İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi’nin paylaştığı bilgiye göre Niğde’de Bor Karma ve Deri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde geri dönüşüm fabrikasında çalışan 14 yaşındaki Abdurrahman Özkul, kolunun makineye sıkışması sonucu yaşamını yitirdi. Suriyeli göçmen 14 yaşındaki Yusuf Mısri, Konya’nın Beyşehir ilçesinde kuyu açma işinde çalışırken sondaj makinesi borusu yerinden çıktı. Mısri, borudaki halat kancasının başına çarpmasıyla yaşamını yitirdi.
Kayseri Sarıoğlu’nda kum ocağında çalışan Mehmet Özarslan (17) iş makinesinin bakımını yaparken Kızılırmak Nehri’ne düştü. Özarslan’ın cansız bedenine 26 saat sonra ulaşıldı. Şırnak’tan çalışmak için Antalya’ya giden Yakup Taşar 17 yaşındaydı. İşyerinde intihar etti.
Antep’te 16 yaşındaki Halil Kırpaç da elini makineye kaptırması sonucu üç parmağını kaybetti.
İSİG Meclisi, art arda yaşanan bu ölümlerin ardından çocuk işçiliğin kesin olarak yasaklanması, eğitimin tüm kademelerde parasız ve erişilebilir olması ve çocukların gelişimine uygun güvenli ortamların sağlanması gerektiğini vurgulayan taleplerini dile getirdi.
Çocuk hakları savunucuları ve işçi güvenliği uzmanları da ekonomik zorluklar ve denetim eksikliği sürdükçe bu tür çocuk işçi ölümlerinin devam edebileceğine dikkat çekiyor.
Yine İSİG Meclisi’nin verilerine göre yılbaşından Nisan’a kadar 17 çocuk/genç işçi, iş cinayetlerinde hayatlarını kaybetti. Ocak’ta en az 7, Şubat’ta 4, Mart'ta da 6 çocuk/genç hayatını kaybetti. 2024’ün tamamında ise 71'i çocuk/genç işçi öldü. Son 10 yılda çalışırken ölen çocuk/genç sayısı ise en az 742.
Türkiye’de çocuk işçiliği ve mevzuatı
Birleşmiş Milletler 0-18 yaş arasındaki insanları çocuk kabul ediyor. Ancak yasalar '14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişileri' çocuk işçi, '15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişileri' genç işçi olarak tanımlıyor.
Türkiye yasalarına göre 14 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Ayrıca yasalar 15, 16 ve 17-18 yaş için farklı çalışma alanları ve koşulları belirlemiş durumda. Örneğin 15 yaşındaki bir çocuk işçi "bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilir."
Bu işler de "Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik"te belirlenmiş durumda. Örneğin bir çocuk işçi sadece;
- Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama,
- Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği,
- Esnaf ve sanatkarların yanında satış,
- Büro hizmetlerine yardımcı,
- Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı (yük taşıma ve istifleme hariç),
- Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan,
- Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme,
- Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı (yük taşıma ve istifleme hariç),
- Spor tesislerinde yardımcı,
- Çiçek satışı, düzenlenmesi
işlerinde çalışabilir.
Sadece 16 yaşını doldurmuş kişiler "Toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası işleri ile boru, pota, künk ve benzeri inşaat ve mimari malzeme işleri" yapabilir. Ama hiçbiri kimya, metal, inşaat gibi ağır ve tehlikeli işkollarında çalıştırılamaz.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) sonuncusunu Nisan 2024’te yayımladığı verilere göre Türkiye nüfusunun yüzde 26'sını çocuklar oluşturuyor. 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı yüzde 22,1. Bu da 490 binden fazla çocuğun çalıştırıldığı anlamına geliyor.
(HA)
