Fotoğraf: Nadire Mater
Bir adalının “Adalar’da ulaşım” konulu bir toplantıya, hele hele yedi saat sürecek bir çalıştaya katılmak istemesi pek kolay değildir. Yıllardır çığ gibi büyüyen bir sorundur “Adalar’da ulaşım”.
Adalar İstanbul'un 39 ilçesinden biri; Büyükada, Heybeliada, Kınalıada, Burgazada ve Sedefadası'ndan oluşuyor. Kayıtlı ilçe nüfusu 2018 sayıına göre 16 bin 119, yazlık toplam nüfus 70 bini aşıyor, günü birlik ziyaretçilerle Adalar ilçe nüfusunun 140 bin kişiyi bulduğu bilgisi de Adalar Belediyesi web sitesinde yer alıyor.
Adalılar faytonlar -Sedefadası ve Burgazada hariç-, gemiler ve deniz otobüsleriyle baş edemezken, 2009’dan bu yana her yıl sürprizlerle çoğalan bu doymak bilmez sorunu yaşıyor. Sahaya kiralık bisiklet ve bisiklet kullanmayı öğrenmek isteyen ziyaretçiler çıkmıştır mesela, ya da akülü araçlar, kimisi yük taşır, kimisi insan.
Vapur, motor, İDO
Ya da şehir hatları vapur seferleri bir anda azalıverdi, azalan seferlerin yerini doldurmaya çalışan özel motorlarla birlikte yeni sorunlar gündeme geldi. Dolayısıyla motorlar Adalıların kalbini bir türlü kazanamadı.
Bir gün bakarsınız özelleştirilen deniz otobüsleri zarar etme/ kar edememe nedeniyle seferleri kalkar, bir gün bakarsınız değil anayollarda her adanın çarşısında araç kalabalığından adım atamaz hale gelmişsiniz. Plansız patlayan Adalar turizminin yarattığı kötü ve adaya yakışmayan iskeleler vs.
Ve Adalılara her gün her köşede konuşacak, şikayet edecek bir laf düşer. Lafla da geçiştirilecek gibi değil tabii. Genel kamuoyu daha çok atların yaşadığı zorlukları biliyor ve izliyor ama mesela akülü araç ve bisiklet kazaları küçümsenmeyecek noktalara ulaştı. Bu yılın ilk altı ayında tam 314 kayıtlı (yaralanıp hastaneye gittikleri için) kaza olduğunu çalıştayda öğrendik.
Yıllar içinde ulaşımla ilgili pek çok da toplantı yapıldı. Adalılar sorunlarını aktardı, çözüm yolları aranmasına katkı verdi. Ama sonunda herkeste kalan duygu “havanda su dövdük” oldu.
Kalıcı çözümler
Fakat havasından mı, suyundan mı bilinmez, bıkkın gibi görünen Adalılarda mücadele etme, düşünme, üretme, katılma arzusu her zaman yeniden doğar. Bu kez de öyle oldu.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Adalar Belediyesi’nin, “Adalar’daki ulaşım sorununa kalıcı ve sürdürülebilir çözüm üretmek için bir ulaşım çalıştayı“ düzenleyeceklerini duyan Adalılar yine heyecanlandı.
Bu kez heyecanlanmak için bazı nedenleri de vardı; Adalar ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkanları ilk kez aynı partidendi, Cumhuriyet Halk Partisi'nden. Ve, Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül her konuşmasında Adalıları katılıma, birlikte yönetmeye teşvik ediyordu.
Salon yetmedi
Yeni umut arayışı, toplantıya katılım arzusunu iyice körükledi. Büyükada'daki Anadolu Kulübü toplantı salonu bu arzuyu karşılayacak büyüklükte değildi oysa. Çalıştaya katkı sunmak isteyen pek çok Adalı katılamadı.
Ama sonda söyleyeceğimi baştan söylemek istiyorum; bu çalıştay umutları yeşertti. Büyükşehir Belediyesi’ni temsil eden yetkililer, çalışma gruplarının moderatörleri ile adalıların birbirini anlaması, dinlemesi, birlikte düşünmeye geçme süreci şaşırtıcı derecede hızlı ve samimiydi.
Bu konuda herkes içten ve istekliydi. Yani “bir çalıştay da yapalım, bu da faaliyet raporuna kaydolsun” havasından eser yoktu. “Hadi bütün imkanları ortaya koyalım, kırmadan, dökmeden, tarafları uzlaştırarak çözüme yürüyelim” havası esiyordu.
Sonraki İstanbul'da?
Ve Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter yardımcısı Orhan Demir ayrılmadan bütün adalılara teşekkür ederken, bu çalışmaya daha fazla Adalıyı katmak için bir sonraki toplantıyı İstanbul’da yapmanın daha da iyi olacağını (geniş mekan bulma anlamında) söylüyordu.
Biz de bu umutlu çalıştaydan ayrılırken, “iyi ki” diyorduk “iyi ki bu yıl şikayet etme harekete geç sloganını dilimize dolamışız.
Büyükşehir Genel Sekreter yardımcısı Orhan Demir, Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül ve Adalar Kaymakamı Mustafa Ayhan’ın konuşmalarıyla başladı toplantı.
TIKLAYIN- Adalar Ulaşım Çalıştayı/ Belediye Başkanı Erdem Gül: Kararı Adalılar Verecek
Bu konuşmaların ortak noktası “Adalar tarihi dokusu ve kültürü, doğal zenginlikleriyle ile yaşamalı ve korunmalıdır” idi. Klişe gibi görünen bu temenni çalıştayın sonuç bildirilerinin ruhuna işleyince herkesin çalışma ve mücadele heyecanı daha da arttı galiba.
Katılanlar
Çalıştay'a Burgazada, Kınalıada, Heybeliada ve Büyükadalılar, ilgili sivil toplum kuurluşu temsilcileri, ulaşım alanında çalışanlar, ulaşım alanından akademisyenler, motorcular, faytoncular, hayvan hakları savunucuları, sorun alanlarında hizmet sunanlar, İstanbul Büyükşehir ve Adalar Belediyesi ulaşım alanındaki yetkilileri, yöneticileri katıldılar.
Katılım esas olarak davetle gerçekleşti, ada sakinlerinin de katılabileceği duyurulduysa da talebin yüksekliği, salonun yetersizliği buna imkan vermedi. Davetli katılımcılar önceden çalışma gruplarını bildirmişlerdi.
Çalışma grupları kurulmadan çay içerek hem gruplarımızı aradığımız hem katılımcılarla tanıştığımız sırada ilk güzel sürprizle karşılaştım. Şehir Hatları’nın on günlük Genel Müdürü Sinem Serhan Dedetaş’la tanıştım.
Adalının vapur sevgisi
Herkesin beğenisini kazanan yeni genel müdür son dönemde çok kullanılan “liyakat” sözcüğü için de biçilmiş bir kaftandı. Sinem Serhan Dedetaş hem meslek odasında hem de alanda çalışan bir gemi inşaat mühendisi. “Adalararası ve Anakaraya ulaşım” grubunun moderatörüydü ve ben de o grubun katılımcılarındandım.
Bu ilk karşılaşmanın güzelliği, çalışma boyunca etki alanını genişletti, tüm grup çalışanlarını sardı, sonuç bildirgelerinin sunumu sırasında da katılımcılardan çok güçlü alkış aldı Sinem Dedetaş. (Tabii Adalıların vapurları hep çok sevmesi ve ellerinden alınan vapurlarına kavuşma isteği de alkışlarda etkiliydi.)
TIKLAYIN- Çalıştay Umut Verdi: Adalar'daki Ulaşım Kaosu Çözülebilir!
Çalıştayın konuları
Bu izlenimin ardından Ada içi toplu ulaşım, yaya ulaşımı, Hayvan hakları ve çevre, Adalar Lojistik Sistemleri, Bisiklet ve Akülü Araç Kullanımı, Adalar Arası ve Ana Karaya Ulaşım ve Turizm ve rekreasyon başlıklı altı çalışma grubundan ortaya çıkan ortak yaklaşımları sıralayayım.
Çalıştayın son bir saatinde ortak yaklaşımları grupların moderatörleri açıkladı. Aldığım notlardan kısa bir özet yapacağım:
Ada İçi Toplu Ulaşım
Moderatör: Prof. Dr. Haluk Gerçek (İTÜ İnşaat Mühendisliği ulusal ve uluslararası alanda özellikle kent içi ulaşım planlamasında tanınan bir isim) Sonuç bildirgesinde özetle söyledikleri:
- Sakin, doğası ve tarihi dokusu korunmuş, ulaşımı iyi planlanmış bir ada için talep yönetimi önemli. Bu talep veri olarak kalmamalı ve planlanıp, yönetilmeli. (Yani adada bomba gibi patlayan turizm planlı bir yönlendirmeye tabi tutulmalı)
- Günlükçülere/ziyaretçilere yol boyu Adalar tanıtılmalı, nereye geldiklerini ve geldikleri bu yer onlardan neler bekliyor anlatılmalı (Bu özellikle şehir hatları vapurlarında televizyon aracılığıyla, ve broşürlerle sağlanacak)
- Ada içi kullanılan tüm araçlar için en temel sorun denetim eksikliği. Yasalara uyulması sağlanmalı
- Fayton sistemi sağlıksız, rehabilite edilmeli, faytonlar toplu ulaşımın aktörü olmamalı, fayton yerine adaların doğası ve ekolojisine uygun ring seferi yapacak bir toplu ulaşım aracı olmalı, bu araç ring seferi dışında tepeler için de daha küçük araçlarla entegre olmalı.
- Taşıt trafiğinden tamamen arındırılmış yaya yolları oluşmalı, aslında mevzuatta yaya yolları belirlenmiş durumda.
- Bisiklet alanları yaratılmalı, kiralık bisikletler merkezden uzaklaşmalı.
- Bireysel akülü araç kullanımı toplu taşıma ile birlikte azaltılmalı.
- Teknik ve planlama olarak yapılacaklar belli, sorunlar ortak akıl ve tarafların uzlaşısıyla çözülebilmeli.
Ada içi ulaşım pek çok sorunu kapsadığı için bu bölüme geniş yer verdim, Diğer başlıklarda da aynı sorunlar tekrarlandığı için daha kısa değineceğim.
Yaya Ulaşımı, Bisiklet ve Akülü Araç Kullanımı
Moderatör: Doç. Dr. Eda Beyazıt (İTÜ Mimarlık Fakültesi dekan yardımcısı, çalışma alanları şehir planlama, kentsel coğrafya ve ulaşım planlaması eğitimi)
- Adalar’da yavaş, güvenli, sakin ve yoğunluğu düşük bir ulaşım planlanması temeldir.
- Yönetmeliklerin hızla uygulanabilir hale gelmesi çok önemli.
- Bireysel araçların kullanımında kesinlikle bölgeleme yapılmalı.
- Kiralık bisikletlerde kesinlikle esnaf sorumlu almalı, kiralayanları sağlık için gerekli aparatlar dışında mutlaka harita ve eğitici broşürler vermeli.
- Ulaşımda yeni yönetmeliklerin ortaya ciddiyetle konması ve uygulanması günlük ziyaretçiler açısından da caydırıcı bir rol oynayabilir.
Hayvan hakları ve çevre
Moderatör: Prof. Dr. Murat Aslan (Veteriner hekim- Veteriner Hekimler Odası başkanlarından)
- Büyükada, Kınalıada, Heybeliada ve Burgazada’dan gelenlerin çoğunluğu faytonculuğun bir kültür olduğunu ve devam etmesini istediklerini açıkladı.
- Faytonların azalarak, iyileştirilerek, denetlenerek sürdürülmesi mümkün olabilir. Tüm taraflar konuyu birlikte yeniden değerlendirmeli ve eğitilmeli.
Adalar Lojistik Sistemleri
Moderatör: Prof Dr. Alper Ünlü (Mimar)
- Adalar yavaş şehir konseptinde yaşamak istiyor. Lojistik de buna uymalı.
- Anakaradan adaya taşımacılık yapılmasında rol alan üç kooperatif var. Bunlar birleşmeli, birbirleriyle eşgüdümlü bir sistem, program oluşturulmalı.
- Adalar içi nakliyat ve taşımacılıkta fosil yakıt kullanılmamalı. Adalardaki kamu ve özel motorlu araçları sınırlandırılmalı.
- Adalar içi taşımacılık saat 07.00 ve 19.00 arası yapılmamalı.
- Ada merkezlerindeki iskeleler yeniden düzenlenmeli.
- Kamu kurumları için ayrı bir çıkarma gemisi kullanılmalı.
- 112 dışında bir hızlı bot ya da tekne daha olmalı.
Adalar Arası ve Anakaraya Ulaşım
Moderatör: Sinem Serhan Dedetaş (Şehir Hatları Genel Müdürü)
Bu bölüme yazının girişinde yer verdim. Ama şehir hatları ile Adalılar zaman içinde eskisi gibi buluşacak, kucaklaşacak. Adalararası ring seferi de olacak, Adalı akbil’i de.
Adalılar tiyatro, sinema, düğün, dernek gibi sosyalliklerden uzak kalmasınlar diye geç gece vapurları da olacak, okul çıkış saatlerine uygun vapurlar da.
İskeleler de engelliler de, kadınlar da, çocuklar da düşünülecek. Özel motorlar denetlenecek ve sayıları da iskeleleri de kalkış noktaları da azalacak. İDO Deniz otobüsleri konusunda ise şimdilik ortam flu.
Turizm ve Rekreasyon
Moderatör: Prof. Dr. Mehmet Ocakçı (İTÜ Mimarlık Şehir ve Bölge Planlama)
Adalar ilçesinin geçerli ve sağlam Nazım imar ve uygulamalı imar planları eksik. Dolayısıyla öncelikli mesele yeni bir plan yapılması.
Çıkarken
Grup çalışmaları sürerken internette "ulaşım çalıştayında kavga/gerilim" tarzı görüntülü haberler çıkmış. Saatler süren bu verimli, keyifli ve umut verici toplantının anlık minik bir parçası olan bu durumun haberleştirilmesi, çalıştay içeriğinin pek haber olmaması neyse ki ada martıları gibi salınarak, yüzümüzde bir gülümsemeyle Anadolu Kulübü'nden çıkmamızı engelleyemedi. (AÖÇ/APA)
