Ankara Yahudi Mahallesi’ne dijital yolculuk

Ankara Yahudi Mahallesi’ni korumak, yaşatmak ve müşterek kültür hafızasını oluşturmak için bir proje hayata geçirildi: “Ankara Yahudi Mahallesi Dijital Platform Projesi”.

İstanbul

Ankara Yahudi Mahallesi’ne dijital yolculuk

* Fotoğraf: "Hermana" filminin posterinden.

"Yahudi Mahallesi" ismiyle bilinen ve Ankaralı Yahudilerin yaşadığı "İstiklal Mahallesi"ne odaklanan proje sayesinde, mahalleyi online olarak gezmek mümkün.

Yahudi Mahallesi'ni korumak ve hafıza çalışmalarındaki yerinin ne denli önemli olduğunun anlaşılmasını amaçlayan projenin içeriği "Ankara Yahudileri", "Sessizlik Arşivi", "Ankara Yahudi Mahallesi" isimli üç başlıktan oluşuyor ve çeşitli arşivlerden derlenerek hazırlanan dijital sergiler ile üç boyutlu bir sanal tur içeriyor.

Proje kamusal alanın dijital teknolojiler ekseninde arşivlenmesini, Ankara'nın önemli tarihi ve kültürel miras alanlarından biri olan Yahudi Mahallesi odağında ele alıyor.

Türk Serbest Mimarlar Derneği (TSMD) ile Virtual Projects ortaklığı ve Hollanda Büyükelçiliği MATRA Fonu desteğiyle gerçekleştirilen projenin internet siteleri: ankarayahudimahallesi.com ve jewishquarterankara.com

Ankaralı Yahudiler hakkında

Yahudilerin Anadolu toprakları üzerindeki varlığına dair en eski bulgu Lidya Devleti dönemine ait. Lidya'nın başkenti Sardes (Manisa - Salihli) şehrinde yapılan kazılar sırasında ortaya çıkarılan sinagogun, MÖ. 220 yılında yapılmış olduğu belirlendi.

I.Orhan, 1354 yılında Ankara'yı Osmanlı topraklarına dahil ettiğinde, Ankara'da küçük bir Yahudi cemaatinin yaşadığı biliniyor.

Bu topluluğun en önemli özelliği Türkçe bilmesi ve günlük hayatlarında Türkçe konuşmaları. Günlük hayatta Türkçe kullanımı, Selçukluların Türkleştirme politikası ile bağlantılı.

15. yüzyılın sonlarına doğru İspanya'da Katolik olmaya zorlanan ve engizisyondan kaçan Sefaradlar, 1492 yılında Osmanlı topraklarına geldi, bir kısmı Ankara'ya yerleşti. Bu tarihten dört yıl kadar sonra Portekiz'den bir grup Sefarad daha geldi ve bir bölümü daha Ankara'ya yerleşti.

İber Yarımadası'ndan Ankara'ya gelen İspanyol ve Portekiz kökenli Yahudiler, Ankara'da Aşkenazlarla karışmış durumda bulunan yerli (Anadolu'da daha önceden yaşayan) Yahudilerle karşılaştılar ve bu topluluğu "Romaniyot" şeklinde adlandırdılar.

1942 yılında çıkarılan ve gayrimüslim azınlıkları ödenmesi mümkün olmayan bir vergi yükü ile karşı karşıya bırakan Varlık Vergisi, Ankara Yahudilerini de etkiledi.

Bütün mülklerini sattıkları halde vergilerini ödeyemeyenler, Erzurum Aşkale'ye çalışma kamplarına gönderildi.

İzleme Önerisi

Ankara Yahudilerinin hikâyelerini anlatan 2017 yapımlı ödüllü belgesel, Enver Arcak tarafından hazırlandı.

Hermana, Ladino'da "kız kardeş" anlamına geliyor. Ankaralı Yahudiler "hermana"yı bir sesleniş kelimesi olarak kullanıyorlar.

Okuma Önerisi

"Bir kasaba her alanda gelişti, Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti oldu. Yahudi toplumu da o oranda değişti, Yahudi mahallesinin dışına taştı. 1950'lerde ise Ankara'yı terk başladı ve 1990 sonrasında Ankara Yahudi Cemaati tarihe karıştı. Bir zamanlar yaşadıkları mahallede sanat eseri bir sinagog tanıklık eder geçmişlerine."

Efsaneden Tarihe Ankara Yahudileri
Beki L. Bahar
Pan Yayıncılık
2013

Dinleme Önerisi

(TY)