"Savaştan, savaşlardan medet uman bütün kadınlar ve erkeklere sesleniyoruz: kendinizi düşünün! Kendinize ve sevdiğiniz başka insanlara hangi nedenle ölümü önerebilirsiniz?"
İngiltere'de 1.Dünya Savaşı'na katılmayı reddeden ve hapse atılan üç bin kişi, Vietnam'da savaşmak istemeyip askerlik yapmayan ABD'liler vicdani reddin öncüleri olarak kabul ediliyor.
Türkiye'de vicdani reddini açıklayarak askere gitmeyi reddedenler için yasalarda herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Devlet tanımlayamadığı vicdani ret için ancak birliğine gitmeyi reddeden ya da orada emirlere uymayanlar için düzenlenen "emre itaatsizlik" suçundan ceza verebiliyor.
Türkiye'deki 15 vicdani retçi, "halkı askerlikten soğutma" ve emre itaatsizlikten bir çok kez yargılandı ve cezaevine girdi.
Türkiye'den İsrail'e vicdani retçiler
Ahlaki, dini, politik ve vicdani nedenlerle askerlik yapmayı reddeden vicdani retçiler arasında Filistin operasyonuna karşı çıkarak işgal altındaki topraklarda savaşmayı reddeden ve aralarında kadınların da olduğu İsrailli askerler de var.
Türkiye'deki vicdani retçiler ise "Tahakküm ve Savaş Karşıtları İnisiyatifi" (TSKİ) adı altında askerliğe, militarist yapılanmalara ve söylemlere, askeri harcamalara, her türlü şiddet eylemine ve hiyerarşiye karşı çıkıyor ve bu düşüncelerini www.savaskarsitlari.org sitesinde paylaşıyor.
Askerlik: Tartışmasız yapılacak hizmet
TSKİ'den Oğuz Sönmez, askerlik kağıdını yakarak vicdani reddini açıklayan ve iki yıl cezaevinde kalan Osman Murat Ülke'ye devletin "emre itaatsizlikten hala ceza verebileceğini, ancak askerlik yapmayı reddeden bir insanı yıllarca hapiste tutmayı Avrupa ülkelerine açıklayamayacağı için Ülke'nin serbest kaldığını" söylüyor.
Sönmez'e göre devlet 400 bin kişinin çeşitli nedenlerle askere gitmediği bir durumda paralı askerlik yapanlara, onlardan kazandıklarını düşünerek karşı çıkmayıp, iki yüzlü bir tutum sergiliyor.
Savaş karşıtlarının seslerinin "tartışmasız yapılması gereken bir hizmet olan askerliği" reddettiklerinde bile basında yer bulmadığını söyleyen Uğur Yorulmaz, "askerden kaçmak" istemeyip, militarizme tavrını 2000'deki Vicdani Retçiler Günü Şenliği'nde açıklamış.
Harp Okulu'ndan vicdani redde
Yorulmaz, ordu ve askerlik yapısına karşı düşüncelerinin, öğrenim gördüğü askeri okullarda belirginleştiğini, Deniz Harp Okulu'nu, emirlere uymayıp atılmak sayesinde bırakabildiğini söylüyor:
"Askeri okula ailem istediği için gittim. Ailem okuldan ayrılmama karşı çıktıysa da askerlik yapmamın mümkün olmadığını anladığım için okuldan ayrıldım. Ne yazık ki askere gitmeyi reddedenler vatan haini olarak suçlanıyor. Askerlik erkek olmanın, işe girmenin, evlenmenin, toplum içinde eziklik duymamanın bir ön koşulu. Ama vicdanım insan öldürmeyi ve savaşmayı reddediyor."
Uğur Yorulmaz, vicdani reddini devlet gibi demokratik olmayan ve hiyerarşik bir yapı adına çalışmaya karşı bir tavır olarak tanımlıyor. Avrupa ülkelerinde askerlik yapmak yerine sosyal hizmet kurumlarında görev alınabildiğini, ancak devlet adına zorunlu her türlü göreve karşı olduğunu vurguluyor.
Yorulmaz, askerlik yerine sosyal hizmet yapmayı da reddedenlere "total retçiler" dendiğini söylüyor.
Arafat ve küçük generaller
Vicdani reddini bir basın açıklamasıyla duyuran ve "halkı askerlikten soğutma" suçuyla 2,5 yıl cezaevinde kalan Arif İyidoğan, total değil bir vicdani retçi. "Devlet ve askeri yapılanmalara karşıyım, ama bu yapıların kaldırılması ütopik bir düşünce ve askerlik yerine sosyal hizmet yapabilirim" diyor:
"Askerliğe karşı düşüncelerimi tekrarladığımda yine ceza alabilirim. Vicdani reddimi açıkladıktan sonra başkanı olduğum İstanbul Savaş Karşıtları Derneği kapatıldı. Ben de işimden atıldım. Ama askerlik yapmayı vicdani nedenlerle her türlü şiddete karşı olduğum için reddettim ve vicdani kanıma karşı bunları göze aldım."
İsrailli retçilerin işgal topraklarında savaşmama kararlarını "askeri bir devlet olan İsrail'de çok önemli bir adım" olarak niteleyen Sönmez, Filistinlilerin işgale karşı tavırlarını ise eleştiriyor:
"Arafat Filistinli çocuklara 'küçük generallerim' diyor. Ramallah işgali sırasında gördüğümüz Filistinli dört çocuğun bellerine bomba bağlayıp Yahudi yerleşimlerine girmeyi denemesi Arafat'ın şiddeti ön plana çıkaran bu tavrıyla bağlantılı. İntihar saldırıları, İsrail tanklarına taş atmak savaşa ve işgale karşı olmanın ifadesi olmamalı."
Sol partiler ve savaş karşıtlığı
Sönmez sol partilerin savaş karşıtı söylemlerinin inandırıcı olmadığını, savaş karşıtı olmanın başta devlet olmak üzere her türlü militarist yapılanmaya ve şiddet eylemine de karşı olmak olduğunu vurguluyor.
Militarizme karşı tavrın önce kadınlardan gelmesi gerektiğini belirten İnci Ağlagül, askerlik yapma zorunluluğu olmasa da vicdani retçi olmayı düşünüyor.
Ağlagül, çocuklarının "erkek ya da adam olması için askere gitmesini isteyen ve aile içindeki ataerkil yapıyı kabul eden kadınların şiddete ve hiyerarşiye karşı seslerini daha fazla çıkarması gerektiğini söylüyor.
Vicdani retçileri tanımak için
Vicdani retçiler kendilerini, savaş ve askerlik karşıtı düşüncelerini anlatmak için 18 Mayıs Cumartesi günü saat 16.00'da "Bir vicdani retçinin yaşam pratiği" oyunu ve bir söyleşiyle Beyoğlu'ndaki Öğrenci Evi'nde olacaklar. (ÖG/FA/BB)
* Öğrenci Evi: Meşrutiyet Cad. Akhan No:58 Galatasaray/Taksim İngiliz Konsolosluğu'nun yanı, Tel : 212-251 67 04
