10 Raporla Türkiye'nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

“Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) tarafından yürütülen Kur’an kurslarına 2015-2016 eğitim yılında 1 milyon 88 bin 724 kişi katıldı. Bu kursiyerlerin yüzde 89’u kadın."

Diyanet'in kursları haricinde de dini kurslar var. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği'nin (CEİD) raporunda bu kursların sayısı 27 bin 782 olarak veriliyor. 2015-2016 yılında 4-6 yaş grubunda bu kurslara katılan çocuk sayısı 1 milyon 138 bin 378. Bu istatistiğin cinsiyet eşitliği boyutuna bakıldığında karşımıza çıkan tablo şu: Bu yaş gurubundaki kursiyerlerin yüzde 88’i kız çocuğu.

Siyaset alanına bakalım. Rapor diyor ki:

“TBMM’de grubu bulunan siyasal partilerin parti genel merkez yönetim kurullarında (MYK) kadın oranı ise şöyle: AK Parti yüzde 21,74; CHP yüzde 25; HDP yüzde 48,78 ve MHP yüzde 6,94.”

Bu ve buna benzer veriler eşliğinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini irdeleyen tematik raporlarda CEİD, hukuki ve yapısal durum analizi yapıyor..

Eğitim, istihdam, din hizmetleri, insan/kadın ticareti, kentsel haklar ve hizmetler, medya, sağlık hizmetleri, spor, siyasal kararlara katılım, kadına yönelik şiddet alanlarını inceleyen uzmanlarca hazırlanan raporlar, toplumsal cinsiyet eşitliğinre Türkiye'nin geldiği durumu ortaya koyuyor.

CEİD’in Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Serpil Sancar,  toplumsal cinsiyet eşitliğinin mevcut durumunu uluslararası norm ve standartlara uygun bir biçimde ortaya koyan çalışmaların yok denecek düzeyde olduğunu söylüyor.

TIKLAYIN - CEİD tematik raporların tamamına ulaşın 

Prof. Dr. Sancar ile toplumsal cinsiyetin izlenmesi ve tematik raporlar üzerine söyleştik.

Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği uygulamalarını haritalama ve göstergelerle izleme çalışmalarının temel amacı nedir?

Cinsiyet eşitliği önündeki engellerin ortadan kaldırılması ve eşitliğin sağlanması ancak uygun müdahale planlarının, politikalarının oluşturulması ve gerekli kamu politikalarının uygulanması ile mümkün olabilir. Türkiye’de de toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizliklerin nasıl ortadan kaldırılabileceğini görmek ve müdahalede bulunmak için son 30 yılda çok şey konuşuldu; önerildi ve yapıldı.

Bütün bu süreçte nelerin yapıldığını ve ne tür sonuçlar alındığını aslında bilmiyoruz. Yapılanlar doğru muydu, yoksa başka şeylerin mi yapılması gerekirdi? Bu soruya yanıt verebilmek için “hak temelli izleme” çalışması yapmamız gerekiyor. Yani yapılanlar evrensel eşitlik ve hak tanımlarına ne kadar uygun ve işlevsel diye bakmak gerekiyor.

"Türkiye'de izleme kapasiteleri çok yetersiz"

Neden şimdi ve bu içerik ile bir toplumsal cinsiyet eşitliğini izleme gerekiyor?

Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliğinin mevcut durumunu uluslararası norm ve standartlara uygun bir biçimde ortaya koyan çalışmalar yok denecek düzeyde. Hem merkez hem de yerel düzeyde uygulanan kamu politikalarının ve kurumsal hizmetlerin toplumsal cinsiyete duyarlılığını ölçen, değerlendiren ve izleyen göstergeler çok az ve ilgili veriler toplanıp yayınlanmıyor. Öte yandan bu konuda uygulayıcıların (kamu kurumlarının) ve sivil örgütlerin izleme kapasiteleri de çok yetersiz. CEİD’in çalışması bu eksikleri gidermeyi amaçlıyor.

Hak temelli izleme çalışması kapsamında CEİD neler yaptı?

Toplumsal cinsiyetten kaynaklanan eşitsizlikleri yok etmenin bir adımı olan hak temelli izleme, kamu politikalarını ve hizmetlerini dönüştürülebilmek için, cinsiyet eşitliği perspektifiyle sistematik, sürekli olarak, bağımsız kamu ya da sivil örgütlenmeler tarafından yapılması gerekir. Bunu gerçekleştirmek için Türkiye’de mevcut durumun saptanması ve izlenmesi için uygun göstergelerin geliştirilerek kullanılabilirliği sağlanmalı. CEİD bu süreçte önemli bir adım olan mevcut durumun raporlanması ve izleme göstergelerinin geliştirilmesi çalışmasını tamamladı. Bu raporlar ve göstergeler www.ceid.org.tr adresinde kullanıma sunuldu.

"Yerel Eşitlik Eylem Planları hazırlandı"

Bu göstergelerin pratik ve gündelik kullanımını sağlamak için neler yapılıyor?

Bu raporlar ve göstergeler toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini izlemenin bilimsel temellere dayanarak yapılmasına destek olmayı amaçlıyor. Bu izlemeyi yapacak olan aslında sorumlu ve ilgili kamu ya da sivil kurumlar. Bu kurumların izlemeye ilişkin bilgi ve becerilerini arttırmak ve izleme yöntemlerini öğretmek gerekiyor. Ayrıca cinsiyet eşitliğini amaçlamamış olsa da “hak temelli izleme” yapan örgütlerin cinsiyet eşitliği bakış açısını izleme çalışmalarına katmalarını sağlamak gerekiyor.

Proje kapsamında bu konuda hangi adımlar atıldı?

Hazırlanan raporları içerdiği bilgilerin ve hazırlanan göstergelerin tartışılması için yedi farklı ilde; Adana, Ankara, İstanbul, İzmir, Kars, Gaziantep ve Trabzon'da yerel atölyeler yapıldı.

Burada amaç herkesin kendine yakın yerde, kendi yaşadığı, bildiği konularda söz sahibi olmasının, korumayı ya da değiştirmeyi istediklerinin politikalara tercüme edilmesinin mümkün olduğu, hak savunuculuğunun yapılabildiği katılımcı bir demokrasi çerçevesini geliştirecek adımlar atabilmek. Bunun için kadına yönelik şiddet, siyasete/karar alma mekanizmalarına katılım, eğitim, istihdam, medya, sağlık hizmetleri, insan/kadın ticareti, spor, din hizmetleri, kentsel hizmetler ve kentsel haklar olmak üzere on tematik alanda hazırlanan haritalama raporları ve göstergelerinin kullanımını gösteren eğitimler yapıldı. Yerel düzeyde kullanılabilir göstergelerin verileri sağlanarak Yerel Eşitlik Eylem Planları hazırlandı. Bu çalışmalara, atölyenin yapıldığı ildeki sorumlu ve ilgili kamu ve sivil örgüt yöneticileri ve temsilcileri katıldı. Daha sonra bu planlar birleştirilerek bir Ulusal İzleme Eylem Planı hazırlandı. Bundan sonra da bu plan üzerinden güncelleme, düzeltme ve paylaşma çalışmaları devam edecek.

Bu çalışmaları kim yürütecek, sürdürülebilirlik nasıl sağlanacak?

İzleme Planının işleyişini sağlamak, raporlama yapmak üzere her ilde Yerel Eşitlik İzleme Platformu kuruldu ve şu anda etkin olarak çalışıyor bu platformlar. CEİD bundan sonraki çalışmaları ile bu platformları desteklemeye devam edecek.

Bu konuda destek olacak bir kurumsal gelişme olacak mı?

Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini hak temelli izleme çabalarının sürdürülebilir olması için  Cinsiyet Eşitliği İzleme Merkezi kuruldu ve çalışmaya başladı. Bu bir sanal merkez yani toplumsal cinsiyet temelli STK’lar ile hak temelli izleme yapan STK’ların, kamu kurum ve kuruluşlarının, akademisyenlerin yararlanabileceği, teknik destek görevi görecek bilgi, veri ve kaynakların erişilebilir kılındığı bir merkez olacak.

Merkez hak temelli izlemeye, toplumsal cinsiyet eşitliğine ve insan haklarına ilişkin verilerin ve yayınların yer aldığı, alanda çalışan uzman kişi ve kurumlar arasında işbirliğini sağlayan bir izleme merkezi işlevi görecektir. Uzun vadede İzleme Merkezinin toplumsal cinsiyete duyarlı veri üreten bir merkez haline gelmesi amaçlanıyor. Bu merkez yıllık izleme raporları yayınlayarak geliştirilen göstergelerin değerlerini toplumla paylaşma hizmeti de yapacak.  

(EMK) 

* Fotoğraflar Leyla İşbilir/Murat Bayram - bianet