Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Bir Yılı

Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi 2018’de kadının insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği için önem taşıyan olayları inceledi.

1 Ocak: Cinsel Tacizin Zamanı Doldu

#MeToo hareketi tüm gücüyle dünyaya yayıldı. Mısır’da #AnaKaman, Türkiye’de #SendeAnlat gibi isimlerle uyarlanan hareketler cinsel taciz hakkında önemli tartışmalara kapı açtı. Amerikan eğlence sektörünün önde gelen kadınları işyerinde cinsel taciz ve adaletsizliklerle mücadele etmek için Ocak ayında TIME’S UP Yasal Savunma Fonu’nu kurdu. ABD Eşit Çalışma Hakkı Komisyonu 2018’de cinsel tacizle karşı karşıya kalan kadınlar adına şirketlerden neredeyse 70 milyon ABD doları ceza aldı.

5 Şubat: Adalet Yerini Buldu

5 Şubat’ta Kosova’daki savaştan neredeyse yirmi yıl sonra hükümet savaş zamanı cinsel şiddetten hayatta kalan kadınlara yaşadıkları fiziksel, psikolojik, ekonomik ve toplumsal travmalar için tazminat vermeye başladı.

Kamboçya’da, ülke nüfusunun beşte birini öldüren Kızıl Khmer rejiminin devrilmesinden kırk yıl sonra rejimin hâlâ hayatta olan en kıdemli iki üyesi Nuon Chea ve Khieu Samphan soykırım, savaş suçları ve insanlık suçlarından müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Karar aynı zamanda resmi olarak evliliğe zorlamayı, zorlanan evlilikteki tecavüzü insanlık suçu saydı.

Nisan’da Bangladeş’te mülteci olarak yaşayan etnik grup Rohingyalardan kadınlar kendi topluluklarına Myanmar hükümetinin gösterdiğini iddia ettikleri zulümlerin araştırılması talebiyle Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne başvurdu.

2018’de dünyada aktivizm havası esti

8 Mart: “Bizsiz Dünya” Durdu

8 Mart’ta “Bizsiz dünya durur” sloganı altında İspanya’da benzeri görülmemiş bir feminist grevle 5 milyondan fazla insan eşitlik, cinsiyet temelli şiddet ve maçoluk kültürüne karşı sokaklara çıktı.

8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde düzenlenen, sendikaların ve önde gelen politikacıların da desteklediği grev işyerlerinin yüzde 80’inde grevin yapıldığı tahmin edilen başkent Madrid dahil bazı şehirleri durma noktasına getirdi.

Arjantin’de bir milyon kadın tarihi kürtaj oylamasını yaptı; Şili’nin başkenti Santiago’da öğrenciler cinsel tacize karşı yürüdü; Güney Afrika’da kadınlar cinsiyet temelli şiddeti protesto etti; Tunus’ta kadınlar eşit miras hakları için sokağa çıktı.

İnternette de yeni hareketler ortaya çıktı: Tayland’da yeni yıl kutlamalarında yetkililerin kadınlara cinsel tacize uğramamak için dikkat ederek giyinmelerini söylemesi üzerine #BanaNasılGiyineceğimiSöyleme (#DontTellMeHowToDress) yayıldı; Güney Kore’de katı güzellik bakış açısına meydan okuyan “korseden kaçış” Youtube ve Twitter’da yayıldı.

İsveç’te çocukların taraf olduğu evlilikler iptal olacak

12 Nisan: Bangladeş Yüksek Mahkemesi “İki Parmak Testi”ni Yasakladı

12 Nisan’da Bangladeş Yüksek Mahkemesi Nisan’da tecavüzden hayatta kalan kadınlara yapılan “iki parmak testi”ni yasal ve bilimsel değeri olmadığı için yasakladı. Mahkeme aynı zamanda tecavüzden hayatta kalanlara mahkemede onur kırıcı sorular sorulmasını yasakladı ve Sağlık Bakanlığı’nın hayatta kalanlara daha iyi destek olacak inceleme ve tedavi yöntemleri için temel hatlar çizmesini talep etti.

BM Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi, BM İnsan Hakları Konseyi ve Dünya Sağlık Örgütü “bekaret testleri”nin tüm dünyada bitirilmesini talep etti ve bunun kadınlara ve kız çocuklarına zarar veren bir insan hakları ihlali olduğunu tanıdı.

İsveç Parlamentosu çocukların evlendirilmesine karşı 1973 tarihli yasasını yabancı uyruklu vatandaşları da kapsayacak şekilde sıkılaştırdı. Yeni yılda yürürlüğe girecek yeni yasada 18 yaşın altındaki çocukların taraf olduğu evlilikler iptal olacak.

22 Mayıs: Cam Tavan Kırıldı

22 Mayıs’ta New York Borsası Mayıs’ta Stacey Cunningham’ı başkanlığa atadı. İlk kadın başkanın atanması yalnızca 226 yıl aldı.

Amerikalı Holly Ridings NASA’nın uzay araçları operasyonları yöneticisi oldu. Kanadalı Donna Stickland Nobel Fizik Ödülü’nü aldı. Bu ödülü 1903’te Marie Curie, 1963’te Maria Goeppert-Mayer almıştı.

21 Haziran: Bir Dünya Lideri Doğum İzni Kullandı      

21 Haziran’da Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern doğum izni kullanan ilk, görevinin başındayken doğum yapan (ilki 1990’da Pakistan’da Benazir Bhutto’ydu) ikinci dünya lideri oldu.

Altı hafta izin kullanan Ardern doğum izninin önemi konusunda örnek oluşturdu. Yeni Zelanda’da doğum izni bu yıl 18 haftadan 22 haftaya çıktı, 2020’de ise 26 haftaya çıkacak.

Kadınlar politikaya damga vurdu

1 Temmuz: Kadınlar Politikada Zaferler Kazandı

Bu yıl kadınlar dünya çapında politik arenada eşi benzeri görülmemiş adımlar attı. Meksika’da 1 Temmuz seçimlerinde kadınlar yasama organı meclisteki koltukların yüzde 49’unu, senatodaki koltukların da yüzde 51’ini kazandı. Meksika dünyada yönetimde kadın temsilinde Ruanda, Küba ve Bolivya’nın ardından dördüncü sıraya yükseldi. Aralık’ta Meksika kabinesi de cinsiyet eşitliği sağlayarak Kolombiya, Kosta Rika, İspanya, Güney Afrika, Ruanda ve Seyşeller’e katıldı.

Kadınlar Tunus’ta 2011’deki devrimden yedi yıl, anayasanın kabulünden dört yıl sonra yerel meclis pozisyonlarının yüzde 47’sini oluşturdu. Romanya, Trinidad ve Tobago, Barbados ve Etiyopya’ya ilk kez kadın liderler geldi.

23 Temmuz: Mülkiyet Hakları Sonunda Kazanıldı

Fas’ta etnik kabile (“Sulaliyyate”) kadınları on yıllık çalışmaları sonucunda eşit mülkiyet hakkı elde etti. Ülke çapında toprak özelleştirme çabalarının sonucu olarak Temmuz’da düzenlenen devlet piyangosu 860 arazi parçasını kadın ve erkekler arasında eşit dağıttı. Ekonominin liberalleşmesini fırsata çeviren kadınlar ülke çapında bir hareketle 2007’de örgütlenmişti. Tunus’ta da kabine Kasım’da kadınlara eşit miras hakkı tanıyan bir yasa geçirdi, yasa parlamento onayı alırsa yürürlüğe girecek.

Sporcu kadınların başarısı öne çıktı

28 Temmuz: Eşitlik İçin Yarışıldı

Dünyanın en prestijli bisiklet yarışlarından olan Fransa Bisiklet Turu’na bu yıl bir grup kadın gayriresmi olarak katıldı. Yalnızca erkeklerin katılabildiği yarışmada kadınlar parkurun her aşamasından erkeklerden önce geçerek kadınların eşit ve adil katılımına dikkat çekti.

Eylül’de Dünya Sörf Ligi tüm etkinliklerinde kadın yarışmacılara eşit ücret vereceğini duyurdu.

24 Ağustos: İskoçya Ücretsiz Tampon ve Ped Sağlamayı Kabul Etti

Dünyada bir ilk olarak İskoçya öğrencilere ücretsiz tampon ve ped sağlamaya karar verdi. Plan International’ın bu yıl yayımlanan araştırmasına göre İskoçya’da kız çocuklarının yüzde 45’i tuvalet kağıdı ya da çorap, gazete kağıdı gibi maddeler kullanıyor çünkü tampon ve ped gibi ürünlerin ücretlerini karşılayamıyorlar.

Bu yıl Hindistan, Avustralya ve Maldivler bu ürünlerin vergilerini kaldırdı ya da azalttı. İrlanda’da kürtaj yasallaştırıldı.

Hindistan’da bir eşik atlandı

6 Eylül: Hindistan Eşcinselliği Suç Saymayı Bıraktı

Hindistan’da yıllarca süren çabalar sonucu önemli bir dönüm noktası yaşandı. Hindistan Anayasa Mahkemesi eşcinselliği suç sayan yasayı hükümsüz kıldı. 150 yıl önce sömürge dönemden kalan yasa eşcinselliğe müebbet hapis cezası verilmesini içeriyordu. #MeQueer hareketi Twitter’da yayıldı ve LGBTQI+ toplulukların dünyada karşı karşıya kaldığı cinsel, sözlü ve fiziksel tacizi konuşmak için platform oluşturuldu.

7 Eylül: Eşitlik Treni İstasyondan Çıktı

Eylül’de BM ve oyuncak markası Mattel eğitimden cinsiyet eşitliğine çeşitli konularda toplumsal sorunlar hakkında farkındalık yaratmak amacıyla işbirliği yaptı. Yeni bir çizgi film (“Thomas & Friends”) ayrımcılığa karşı dikkat çekecek ve sahip oldukları insan haklarını öğretmeyi amaçladı.

Financial Times gazeteci editör ve yazarlarına eğer yazdıkları haberler çok az kadın içeriyorsa kadın uzmanlara ulaşmalarını sağlayan bir uygulama geliştirdi. Fiziki mekanlarda kadınların çabaları Amsterdam’da sokak isimlerinde daha çok kadın ismi dahil edilmesi, Birleşik Krallık’ta daha çok kadın heykeli dikilmesi gibi gelişmelerle sonuçlandı.

5 Ekim: Cinsel Şiddetin Savaş Silahı Sayılması Tanındı, Aktivistler Kutladı

Ezidi insan hakları aktivisti Nadia Murad ve Kongolu hekim Dr. Deniz Mukwege cinsel şiddetin savaş silahı olarak kullanılmasını bitirme çabaları nedeniyle Nobel Barış Ödülü’nü kazandı. IŞİD şiddetinden hayatta kalan Murad Irak’ta IŞİD’in cinsel şiddetini aydınlatma ve Ezidi soykırımını bitirme çabaları ile, Mukwege ise Kongo’da cinsel şiddete maruz kalan kadın ve çocuklara yaptığı yardımlar ve dünya kamuoyunda farkındalık yaratmak için gösterdiği çabalar ile ödüle layık görüldü.

En az 90 ülkede 600’den fazla etkinlik

25 Kasım-10 Aralık: #BenideDuy

Bu yılki teması #BenideDuy (#HearMeToo) olan, BM’nin yürüttüğü Cinsiyet Temelli Şiddete karşı Aktivizmin 16 Günü (25 Kasım – 10 Aralık) kampanyası kapsamında dünya çapında girişimlerde bulunuldu. Şiddetten hayatta kalanların seslerini duyurmak ve kadının insan haklarını savunmak için 90’ı aşkın ülkede 600’den fazla etkinlik düzenlendi.

2018’de şiddeti durdurmak için ulusal çabalar zaferler kazandı. Fas’ta erkek şiddetine daha ağır cezalar verilecek bir yasa yürürlüğe girdi. Filistin’de tecavüz suçlularının tecavüz mağdurları ile evlenmesi ile ilgili yasa yürürlükten kaldırıldı. İsveç ve İspanya’da yalnızca açıkça rıza ifade edilmesinin rıza olduğunu kabul eden yeni rıza yasaları geçti. Fransa’da cinsiyetçi laf atmaya karşı ilk ceza verildi. Yeni Zelanda’da aile içi şiddetten hayatta kalanlara ücretli izin tanınması yasası geçti.

2 Aralık: Değişimin Yeni Liderleri

BM’nin yeni İyi Niyet Elçileri Amerikalı oyun yazarı ve oyuncu Danai Gurira, Afrikalıların insan hakları aktivisti Jaha Dukureh, Brezilyalı futbolcu Marta Vieira da Silva oldu. (EÖ/EMK)

* BM incelemesini Ege Öztokat türkçeye çevirdi.