Erzurum Türkocağı'nda Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Başkanı, Dr.Ali Kurt, "Erzurum Sağlık Tarihi" adlı bir konferansında, "Osmanlı makamları, 1915 tehcirinde Ermenilere gösterdikleri özeni ne yazık ki 1916 muhaceretinde gösteremedi. Bu yüzden Erzurum'dan göç etmek zorunda kalan 450 bin kişinin yarısı öldü" dedi.
Erzurum sağlık merkeziydi
Erzurum'un, kurumlarıyla birlikte, tarih boyunca bölgede önemli bir sağlık merkezi olduğunu belirten Dr. Ali Kurt şu bilgileri verdi:
* Bu kurumlar bazen tekke ve zaviye ya da halk hekimi, sınıkçı, berber, şifacı adıyla da olsa var olmaya devam etmişlerdir. Askeri tedavi kurumları eskiden beri vardı, ancak sivil kurumların gelişmesi son yüzyılda olmuştur.
* 1840 yıllarında Kars, Ardahan, Doğubeyazıt, Çıldır, Erzincan'da kurulan karantina hekimliklerinin merkezi Erzurum'daydı.
* Böylece bölgedeki salgın hastalıklar denetim altında tutulmaktaydı. Osmanlı devleti döneminde, devlet tedavi ile ilgilenmez, ancak koruyucu sağlık hizmetlerine önem verirdi.
* Erzurum'da kurulan ilk sivil hastane belediye başkanı Şerif Efendi önderliğinde halk tarafından yapılarak 1904 yılında hizmete açılan Erzurum Guraba Hastanesi'dir ki; daha sonra 1924'de devlete bağlanarak, bugün hala hizmet veren Numune Hastanesi adını almıştır. Belediye başkanının inşaatta taş taşıdığı söylenmektedir.
* Türkiye'de açılan ilk 9 doğumevinden ikisi 1929 yılında Erzurum ve Kars'da açılmıştır.
* Geçmiş dönemlerde bölgede veba, kolera, girip, tifo, tifüs, çiçek, frengi, verem, cüzzam gibi pek çok salgın hastalık önemli tahribat yaptı.
Savaşlar, acılar ve Ermeniler
* 1820'de Erzurum'a hücum eden İran ordusu Hasankale'de kolera nedeniyle kırıldı. İran ordusunun harekatı da, bu nedenle kendiliğinden son bulmuştu.
* Birinci Dünya Savaşı'nda ise Osmanlı ve Rus orduları bir ara savaşı bırakarak kendi dertlerine düşmüşler, her ki taraf tifüs nedeniyle büyük zayiat vermişti.
* Savaşlar, göçler ve açlık da insanlar üzerine olumsuz etki yapmıştır. Osmanlı makamları, 1915 tehcirinde Ermenilere gösterdikleri özeni ne yazık ki 1916 muhaceretinde gösteremedi. Belki de yer değiştirenlerin çokluğu nedeniyledir ki; bütün tehcirde ölen ya da kaybolan Ermeni sayısı 200 bin civarında iken, 1916 yılında sadece Erzurum bölgesinden Batı ve Güney'e göç etmek zorunda kalan 450 bin kişiden yarısı ölmüştü.
* Yirminci yüzyılda Türkiye'de depremde ölen insanların yarıdan fazlası Erzurum ve komşu illerde olan depremlerde kaybedildi.(YÖ/NA)
