Keşmir’de Ateşkes İçin Adım: Pakistan Pilotu Hindistan’a İade Ediyor

Keşmir sorununun dünü bugünü

Keşmir'in egemenliği için 1947-1948, 1965 ve 1971 yıllarında, Hindistan ile Pakistan arasında savaş boyutlarında değerlendirilebilecek üç büyük çatışma yaşandı.

İlk büyük çatışma, Hindistan ve Pakistan'ın bağımsızlıklarını kazanmalarının hemen ardından, Pakistan'ın Jammu-Keşmir'e girmesi ve bölgenin Hindu Mihracesinin daveti üzerine Hindistan'ın müdahale etmesi sonucu çıktı.

Bu çatışmanın sonunda Keşmir'in üçte biri Pakistan'ın, geri kalanı ise Hindistan'ın kontrolüne girdi.

Pakistan, iki devletin birbirinden ayrıldığı dönemde yapılan antlaşma gereğince, Keşmir halkının büyük çoğunluğunun Müslüman olması sebebiyle- Keşmir’in Pakistan’a bağlanması gerektiğini ileri sürüyor.

Nüfus sayımı

Keşmir'de Pakistan'ın bu talebi doğrultusunda 1941 yılında Büyük Britanya tarafından nüfus sayımı yapılmıştı.

Bu sayıma göre bölge nüfusunun yüzde 77’si Müslüman, yüzde 20’si ise Hindu olduğu belirlenmişti. 2017'de Hindistan’ın kontrolünde bulunan Keşmir vadisindeki nüfus sayımına göre bölgedeki nüfusun yüzde 93’ünü Müslüman, yüzde 3’ü ise Hindu.

Pakistan, özellikle nüfusun çoğunluğunun Müslüman olması nedeniyle ve kaynağı Hindistan’da bulunan Pencap (Beş Su) nehirlerinin önünün kesilmemesi amacıyla, Keşmir’de Hindistan egemenliğine karşı çıkıyor. Zira Pakistan için hayati öneme sahip olan bu nehirler, kaynağını Keşmir’den alıyor. Pakistan  bu nehirlerin üst kesimlerini denetim altında alıp hidroelektrik santralleri kurmayı hedefliyor.

Çin nasıl dahil oldu?

Çin ise, Keşmir Sorununa 1962 yılında Hindistan ile girdiği bir savaş neticesinde taraf oldu.

Bu savaşta Keşmir’in doğusunda bulunan ve Aksai Çin olarak adlandırılan bölgeyi ele geçirdi.

Çin, bu toprak parçasının Keşmir’e ait olmadığını ve Çin’de özerk bir bölge olan Tibet’in uzantısı olduğunu ileri sürüyor.

Hindistan ise Çin’i işgalci olarak tanımlıyor ve Aksai Çin bölgesini terk etmesini istiyor.

Çin'in bölgeyi işgal etmedeki asıl çıkarı ise Aksai Çin üzerinden, Tibet ve Sinkiang eyaletlerini birbirlerine karayoluyla bağlayabilmesi oldu. Çin bu karayolundan vaz geçmek istemiyor.

Barış çabaları

Keşmir meselesinin çözümü ve kalıcı barışın sağlanması için tüm bu yıllar boyunca küçüklü büyüklü denemeler oldu. Bunların arasında 21 Şubat 1999'daki teşebbüs önemliydi. Bu tarihinde, iki devletin  Başbakanları  Lahor’da buluşarak, bir  deklarasyon yayınlamıştı. Lahor Deklarasyonu olarak adlandırılan bu belgede taraflar sorunun çözümü için karşlıklı çaba sarfetme sözü vermişti.

2004 müzakereleri

Bu deklarasyonun rüzgarıyla 2004'te daha ciddi bir adım atıldı. İki ülke ortak bir deklarasyon daha yayınladı. Bu deklarasyonda "Pakistan’ın sınır aşan terörizmle mücadele edeceği, Hindistan’ın ise Keşmir sorununun çözümü için Pakistan ile diyalog kuracağı" kayıt altına alındı.

Deklarasyon sonrası müzakere süreci başladı. Dostane ilişkilerin geliştirilmesi, ekonomik işbirliğinin artırılması, Pakistan ve Hindistan arasında tren ve otobüs seferlerinin başlatılması, uyuşturucuyla mücadele, nükleer silahlar konusunda güven artırıcı tedbirler alınması ve Sir Creek nehrindeki sınır ihtilafının giderilmesi gibi, ikili düzeyde çözüm bekleyen birçok sorun müzakere masasında görüşülmeye başlandı.

2006 saldırısı

Ancak taraflar müzakere masasındayken 2006 yılının Temmuz ayında bir bombalı saldırı gerçekleştirildi ve 186 kişi hayatını kaybetti.

Hindistan, saldırının Pakistan istihbarat örgütünce organize edildiğini ileri sürerek barış görüşmelerini terk etti.

44 kişinin hayatını kaybettiği 14 Şubat 2019'daki bombalı saldırı sonrası iki ülkenin açıklamaları 2006 saldırısı sonrasındaki açıklamaları hatırlatıyor. (Kaynak: Çözümsüzlüğün Adı: “Birleşmiş Milletler’e Rağmen Keşmir”- Selcen Erdal)