Haberin Kürtçesi için tıklayın
Notre Dame Katedrali Fransa’nın başkenti Paris’in “kalbi” olarak tanımlanıyor.
Bulunduğu alan katedral inşa edilmeden önce de dini bir bölge. Milattan sonra 4. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Roma dönemi bir şapel bulunuyormuş.
Paris'in tüm önemli yapılarının Seine Nehri'nin kıyısındaki bu şapelin yıkım emri, "Avrupa'nın krallarının bölge kilisesi" ilan edildiği 1160 yılında Piskopos Maurice de Sully tarafından verilmiş. Sully’e göre şapelin yeni unvanını taşıyacak azamete ve mağrurluğa sahip değildi. Rivayete göre katedralin dış görünümünü Piskopos Sully çizmiş. Zaten ilk mimarının kim olduğu da bilinmiyor.
Yapımına Kral VII. Louis döneminde 1163 yılında başlamış. Papa III. Alexander tarafından desteklenen inşaatı 182 yıl sürmüş.
1345’te tamamlandığında Gotik mimarinin en güzel örneklerinden biri ortaya çıkmış.
Sully tüm hayatını ve varlığını kilisenin yapına adadı. Yıllar içinde birçok mimar inşaatı sürdürdü. Yapının Gotik görünümünün özgünlüğü ve birbirinden farklı özellikleri yıllar içinde değişen mimarların dokunuşlarıyla ilgili.
XIV. Louis
Notre Dame 16 Nisan 2019 yangını öncesi iki büyük yıkım geçirdi. İlki 17. Yüzyılda XIV. Louis döneminde yaşandı. Fransa’nın tahtta en uzun kalan, en saldırgan ve yayılmacı kralı olarak bilinen XIV. Louis, aynı zamanda çok dindardı. Notre Dame’ın açık alanını genişletmek için ana kapısındaki sütunu yıktırdı, orijinal vitray pencereleri düz camla değiştirtti.
Fransız Devrimi
İkinci büyük yıkımı 1789 Fransız devrimi sırasında gördü. Devrimciler Notre Dame’daki kralların heykellerini parçaladı; Bakire Meryem heykeli haricindeki tüm heykeller zarar gördü. 13. yüzyılda dikilen kilisenin orijinal kulesi de Fransız devrimcileri tarafından yıkılmıştı.
Napoleon Bonaparte
Fransız Devrimi sırasında Fransa, Katolik kilisenin etkisi dışına çıktı. 1801’de Concordat adlı bir anlaşma ile Notre Dame, Katolik Kilisesi’ne geri verildi. Devrim sonrası kendini imparator ilan eden Napoleon Bonaparte, zarar görmüş katedrali 1804 yılında taç giyme yeri olarak seçti. Ancak Bonaparte yönetimi için Notre Dame’ın çok bir önemi yoktu, zaten törende katedralin Gotik özelliklerini gizleyip, Antik Yunan tapınağı görünümü veren beyaz kumaşlarla kamufle edilmişti.
Victor Hugo'nun dokunuşu
Bina kaderine terkedildi. Ta ki Victor Hugo “Notre Damme’ın Kamburu”nu yazana kadar.
Hugo Paris’in kalbi olduğunu düşündüğü çökmekte olan katedrali gezerken duvarına Grek harfleriyle yazılmış “kader” sözcüğünü görür. Bu sözcüğün etkisiyle yazar romanını. Bir ayağı diğerinden kısa, sağır, tek gözlü, kambur zangocu Quasimodo, Notre Dame’ın o günlerdeki halinin eğretilemesidir.
20 yıl süren restorasyon
Bu roman katedralin kurtuluşu olur. Roman öncesinde yıkılması gündemde olan Notre Dame’a Paris halkı sahip çıkar ve Paris tüm gücünü kullanarak restorasyon çalışmalarına başlar. Kurtarma projesinin öncülüğünü mimar Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc yapar. Katedralin restorasyon çalışması 1843’te başlar. 20 yıl sürer. Yıkılan kulenin yerine yenisi dikilir, ki dünkü yangında yıkılan o kuleydi.
Notre Dame'ın eserleri
Tabii 15 Nisan 2019 günü yerel saatle 18.50'de başlayıp 8,5 saat süren yangın sadece binaya zarar vermedi. Katedral içinde dini ve sanatsal değeri olan bir çok eser bulunuyor. El yazmaları, sekiz bin borusu olan ünlü orgunun yanı sıra müzik enstrümanları Dikenli Taç ve İsa Peygamber'in gerildiği çarmıhtan bir parça da bulunuyor. Dikenli Taç katedralin belki de en önemli parçası. İsa Peygamber'in çarmıha gerilmeden önce İsa Peygamber'in başına takılan taç, XIV. Louis zamanında Kudüs'ten getirildi. Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, tacın yangından kurtarıldığını açıkladı. Yapının en bilinen parçalarından biri olan kuzey cephesindeki vitray Gül Penceresi de zarar görmeyen kısımlardan. Batı ve güney cephesindeki diğer iki Gül Penceresi ise büyük ihtimalle zarar gördü.
150 yıl sonra
Bu son büyük restorasyon çalışmasının ardından 150 yıl geçti. Bu yıllar boyunca çeşitli küçük iyileştirmelerle bugüne geldi. Yeniden büyük bir bakım yapma zamanı gelmişti. Fransa hükümeti yangının çıkmasına neden olduğu düşünülen restorasyon çalışmasının 185 milyon dolar tutacağı öngörülüyordu. Yangın sırasındaki Paris halkının üzüntüsü ve uluslararası taziye mesajları Notre Dame’ın bir kez daha Victor Hugo dokunuşunu beklemeyeceğini var sayabiliriz. (HK)
* Kaynaklar: Erman Ertuğrul (arkeofili.com), bbc.com.
Fotoğraflar: Mustafa Dilekli - Paris/AA
