* Fotoğraf: AA
Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın
Cumhurbaşkanı, AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde İnsan Hakları Eylem Planı’nı açıkladı.
İnsan Hakları Eylem Planı için 1571 kişinin katılımıyla 5 çalıştay ve 53 toplantı yapıldı.
Erdoğan da bugünkü açıklamasında, planın arkasında geniş çaplı istişareler olduğunu söyledi.
Ancak İnsan Hakları Derneği (İHD) Eş Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan bianet’e yaptığı açıklamada, önerilerine bir yanıt alamadıklarını ifade etmişti:
“İnsan hakları eylem planı için Şubat 2019’da Adalet Bakanlığında bir toplantı yapıldı, bir de katıldık görüşlerimizi bakanlığa sunduk. Aralık 2019’da tekrar toplantıya davet ettiler. İHD olarak toplantıya katıldık, Ocak 2020’de de kapsamlı bir rapor sunduk. Kasım ayındayız hala bir ses çıkmadı. O raporda yazdıklarımız hala güncelken, son infaz kanunu değişikliğiyle durum daha da kötüye götürüldü.
TIKLAYIN - “Yeni İnsan Hakları Eylem Planı” Hakkında İHD’nin Sunduğu Görüşler
TIKLAYIN - “İnsan hakları eylem planında” neler olmalı?
Hak örgütleri temsilcileri, insan hakları eylem planına dair açıklamaları bianet’e şöyle değerlendirmişti:
“İnsan haklarında derin bir tahribat var, haklar ilga oldu, hakların kullanımı istisnaya dönüştü. Öncelikle tüm sorunların ortaya konması gerekiyor.”
TIKLAYN - İnsan haklarında çürüme ve eylem planı
11 temel ilke
Erdoğan, İnsan Hakları Eylem Planı’nda yer alan 11 temel ilkeyi şöyle sıraladı:
* İnsan, doğuştan sahip olduğu vazgeçilmez haklarıyla yaşar. Devletin temel amaç ve görevi, bu hakları korumak ve geliştirmektir.
* İnsan onuru, bütün hakların özü olarak hukukun etkin koruması altındadır.
* Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebepler temelinde hiçbir ayrımcılık söz konusu olmaksızın herkes hukuk önünde eşittir.
* Kamu hizmetinin herkese eşit, tarafsız ve dürüst biçimde sunulması, bütün yönetsel faaliyetlerin temel özelliğidir.
* Mevzuat, tereddüt doğurmayacak şekilde açık, net, anlaşılır ve öngörülebilir kurallar içerir, kamu otoriteleri bu kuralları hukuk güvenliği ilkesinden ödün vermeden hayata geçirir.
* Sözleşme özgürlüğüne, hukuki güvenlik ilkesi ve kazanılmış hakların korunması prensibine aykırı olarak hiçbir şekilde müdahale edilemez.
* Devlet, girişim ve çalışma hürriyetini rekabete dayalı serbest piyasa kuralları ile sosyal devlet ilkesi çerçevesinde korur ve geliştirir.
* Adli ve idari işleyiş; masumiyet karinesi, lekelenmeme hakkı ve ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkelerini koruyan, gözeten ve güçlendiren bir yaklaşımı merkezine alır.
* Hiç kimse, eleştirisi veya düşünce açıklaması nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.
* Bağımsız ve tarafsız yargı ile korunan hukuk devleti, hak ve özgürlükler ile adaletin teminatı olarak her alanda tahkim edilir.
* Haklarının ihlal edildiğini iddia eden herkes, etkili kanun yollarına zahmetsiz şekilde erişebilmelidir. Adalete erişim, hak ve özgürlüklere saygının merkezindedir.
“Adaleti kuyumcu titizliğiyle yerine getireceğiz”
Önümüzdeki hafta da Ekonomi Reform Programını açıklayacağını söyleyen Erdoğan şu bilgileri verdi:
“Yakın tarihimiz bize yaşadığımız acı tecrübelerle mülkün temelinin adalet olduğunu, adaletin temelinde hakları ve onuruyla insanın olduğunu öğretmiştir. Medeniyet müktesebatımız bize adaletin yerini bulmasının bize çok hassas bir dengeye sahip olduğunu gösteriyor. Adaleti kuyumcu titizliğiyle yerine getireceğiz.
9 amaç, 50 hedef, 393 faaliyet
“Bu eylem planındaki her bir faaliyetin arkasında geniş tabanlı bir istişare süreci var. İlgili bakanlıklar, kurumlar, STK'lar ile milletimizin her kesimi ile bir araya geldiler. Bu sürecin sonunda 9 amaç, 50 hedef, 393 faaliyeti içeren bir belge olarak ortaya çıktı.
“2 yıllık bir zaman diliminde uygulanmak üzere hazırlanmıştır. Zaman dilimine yönelik takvim de 2 hafta içinde kamuoyunun bilgisine sunulacaktır.”
Siyasi partiler kanunu
“Siyasi partiler kanununda değişiklik yapmak için kapsamlı bir çalışmayı başlatıyoruz. İnsan Hakları Tazminat Komisyonu AYM'ye başvuruya gerek kalmaksızın uzun yargılamadan kaynaklı tazminatları karşılayacak.
“Barolar, STK'lar ve üniversitelerden temsilcilerinin katılacağı bağımsız bir izleme kurulu kuruyoruz. Kırılgan gruptakiler başta olmak üzere suç mağduru vatandaşlarımıza destek olarak yeni mağduriyetler yaşamasının nüne geçmek istiyoruz.”
“HSK'nın denetim alanını genişletiyoruz”
“Çocuklar, kadınlar, engelliler ve yaşlılar başta olmak üzere psikososyal destek hizmetlerinin etkinliğini arttırıyoruz.
“Hukuk devletinin bağımsız, tarafsız bir mahkemelerin varlığı ile vücut bulacağı inancıyla yeni adımlar atıyoruz. Kararların adil olmasının yanında makul sürede verilmesi gerekiyor. Terfi ve teftiş mekanizmasını kararların yeterli gerekçeyle yazılıp yazılmadığı gibi objektif performans kriterleri çerçevesinde yeniden yapılandırıyoruz. Yargı kararlarında da dilimizin en yüksek temsilini bekliyoruz. Yargı kararlarının anlaşılabilir olmasına ilişkin meslek öncesi ve meslek içi faaliyetlerini arttırıyoruz. HSK'nın denetim alanını genişletiyoruz.”
Yargıda hedef süre uygulaması
“Adil kararın makul sürede verilmesini temin için yargıda hedef süre uygulamasını yaygınlaştırıyoruz. Aynı uygulamayı istinaf ve adli tıp içinde getiriyoruz.
“Kararın 30 gün içinde yazılmasını zorunlu kılıyoruz. Elektronik tebligat uygulamasına yurtdışındaki vatandaşlarımızı da dahil ediyoruz.
“İddianamelerin mağdur ve müştekilere de tebliğ uygulamasını başlatıyoruz. Dosyaya sonra giren belgelerin taraflara tebliğini de zorunlu hale getiriyoruz.”
“e-duruşma uygulamasını yaygınlaştırıyoruz”
“Maddi durumu yetersiz olanlara verilen hizmet için avukatlardan alınan vergi oranını düşürüyoruz. Kamu avukatlarının çalışma esaslarını düzenliyor, özlük haklarını düzeltiyoruz. Dava, noter, masraflarını sadeleştiriyoruz.
“e-duruşma uygulamasını tüm hukuk mahkemelerine yaygınlaştırıyoruz. Adli yardıma elektronik ortamda başvurulmasını sağlıyoruz.”
“Hukuki öngörülebilirlik ve şeffaflık”
“Eylem Planımızın üçüncü amacı hukuki öngörülebilirlik ve şeffaflıktır. Özünde hukuk güvenliği ilkesi var. Mevzuatımız kişiler ve idare yönünden tereddüte yer vermeyecek şekilde açık ve uygulanabilir olmalıdır. Eylem planıyla idarenin iş ve işlemlerinde şeffaflığı daha da güçlendiriyoruz.
“İdareye yapılan başvurularda cevap verme süresini 60 günden 30 güne indiriyoruz. Kişilere idari mekanizmalar nezdinde iş yapma kolaylığı yapacak tüm adımları atıyoruz.”
Yargıda ihtisaslaşma
“İstinaf ve temyize başvurma süresi gerekçeli kararın tebliği ile başlayacak. Yargıdaki ünvanlı görevler için kıdem şartı aranacak.
“Hakim ve savcı yardımcılığını sisteme kazandırıyoruz. Yargıda ihtisaslaşma giderek daha önemli hale geliyor. Finans, sendika, kamulaştırma,, bilişim suçlarında ihtisas mahkemeleri kuruyoruz. Hakimlere destek olacak mahkeme uzmanı kadrosu ihtisas ediyoruz. Hakim ve savcılara coğrafi teminat sağlayarak, hem yargı teminatını güçlendiriyor, hem de kararların hızlanmasını temin ediyoruz.”
“Bilirkişilik bölge kurullarını yeniden yapılandırıyoruz. Yetersiz ve hatalı raporları alışkanlık hale getiren bilirkişileri derhal sicilden çıkarıyoruz. Dosyaların sırasıyla otomatik tenzih edilmesini sağlıyoruz.”
İfade, örgütlenme ve din özgürlükleri
“Eylem Planımızın 4. amacı ifade, örgütlenme ve din özgürlüklerinin korunması ve geliştirilmesidir. Herkesi eşit değerde gören insan odaklı bir yönetim anlayışıyla hareket ediyoruz.
“Basın- yayın ve internet yoluyla işlenen suçlarda gazetecilerin mesleki faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirler geliştiriyoruz. Hangi dine mensup olursa olsun, kamu ve özel sektör çalışanları ile öğrencilerin, kendi dini bayramlarında izinli sayılmalarını sağlıyoruz. Nefret suçuna ilişkin soruşturma kılavuzları hazırlıyoruz.”
Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık
“Eylem Planı'nın 5. amacı kişi özgürlüğü ve güvenliğinin güçlendirilmesidir. Tutuklamanın bir koruma tedbiri olduğu yönünde mevzuatta önemli değişiklikler yaptık. Süresi, kapsamı, gerekçesi konusunda yapılan değişiklikler önemli bir iyileşme sağlamıştır. Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık kapsamında katalog suçlarının kapsamını daraltıyoruz. Katalog suçlarda 'somut delile dayanma şartı' getirerek, tutuklamanın istisnai bir koruma tedbiri olduğuna ilişkin ilkeyi tahkim ediyoruz. Adli kontrol tedbirlerini de, tutuklamada olduğu gibi üst süreye bağlıyoruz.
İfade alma işlemleri
“Sulh ceza hakimliklerinin tutuklama kararlarına karşı dikey itiraz usulü getiriyoruz. İfade vermek için mesai saati dışında gözaltına alma, otelde gecenin bir yarısı gözaltına alma gibi uygulamalara son veriyoruz. Eylem Planı ile ifade alma işlemleri artık 7 gün 24 saat yapılabilecek.
“Şikayete bağlı suçlarda açıklamalı davetiye tebliğine rağmen mazeretsiz olarak duruşmaya gelinmemesi halinde, davanın düşürülmesine ilişkin değişiklik yapıyoruz. Böylece yıllarca açık duran dosyaları, sürüncemede kalan yargılamaları ortadan kaldırıyoruz.
Özel hayatının güvence altına alınması
“6. amacı kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile özel hayatının güvence altına alınmasıdır. Sistematik işkence iddiaları artık geride kalmıştır.
“İşkence iddialarıyla ilgili disiplin soruşturmalarında zaman aşımını kaldırıyoruz. Görevin gereklerine aykırı olarak hak ihlaline sebebiyet veren kamu görevlileri için rücu ve disiplin işlemlerinin etkinliğini artırıyoruz.
“Olay yeri, arama işlemlerinin kayıt altına alınmasını zorunlu hale getiriyoruz. 2012'de yürürlüğe giren 6284 sayılı kanun kendi alanında çok ileri bir düzenlemedir.
Erkek şiddeti, ısrarlı takip
“Tek bir kadının dahi şiddet mağduru olmadığı güne kavuşana kadar kurumların, sivil toplum kuruluşlarının, medyanın ve toplumun tüm kesimlerinin iş birliğiyle bu mücadeleyi sürdüreceğiz. Kadına karşı şiddet suçlarını etkin şekilde soruşturmak amacıyla kurulan özel soruşturma bürolarını ülke genelinde yaygınlaştırıyoruz.
“Tek taraflı ısrarlı takip fiillerini ayrı bir suç olarak düzenliyoruz. Şiddet mağduru kadınlara avukat görevlendirilmesini sağlıyoruz. Eşe karşı işlenen suçlarla ilgili öngörülen ağırlaştırıcı sebebi, boşanmış eşi de kapsayacak şekilde genişletiyoruz. Şiddet mağduru kadınlara avukat görevlendirilmesini sağlıyoruz.
Ceza infaz kurumlarında dijital dönüşüm
“İletişimin tespiti ve dinlenmesi şeklindeki koruma tedbiriyle elde edilen kayıtların, beraat kararı halinde yok edilmesini sağlıyoruz. Ceza infaz kurumlarında dijital dönüşümü tamamlıyoruz. Bu çerçevede, hükümlü ve tutukluların yakınlarıyla görüntülü görüşebilmeleri yanında, mektup alıp gönderme, dilekçe verme ve sağlık durumunu takip gibi işlemlerde de teknolojiden yararlanılacak.
“Kişisel verilerin işlenmesinde özel hayatın korunmasını sağlamak için KVK Kanunu'nu AB standartlarıyla uyumlu hale getiriyoruz.
Mülkiyet hakkı
“7. amaç başlığı mülkiyet hakkının daha etkin korunmasıdır. Kamulaştırmayla ilgili tüm mevzuatı yeniden ele alıyor, kamulaştırmasız el atmaya karşı valilikler nezdinde idari başvuru yolu getiriyoruz.
“Kamulaştırmasız el atma eylemlerinden kaynaklı davaların öncelikli görülmesini sağlıyoruz. İdari yargıda mülkiyet hakkını etkileyen hususların ivedi yargılama usulüyle hızlı biçimde çözümüne imkan sağlıyoruz.
“İcra ve İflas Kanunu ile ilgili yönetmeliği, mülkiyet hakkının en geniş şekilde korunmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenliyoruz. İmar Planı Denetleme sistemi oluşturuyoruz. Kamu idarelerinin taraf olduğu aynı nitelikteki uyuşmazlıklarda 'pilot dava' usulü getiriyoruz. Aynı konudaki uyuşmazlıklar bakımından bağlayıcılığı olmasını sağlıyoruz.
“İdarenin, haklı olduğu belli olan vatandaşa 'git davanı aç, kazan öyle gel' şeklinde özetleyebileceğimiz tavrına son veriyoruz. Yerleşik yargı içtihatlarının idare tarafından düzenli olarak takip edilmesini sağlayarak, başvuruları kabul etme ve davadan vazgeçme gibi konularda kurumların yetkilerini artırıyoruz. Tapu siciline idareler tarafından konulan kamusal kısıtlamaları da elektronik ortamda malik ve ilgililerin erişimine açıyoruz.”
Siber zorbalık ve internet bağımlılığı
“Planın 8. amacı toplumsal refahın güçlendirilmesi ve kırılgan kesimin korunmasıdır. Çocukların dijital riskler, siber zorbalık ve internet bağımlılığından korunmasına yönelik çalışmaları en üst seviyeye çıkarıyoruz.
“Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki kimsesiz çocukların bakım ve gözetiminin daha etkin sağlanabilmesi için tüzel kişi vesayet sistemini hayata geçiriyoruz. Çocuk mahkemelerini çocuk dostu olacak şekilde tasarlıyor, duruşmalara hakim, savcı ve avukatların cübbesiz katılımına imkan sağlıyoruz.
“Aile mahremiyeti ve çocuğun üstün yararının daha iyi korunabilmesi amacıyla aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde bulunacağı yeni bir adliye mimarisi modeli geliştiriyoruz. Denetimli serbestlik müdürlüklerinde çocuk büroları kuruyoruz. Suça sürüklenen çocukların adli süreçlerinin her aşamasını, bu bürolar vasıtasıyla takip ediyoruz.
“Ortaöğretim müfredatına gönüllülük çalışmaları koyuyoruz. Gençleri aile kurmaları yönünde teşvik için evlilik yardımının kapsamını genişletiyoruz. Engelli vatandaşlarımızın oy kullanma süreçlerine katılımı için yeni önlemler alıyoruz.
Yabancıların rehabilitasyonu
“Ağır hastaların konutlarında cezalarının infazını arttırıyoruz. Yabancıların rehabilitasyonu için de çalışmaları yapıyoruz. Geri gönderme merkezlerindeki şikayetleri incelemek üzere etkili bir başvuru yöntemi oluşturuyoruz. İnsan ticaretine ilişkin suç ve cezaları yeniden ele alıyoruz.
“Toplumsal refahın güçlendirilmesi için sağlıklı ve yaşanılır çevrenin korunması önemlidir. Çevre, doğanın, ormanların korunmasına yönelik iletişim kampanyalarımıza devam ediyoruz.
Hayvan hakları
“Hayvanları mal olarak değil, can olarak gören bir anlayışla mevzuat değişikliği yapıyoruz. Gıda güvencesinin sağlanması için bağımsız bir mekanizma oluşturuyoruz. Uyuşturucu ile mücadeleye devam ediyoruz.
“AMATEM'lerin sayılarını arttırıyoruz. Uyuşturucu kullanımından ilk kez denetimli serbestlik alanların 5 yıl süreyle bağımlılık takip modeli kuruyoruz.
İnsan hakları konusunda farkındalık
“9. ve son amaç başlığı insan hakları konusunda üst düzey idari ve toplumsal farkındalık...Sosyal, siyasi, kültürel alanda insan odaklı uygulamaların geliştirilmesini sağlayacak hazırlıkların içindeyiz.
“Hakim, savcı ve avukatlara yönelik eğitim faaliyetlerinde AYM ve İHM içtihatlarını içerecek şekilde insan hakları konusunu merkeze alıyoruz. Kamu personeli seçme sınavı, hakim ve savcı adaylığı sınavı gibi sınavlarda adayların bilgilerini daha etkin şekilde ölçüyoruz. İnsan hakları noktasında duyarlı insan kaynağının gelişeceğini düşünüyoruz. Hukuk fakültelerinde öğrenim süresini 5 yıla çıkarıyoruz. Kontenjanları da gözden geçiriyoruz. Hukuk Araştırmaları Enstitüsü kuruyoruz. Toplumsal talep ve ihtiyaçları dikkate alarak yeni politika önerilerinde bulunacak.
Yeni Anayasa
“Nihai amaç yeni ve sivil bir anayasadır. Geçtiğimiz haftalarda yeni ve sivil anayasa teklifimizi milletimizin takdirine sunduk. Yeni anayasa hedefimizi İnsan Hakları Eylem Planımızın nihai amacı olarak belirledik. Yeni anayasa herkesin anayasası olacaktır. Tüm siyasi partileri, STK'ları, akademileri, sözü olan herkesi yeni anayasa yapım sürecine katılmaya davet ediyoruz.” (AS)
