Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (OSCE) Sırbistan’ın Novi Sad kentinde düzenlediği “Dijital Gelecekte Diller” Konferansı’nda Sırbistan’da 20 azınlık dilinde yayın yapan kamu yayıncılığın karşı karşıya kaldığı dijitalleşme ve özelleştirme baskısı öne çıktı.
Sırbistan ve komşu ülkelerde azınlık dillerde yayın yapan onlarca temsilciyi bir araya getiren “Yeni medya ortamında azınlık dilleri” alt başlıklı konferansı, AGİT Sırbistan Temsilciliği ve Sırbistan’ın Kuzeyinde kamusal yayın yapan Voyvodina Radyo Televizyon (RTV) kuruluşu düzenledi.
Azınlık medyası ve azınlık konsey üyeleri bir arada
Özer Voyvodina Bölgesi’nde yayın yapan RTV, Sırbistan Radyo Televizyonu (RTS) ile birlikte ülkede kamusal yayın yapan iki yayın kuruluşundan biri. Toplantı, özelleştirilmedikleri için devlet bütçesine veya yerel kaynaklara bağımlı bir şekilde faaliyet gösteren ve Slovence, Macarca, Arnavutça, Hırvatça, Romence, Boşnakça gibi 20 kadar dilden yayın yapan radyo, televizyon ve İnternet site temsilcileri ile bu yayınlar üzerinde etkili olan Ulusal Azınlık Konseyi üyelerini bir araya getirdi.
Sırbistan’da özelleştirme rüzgarı
Bugüne kadar Slobodan Milosevic, Ratko Mladiç ve Radovan Karadzic gibi Bosna savaş suçlularını Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim gibi Avrupa Birliği (AB) bakımından ön koşul olan birçok şartı yerine getiren Sırbistan’ın 2020 yılında üyeliğe alınması öngörülüyor.
Ancak 7 milyon nüfuslu ülke, Yugoslavya bölündüğünden beri serbest piyasa ekonomisine geçememenin ekonomik ve sosyal gerginliklerini yaşıyor. Yıllık 700 milyon Avroluk maaş ve işletme yükünden kurtulmak için de devlet denetimindeki 420 şirketin 31 Aralık’a kadar özelleştirilmesi gerekecek.
80 medya 1 Temmuz’a kadar özelleştirilecek
Ancak, başta resmi TANJUG Haber ajansı ve yerel medya olmak üzere yıllık 2 milyon avro bütçeli 80 kadar medya kuruluşunun özelleştirilmesi daha da acil: 1 Temmuz 2015. Süreç, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana kamu güç ve yardımlarına bağlı yaşamaya alışmış, belediyelerce desteklenmiş geleneksel medya sistemi için de büyük endişe konusu.
Frekans tahsis süreci ve özelleştirme sonucunda medya şirketlerinin kimi eline geçeceği, çeşitli azınlık mensubu milletvekillerinden oluşan ve bugüne kadar azınlık medyayı denetim altında tutmakla eleştirilen Ulusal Azınlık Konseyi’nin rolünün ne olacağı, artık vergilerle ayakta duracak RTV ve RTS’nin azınlık yayıncılığının ne şekilde etkileneceği bir muamma.
Kamu kaynağı kesilince azınlık yayınları ne olacak?
Bilinmeyen diğer bir durum da, bugüne kadar yerel yetkililerin müdahalelerinden şikayet ettikten sonra özel kişi ve şirketlerinin eline geçecek ulusal ve yerel medyada, bugün kadar 20 kadar azınlık dilinde (Macarca, Hırvatça, Rumence, Boşnakça, Arnavutça, Romanca vs), yayın yapagelmiş bir ülkede azınlık yayıncılığının ne olacağı.
Marton: İstihdamsızlık yayınlara da yansıyacak
RTV yayın yönetmeni yardımcısı Atila Marton, devletin kaynakları kesmesiyle emekli edilen çalışanların yerine kimseyi istihdam edemeyeceklerini, bunun ister istemez içeriğe de yansıyacağını ifade etti. Marton, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra devletin eline geçen arazilerin son süreçte mafyavari yapılara peşkeş çekilmesi gibi pek çok konuya eğilemediklerini kaydetti.
Mirkovic: Konsey özelleştirmeye müdahale edemeyecek
Bazı yerel yetkililerin önüne geçilemez bir süreç olan özelleştirmeye ayak direttiklerini ifade eden Haberleşme ve Kültür Bakanı Saşa Mirkovic de, artık azınlık yayınlara doğrudan finans sağlamayacak olan Ulusal Azınlık Konseyi’nin özelleştirmeye müdahale edemeyeceği ancak vakıflar aracılığıyla dolaylı yoldan bu yayınlara finans sağlayabileceğini açıkladı.
Türkiye’den örnekler
“Azınlık medyada ilham modelleri” başlıklı oturumda konuşan bianet.org ifade özgürlüğü araştırmacısı Erol Önderoğlu, Türkiye’de 2000 yılına yasaklı giren azınlık yayıncılığının son 10 yılda yaşadığı gelişmeler ve karşılaştığı sorunlara değindi.
Türkiye’de kamu yayıncılığının sadece TRT eliyle yapılabildiği, azınlık medyası dahil tüm yayınların serbest piyasa şartlarında gerçekleştiğini, bu nedenle birçok yayının mali açıdan zor durumda olduğunu açıklayan Önderoğlu, Gün TV, Nor Radyo, Agos, Apoyevmatini ve Sabro gazeteleriyle TRT Şeş ve TRT Arapça’yı azınlık yayınlarında örnekler arasında saydı. Sırbistan’da titulli.com sitesinden Ardent Goga ve Slovenya’da RTV Kopar temsilcisi Lionela Pauzin ülkelerinde durumu yansıttılar. (BA)
