Mark Rutte. (Fotoğraf: Olsi Shehu / AA - Arşiv)
Hollanda Başbakanı Mark Rutte, dün (19 Aralık) Lahey'deki Hollanda Milli Arşivler'inde düzenlenen törende bir konuşma yaparak, ülkesinin kölelik tarihi ve köle ticaretindeki rolü sebebiyle hükümeti adına resmen özür diledi.
Geçmişteki Hollanda hükümetlerinin yıllarca köleliği etkinleştirdiğini, teşvik ettiğini, sürdürdüğünü ve bundan yararlandığını kaydeden Başbakan Rutte, "Yüzyıllar boyunca Hollanda devleti adına birçok kişi metalaştırıldı, sömürüldü ve kötü muamele gördü. Yüzyıllar boyunca Hollanda devleti tarafından insan onuru ayaklar altına alındı. Bunun için özür dilerim" dedi.
Köleliğin insanlığa karşı suç olduğunu belirten Rutte, "Milyonlarca insan bu suçun acısını çekti ve çekiyor. Hollanda kendi payına düşeni kabullenmeli" dedi. Önceki hükümetlerin ülkenin kölelik tarihini kabullenmede eksik kaldığını belirten Rutte "Hollanda hükümeti adına" özür diledi.
Başbakan Rutte, kölelik tarihine yönelik farkındalığı arttırmak için hükümetin 200 milyon Euro'luk fon sağlayacağını da açıkladı.
Fakat hükümetin resmi olarak özür dilemiş olması, köleleştirilen kişilerin yakınlarına doğrudan maddi tazminat ödenmesi anlamına gelmiyor.
Rutte'nin Lahey'deki Ulusal Arşiv binasında açıklama yaptığı saatlerde, Hollanda hükümetinin yedi bakanı da Hollanda'nın eski sömürgeleri Surinam ile Karayipler'deki Aruba, Bonaire, Curaçao, Sint Eustatius, Saba ve Sint Maarten adalarında devlet adına resmen özür diledi.
Hollanda'nın özrüne tepkiler
Öte yandan, Başbakan Rutte'nin Hollanda'nın kölelik ve köle ticaretindeki rolüne hem ülkesinden hem Karayipler'deki ülkelerden tepki var.
Resmi özrün Hollanda sömürgelerinde köleliğin sona ermesinin 150. yıldönümü olan 1 Temmuz 2023 tarihinde açıklanmasını isteyen Surinamlı altı kuruluş, özür kararının "tepeden inme" alındığı ve hâlâ "sömürge havası" içinde olduğu gerekçesiyle mahkemeye başvurdu.
Hollanda'da yaşayan Surinamlılara ait kuruluşlar adına davayı açan avukat Joancy Breeveld, "Müvekkillerim, özrün bir defa yapılan bir şey olduğu için düzgün ve daha uygun şekilde yapılmasını istiyor" dedi.
Sint Maarten Başbakanı Silveria Jacobs da "istişare eksikliğine" dikkat çekerek Hollanda'nın özrünü, "görüşleri alınmadığı" ve "tazminat ödenmeyeceği" gerekçesiyle kabul etmeyeceklerini açıkladı:
"Danışma komitemiz istişare edene ve ülke olarak bir tartışma yapana kadar özürleri kabul etmeyeceğiz."
Başbakan Silveria Jacobs, Lahey yönetimine bir mektup yazarak, özür için neden 19 Aralık tarihinin seçildiğini de sordu.
Öte yandan, Endonezyalı Hollandalılar resmi özrün, "Surinam ve Karayipler'e fazla odaklandığını belirterek" hükümeti eleştirdi.
Fakat Hollanda'nın kamu yayıncısı NOS'a göre, özür için 19 Aralık'ın seçilmesi, takvimle ilgili bir konu. Çünkü Hollanda hükümeti, köleliğin kaldırılmasının 150. yılı olan 2023'e özür dilemeden girmek istemedi.
Hollanda'nın özür dilemesinden rahatsız olan aşırı sağcı vekil Geert Wilders ise Twitter'dan "Rutte'nin özürü sebebiyle özür diliyorum" dedi.
Ne olmuştu?Son yıllarda Amsterdam, Rotterdam, Utrecht ve Lahey gibi büyük şehirlerin yanı sıra Hollanda Merkez Bankası, ABN Amro gibi kurumlar da kölelik tarihindeki rolleri sebebiyle özür dilediklerini açıklamıştı. Hollanda Kralı Willem-Alexander da Kraliyet Ailesi'nin kölelik tarihindeki rolünün araştırılması için talimat verdi. Araştırma 16. yüzyılın sonlarından sömürgecilik sonrası ve günümüze kadar olan dönemi kapsayacak. Üç yıl sürecek araştırmayı Leiden Üniversitesi yürütecek. Tarihçi Gert Oostindie başkanlığındaki bağımsız bir komite de bu araştırmayı denetleyecek. Hollanda'da 2023'ün, köleliğin kaldırılmasının 150. yılı olması sebebiyle "kölelik anma yılı" ilan edilmesi düşünülüyor. Güney Amerika ve Afrika'nın kıyı kesimlerinde sömürge yönetimi kuran Hollanda, 16. yüzyılın sonlarında "Transatlantik" bölgesinde köle ticaretine başlamış ve "altın çağı"nı yaşadığı 17. yüzyılın ortasında Güney Amerika-Avrupa arasındaki köle ticaretinin en önemli aktörlerinden biri olduktan sonra 1 Temmuz 1863'te köle ticaretini resmen yasaklamıştı. |
(SD)
