kadın sayısı 9 ila 20 arasında değişti.

Toplamda kaç kadının belediye meclislerine seçildiğine dair net bir sonuca ulaşamasak da; SPA, Salma bint Hizab al-Oteibi’nin Suudi Arabistan’ın seçilen ilk kadın politikacısı olduğunu duyurdu.

Hırvatistan'ın ilk kadın cumhurbaşkanı

Hırvatistan'da Ocak ayında yapılan seçimlerde Hırvat Demokratik Birliği’den (HDZ) Kolinda Grabar Kitaroviç oyların yüzde 50,43'ünü alarak ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı oldu.

46 yaşındaki Grabar-Kitaroviç, 2011'de NATO'nun genel sekreter vekilliği görevinde bulunmuştu.

Burma’da Aung San Suu Kyi yeniden başkan

Burma’da 25 yıl sonra yapılan ilk özgür seçimleri olarak nitelenen seçimleri muhalif lider Aung San Suu Kyi kazandı.

1989'da, seçimlerden kısa süre önce Aung San Suu Kyi ilk kez ev hapsine konulmuş, çeşitli aralıklarla 2010'a kadar ömrünün neredeyse 15 yılını evinde hapis olarak geçirmişti.

Yaklaşık 50 yıl askeri cunta ile yönetilen Myanmar'da 1990'da seçimlerin yapılmasına izin verilmiş, Aung San Suu Kyi'nin partisi NLD, oyların yüzde 80'ini kazanmıştı. Fakat askeri cunta seçim sonuçlarını yok saymıştı.

Aung San Suu Kyi, askeri diktatörlüğe karşı gösterdiği barışçıl ve şiddetsiz mücadelesi nedeniyle 1990 yılında Rafto ve Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü'nü, 1991 yılında da Nobel Barış Ödülü'nü kazandı.

Nepal’de ilk kadın cumhurbaşkanı

Ekim ayında Nepal’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Birleşik Komünist Parti’nin Genel Başkan Yardımcısı Bidhya Devi Bandari kazandı.

Kadın hakları savunucusu olarak da tanınan Bandari aynı zamanda Nepal’in ikinci cumhurbaşkanı. Nepal’de 240 yıllık monarşi, 2008 yılında yıkılmış ve yerine Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştu.

Birleşik Arap Emirlikleri'nde ilk kadın meclis başkanı

Emel el-Kubeysi, Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) ilk kadın meclis başkanı seçildi.

BAE resmi haber ajansının haberine göre, Emel el-Kubeysi Meclis Başkanlığı seçiminin tek adayıydı. BAE Üniversitesinin Mühendislik-Mimarlık Fakültesinden 1993 yılında mezun olan Kubeysi, İngiltere'de aynı alanda doktora eğitimini tamamladı. BAE Üniversitesinde bir süre öğretim görevlisi olarak çalışan Kubeysi, 2011 yılında parlamentoya girerek Meclis Başkanlığı Birinci Yardımcısı görevine atandı.

Türkiye’de kadın vekiller bir arttı, biz azaldı

2015’te Türkiye iki genel seçim yaşadı.

7 Haziran Genel Seçiminden sonra Meclis’in 25. döneminde, kadın vekil oranı yüzde 17,6 oldu. Meclis’e en çok kadın vekil sokan parti HDP oldu. 37 ilden hiç kadın milletvekili çıkmadı. 25. dönem, Türkiye tarihinde parlamentoda en çok kadın vekilin olduğu dönem oldu.

1 Kasım Genel Seçiminde ise hem kadın aday oranı azaldı hem de 26. dönemde kadın milletvekillerinin oranı yüzde 14,9’a düştü. 43 ilden hiç kaıdn vekil çıkmadı.

Yunanistan’da ilk kadın başbakan

Ağustos ayında SYRIZA lideri Alexis Tsipras’ın başbakanlık görevinden istifa etmesi ve koalisyon girişimlerinin başarısız olması üzerine, Yunanistan Cumhurbaşkanı Prokopis Paulopoulos geçici başbakanlık yetkisini Yüksek Mahkeme Başkanı Vassiliki Thanou’ya verdi.

Böylece Thanou geçici olarak da olsa ülkenin ilk kadın başbakanı oldu.

Trans vekil Grodzka cumhurbaşkanı adayı adayı oldu

Polonya’nın ilk trans milletvekili olan Anna Grodzka, Mayıs ayındaki Polonya Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday adayı oldu ancak seçimlere katılamadı.

Grodzka, 2011 yılındaki genel seçimlerde Palikot Destek Hareketi’nden (PDH) seçilerek ülkenin ilk trans vekili olmuştu.

Türkiye’de kadın vekiller azaldı, kabinede 2 kadın

2015’te Türkiye iki genel seçim yaşadı.

7 Haziran Genel Seçiminden sonra Meclis’in 25. döneminde, kadın vekil oranı yüzde 17,6 oldu. Meclis’e en çok kadın vekil sokan parti HDP oldu. 37 ilden hiç kadın milletvekili çıkmadı. 25. dönem, Türkiye tarihinde parlamentoda en çok kadın vekilin olduğu dönem oldu.

1 Kasım Genel Seçiminde ise hem kadın aday oranı azaldı hem de 26. dönemde kadın milletvekillerinin oranı yüzde 14,9’a düştü. 43 ilden hiç kaıdn vekil çıkmadı.

25 kişilik kabinede ise sadece iki kadın yer aldı. Bunlardan biri Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Sema Ramazanoğlu, diğeri ise Çevre Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı.

Feminist hareketten ilk vekil

Tüm bunların yanısıra birçok kadın hakları savunucusu meclise girdi. Kadının soyadından, Meclis tüzüğünde ırkçı ve cinsiyetçi sözlerin yasaklanmasına, cinsiyet geçiş ameliyatlarından kadın, trans cinayetlerine birçok konuda soru önergeleri verildi.

HDP'li Filiz Kerestecioğlu ise feminist hareketten gelip milletvekili olan ilk isim oldu.

HDP'li Vekillerden "Kadın Meclis Grubu"

HDP’li vekiller Kadın Meclis Grubu kurdu ve sadece kadın vekillerin katıldığı ve diğer partilerden kadın vekillerin de katılımına açık grup toplantıları gerçekleştirdi.

CHP'den Mor Bayraklı Belediyeler

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için belediyelerde “Mor Bayrak” projesi başlattı. Kreş/çocuk bakımevi/kadın sağlık merkezi/hasta bakımevi/yaşlı bakımevi/sığınma evi sayısı; kadın belediye başkan yardımcısı; kadın yönetici sayısı; kadın çalışan sayısı; cinsiyete duyarlı bütçe oluşturmak gibi kriterleri yerine getiren CHP’li belediyelere verilen  “mor bayrağın” ilk sahibi Çankaya Belediyesi oldu.

İlk defa Meclis’te LGBTİ Hakları Sözleşmesi hazırlandı

Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği SPoD (SPoD LGBTİ), 7 Haziran Genel Seçimi öncesinde LGBTİ Hakları Sözleşmesini milletvekili adaylarının imzasına açtı.

Beyaz Saray'da ilk trans kadın çalışan

Honduras göçmeni Freedman-Gurspan, Beyaz Saray’da Başkanlık Personeli Sosyal Yardım ve İşe Alım Müdürü olarak işe alındı. Kendisi Beyaz Saray’da çalışan ilk trans kadın oldu.

Bild'de ilk kadın yayın yönetmeni

Almanya’nın büyük gazetelerinden Bild, 64. Yılında ilk defa bir kadını yayın yönetmeni olarak görevlendirdi. Erkek ağırlıklı bir yönetime sahip olan Bild'in tarihi boyunca görev yapan 13 yayın yönetmeni de erkekti.

Yeni yayın yönetmeni Tanit Koch 1 Ocak 2016’da göreve başlayacak.

Lordlar Kamarası’nda ilk kadın piskopos: Tanrı erkek değil

İngiltere'de Lordlar Kamarası üyeliğine seçilen ilk kadın piskopos olan Rachel Treweek, din insanlarına "Tanrı'dan erkekmiş gibi söz etmemeleri' çağrısında bulundu.

Treweek, Lordlar Kamerası'nda temsil edilen 26 din insanından biri olarak, sosyal adalet, mülteci, evsizler ve ev içi şiddet konularına odaklanmak istediğini söyledi. Treweek, ülkeye 30 bin Suriyeli mülteci daha alınması için Başbakan David Cameron’a mektup yazan 84 Anglikan piskopostan biri.

İlk kez modellik yarışmasının kazananı bir trans kadın

Hollanda’da Next Top Model yarışmasını 20 yaşındaki Loiza Lamers adlı kadın kazandı. Lamers, onlarca ülkede düzenlenen Top Model yarışmasını kazanan ilk trans birey oldu.

Yarışmadan önce kuaför ve makyaj sanatçısı olarak çalışan Lamers, Hollanda gazetesi De Telegraaf’a “Şu anda transseksüel olmaktan gurur duyduğumu söyleyebilecek bir noktadayım. Bu yarışmayı kazanmak da cinsiyet geçişimle ilgili bir ödül gibi oldu” dedi.

Nobel Tıp Ödülü sahibi Youyou Tu

Nobel Tıp Ödülü’nün paylaşan üç bilim insanından biri Çinli Youyou To oldu.

Youyou To, geleneksel Çin tıbbı metinlerinden yer alan bir bitkiden bir madde çekerek sıtmaya karşı bir tedavi yöntemi geliştirdi.

84 yaşındaki Youoyu To Beijing Tıp Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden mezun ve halen Geleneksel Çin Tıbbı Akademisinde öğretim üyesi olarak görev yapıyor.

Japonya, Koreli kadınlardan özür diledi

Japonya ve Güney Kore, 2. Dünya Savaşı’nda seks kölesi olarak çalıştırılan Koreli kadınlara yönelik telafiler konusunda anlaşmaya vardı. Japonya konuyla ilgili özür dilediğini ve mağdurlar için Güney Kore’ye toplam 8.3 milyon dolar bütçe ayıracağını açıkladı.

Ancak “rahatlatıcı kadın” (comfort women/ ianfu) olarak adlandırılan mağdurlar, anlaşmanın kendi taleplerini içermediğini söyledi. 88 yaşındaki Lee Yong-soo, “Biz para almak için uğraşmıyoruz. Tek talebimiz, Japonya’nın işlediği suçlar için yasal olarak sorumluluk almasını ve resmi bir tazminat ödemesini istiyoruz” dedi.

Güney Kore’de şimdiye kadar 238 kadın, savaşta Japonya tarafından seks köleliğine zorlandığını açıkladı. Şu anda bu kadınlardan sadece 46’sı hayatta ve 80-90 yaşlarındalar.

35 taciz mağduru kadın birarada

“Cosby Show”dan “iyi baba” imajıyla tanınan ABD’li ünlü oyuncu Bill Cosby’nin taciz ettiği 35 kadın New York Magazine’in kapağında bir araya geldi.

Cosby tarafından tacize uğrayan 35 kadınla röportaj yapan derginin kapağında bu 35 sandalyelerinde otururken 36. sandalye ise yeni bir taciz kurbanı için boş bırakılmış.

2004’te yaşanan bir tecavüz olayı nedeniyle 31 Aralık’ta hakim karşısına çıkan Cosby, 1 milyon dolar kefaletle serbest bırakıldı.

The Sun çıplak 3. sayfaya 1 hafta ara verdi

İngiltere’de The Sun adlı tabloid gazete, 44 yıldır aralıksız yayınladığı üstsüz “üçüncü sayfa güzelleri”ni Ocak ayında kaldırdı. Bir hafta sonra yeniden çıplak resimleri yayınlamaya devam eden gazete fotoğrafın üzerine “Açıklama ve düzeltme” başlığını kullandı.

Düzeltme şöyle: “Medya kuruluşlarında bugünlerde çıkan haberler ışığında, bunun 3. sayfamız olduğuna açıklık getirmek istiyoruz. Bu, Bournemouth’dan 22 yaşındaki Nicole’ün resmi. Son iki günü bizim hakkımızda yazmak ve konuşmakla geçiren gazeteci ve televizyoncular adına özür dileriz.”

Kürtaj drone’u ilk uçuşunu yaptı

“Kürtaj gemisi” ile tanınan kadın örgütü Women on Waves, kürtajın yasak olduğu Polonya’ya drone aracılığıyla medikal kürtaj hapı göndererek bir ilke imza attı.

Mozambik eşcinsellik ve kürtaj yasağını kaldırdı

Mozambik hükümeti, Haziran 2015’te eşcinselliği ve kürtajı yasaklayan ceza kanunu değiştirdi.

Eşcinselliği ve kürtajı yasaklayan kanun 1886’da ülke Portekiz sömürgesiyken çıkartılmıştı. Yasa, eşcinsellere üç sene ağır işçilik cezası, ruh sağlığı hastanesinde tedavi ve iş hayatının yasaklanmasını öngörüyordu. Ülke 1975’te bağımsızlığını ilan ettiğinden bu yana, bu yasadan ceza alan kimse olmadı ancak toplumda homofobi yaygın.

Yeni yasayla eşcinsellik suç olmaktan çıkarılırken, kürtaj da 12 haftaya kadar, tecavüz sonucu gebelikte ise 16 haftaya kadar serbest bırakıldı.

Obama trans ve biseksüel bireyleri tanıyan ilk ABD başkanı oldu

ABD Başkanı Barack Obama, senede bir kere düzenlenen Birliğin Durumu toplantısında transeksüel ve biseksüel bireylerden bahseden ilk ABD başkanı oldu. Obama evlilik eşitliğinin bir sivil hak olduğunu da söyledi.

İspanya seks işçilerine sosyal güvenlik hakkı tanıdı

İspanya'da Katalonya özerk bölgesinde Barcelona’daki bir mahkeme seks işçilerine işçi status verilmesine karar verdi. Bu karar ile birlikte seks işçileri sağlık sigortası, işsizlik yardımı gibi devlet olanaklarında diğer işçilerle eşit haklara sahip olacak.

Özgecan Aslan kadın cinayetlerinin sembolü oldu

Mersin’in Tarsus ilçesinde bindiği minibüsün şoförünce öldürülen Özgecan Aslan davası, kadın cinayetlerinin semnolü haline geldi Bu olayın ardından erkek şiddeti en çok konuşulan gündem maddelerinden biri oldu. Şubat ayı boyunca bu konuda birçok protesto, kampanya ve açıklama yapıldı.

Özgecan Aslan için Meclis'te de eylemler gerçekleşti. HDP Eşbaşkanı Demirtaş Meclis’teki erkekleri, CHP lideri Kılıçdaroğlu da Grup Toplantısında salondakileri Aslan için saygı duruşuna çağırdı.

Sosyal medyada yapılan çağrıyla düzenlenen Özgecan Aslan için düzenlenen siyah giyme eylemine  32 televizyon kanalında 170 sunucu katıldı.

Futbol sahalarından ve tribünlerden, Mersin Şoförler Odası’ndan ve birçok yerden kadın cinayetlerine tepki gösterildi.

3 Aralık'ta sonuçladan davada, üç sanık da ağırlaştırılmış müebbet cezasına çarptırıldı.

TRT Spor’un başında bir kadın

Ocak ayında TRT Spor’un genel yayın yönetmenliğine Derya Oruçoğlu oldu.

Tribünde gökkuşağı

Fenerbahçe'nin taraftar gruplarından Taşra Ocak ayında oynanan Altınordu-Fenerbahçe maçında tribünde LGBTİ bayrağıyla yer aldı.