Çiftçilerin Küresel Örgütü: La Via Campesina

Köylüler; "toprakları, onurları ve yaşamları" için ekonomik, sosyal ve siyasal arenada çetin bir mücadele sürdürüyorlar.

Dünya ölçeğinde sürdürdükleri mücadelelerini küresel örgütleri olan La Via Campesina (LVC-Çiftçinin Yolu) aracılığıyla veriyorlar.

Son iki uluslararası kongresini birebir yaşayayan ve bir çok toplantılarına Türkiye Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu adına katılan birisi olarak La Via Campesina deneyimini sizlerle paylaşmak istiyorum.

La Via Campesina

Şili Yerli ve Kırsal Kadınlar Derneği (ANAMURI) Başkanı Francisco Rodrigues'in dahil olduğu bir grup kadın çiftçi, Bask Kırsal Çiftçi Derneği (EHNE) üyesi Paul Nicholson'la birlikte belli bir sayıda erkek, Avrupa Çiftçi Koordinasyonu (CPE) yürütmesinden bir kişi 1992 yılında Nikaragua hükümetinin, ülkeye gelmek isteyen birçok örgüte izin vermemesine karşın Nikaragua'da bir araya gelirler.

Aynı  dönemde, katılımcı ülkelerin çoğunluğu Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası'nın çokuluslu şirketler (ÇUŞ) çıkarına dayattığı "yapısal reformlar"dan geçmektedir. Katılımcılar, Yapısal Reform politikalarının bir felaket olduğuna ve küçük/aile çiftçiliğini yeryüzünden sileceği konusunda hemfikir olmuşlardır.

Yapısal Reform Politikaları'nın öngördüğü tarım modeli; ihracata dayalı ve sanayileşmiş tarım modeli olduğunu ve buna karşı çıkılması gerektiğini belirlerler. Bu amaçla uluslararası bir örgütün kurulması gerekliliğini tartışır ve kurulmasını kararlaştırırlar. İlk resmi toplantı, 46 çiftçi örgütünün katılımıyla Belçika'da yapılır. Belçika'da yapılan bu toplantıda küçük çiftçilerin, kadın çiftçilerin ve yerli çiftçilerin rolünün insanlık yararına olduğu saptanır. Bu saptama bağlamında da bu rolün sürdürülebilme hakkını savunmak için harekete geçilmesine karar verirler. Böylece La Via Campesina 16 Mayıs 1993'te doğar ve kurulmuş olur. O dönemde oluşturulan tüzüğün birçok ilkesi, bugün de savunulan temel prensipleridir.

La Via Campesina, kurulduğu 1993 yılından bu yana, neoliberal politikalara karşı bir politik hat izleyen küresel bir örgüt olarak, kırsal yaşama ilişkin genel bir görüş geliştiren ve farklılıklardan oluşan birlik fikrinin billurlaştığı uluslararası bir harekettir. Bu görüşün ana temaları toplumsal adalet ve eşitliktir. Aynı zamanda yeni bir dünya düzeni oluşturmak, bu amaca uygun kültür ve etik temelli alternatifler geliştirmek için çalışmaktadır.

Kurulduktan birkaç ay sonra La Via Campesina temsilcileri, Cenevre'de 5000 kişilik bir eyleme katılır. Katıldıkları "Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması" (GATT) karşıtı eylemde "kârdan önce insan" ilkesini dile getirirler.

La Via Campesina II. Uluslararası Kongresi'ni 1996'da Meksika'da yapar. Bu kongrede toprak reformu, bioçeşitlilik, insan hakları, kadın ve gıda egemenliği/güvencesi gibi konuları ele alacak komisyonlar kurar. Konferans sırasında Karakas, Brezilya'da 19 çiftçinin öldürüldüğü 17 Nisan'ı "Uluslararası Çiftçi Mücadele Günü" olarak ilan ederler. Her yıl 17 Nisan gününde La Via Campesina'nın belirlediği bir ilkesini konu olarak seçer, bağlı tüm örgütleri belirlenen bu konuda aynı gün o içerikte bir eylem yapar.

Başka bir kilometre taşı ise La Via Campesina'nın 1996 yılında Roma'da yapılan Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) toplantısına uluslararası delegasyonlarla birlikte katılmasıdır. Burada La Via Campesina temsilcileri "gıda güvenliği-kalitesi" kavramının iflası üzerine, "gıda egemenliği/güvencesi" dövizleriyle halkların kendi gıda üretme ve ülkelerin kendi gıda politikasını belirleme hakları ile biyoçeşitliliğin korunması ilkelerini açıklarlar. Bugün gıda bağımsızlığı/güvencesi La Via Campesina'nın merkezi bir ilkesidir. Bu ilke dünya üzerinde yayılmaktadır.

Roma eylem ve toplantılarında, "gıda hayatla eşittir, bu yüzden pazarlık nesnesi olamaz" açıklamasıyla "tarım DTÖ'den çıkartılsın" düşüncesini dillendirir ve cesaretle savunur, La Via Campesina. Bundan sonra La Via Campesina Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) karşı hareketin bir parçası olup birincil düşmanlarının DTÖ olduğunu ve nereye giderse peşini bırakmayıp, karşı cephe örgütleyeceğini ilan eder.

Seattle'de üçüncü DTÖ Konferansı'nda La Via Campesina görüşlerini bildirmek için delegasyonla katılır. La Via Campesina'nın Seattle'deki mücadele pratiği ile haklılığının görülmesi kendisine bağlı  örgütleri de yüreklerindirir. La Via Campesina bu deneyimle beraber, devasa canavarların bile yenilebildiğini görerek, enerji ve cesaret yüklenmiş bir biçimde döner.

DTÖ'nün Seattle'deki görüşmelerinin çıkmaza girmesinde La Via Campesina'nın etkisi önemlidir. Ancak böyle savaşlara girmek için stratejik ittifaklara ihtiyacının olduğunun bilincinde olan La Via Campesina Dünya Sosyal Forum'nun planlama çalışmalarında aktif olarak yer almaya başlar.

La Via Campesina 3. Kongresini Bangalore'da yapar. Örgüt içinde kadınlar, katılımcıların yüzde 50'sine ulaşmıştır. Kadın çiftçilerde bu başarıyı yakalayan Via Campesina genç çiftçilerin de bir araya gelmesi gerektiğini fark eder ve bu amaçla çalışmalarını hızlandırır.

2002'de Filistin'de yaşanılan faciayı yüreğinde hisseden La Via Campesina tavır alır. Bilindiği üzere facia şudur: Filistin'de çiftçiler topraklarından kovulmaktadır. Zeytin ve meyve ağaçları kesilmekte, arazilerine el konulmaktadır. Filistinlilerle dayanışma göstermek için 4-5 kişilik bir Via Campesina Delegasyonu Filistin'e gider. José Bové, Paul Nicholson ile beraberindeki delegasyon Ramallah'ta, etrafı İsrail tankları ile çevrili bulunan Arafat'ın karargâhında bir ay kalarak dayanışmada yerlerini alırlar.

Cancun'da 5. DTÖ zirvesi toplanmıştır. Burada Amerikan örgütleri Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması'na (NAFTA) karşı güçlü bir kararlılık gösterir. Cancun zirvesine 10,000 küçük çiftçinin de katıldığı karşı eylemlerde yeni bir tarih yazılmaktadır. DTÖ karşıtları kendilerinden beklenmeyen ve umulmayan bir tepki gösterdiler. Zirvenin yapıldığı salonu korumak amacıyla 5 tane demir telli çit çekilmiştir. Çitler birer birer indirilirken Koreli çiftçi Bay Lee kalan çitlerden birisine çıkar ve "DTÖ Çiftçiyi Öldürüyor" pankartını göstererek yaşamına son verir. Burada vurgulanması gereken önemli nokta; bu bir intihar değildir. Bay Lee kendini feda etmiştir. La Via Campesina'ya göre, gerçekte orada ölen DTÖ'dür. Bu DTÖ de eski DTÖ değildir artık!

La Via Campesina'nın 4. Uluslararası Konferansı, 12 Haziran 2004'te Saopaulo/Brezilya'da toplanır. Via Campesina'nın 4. Olağan Konferansı'na ilk kez genç çiftçiler de katılır. 37 ayrı ülkeden farklı kültürlerden genç çiftçiler ile kadın çiftçilerin iki gün süren toplantıları sonucunda belirledikleri görüşlerini deklarasyonlarıyla taşırlar.

Genç  çiftçiler deklarasyonlarını sunarken düşünce ve duygularını; "Genç köylüler olarak yaşadığımız gerçekleri ve hayallerimizi paylaştık. Şunu fark ettik ki, farklı ülkelerden gelmiş olmamıza rağmen, yaşadığımız birçok problem ortak" diye ifade etmeleri  anlamlı olduğu kadar önemliydi de.

Türkiyeli çiftçiler için de La Via Campesina'nın 4. Uluslararası Konferansı ilk uluslararası/küresel konferanstır. Böylesi bir Konferansta aday olma heyecanı ile giden Türkiye'deki çiftçi sendikaları da üye olma sevinci ve sorumluluğuyla geri döndüler.

Evet, La Via Campesina güçlü bir uluslararası örgüttür. La Via Campesina'yı güçlü yapan şeylerden birisi de mücadelelerin, amaçların, önerilerin ve düşmanların tanımlanmasında sahip olduğu berraklıktır: "DTÖ, La Via Campesina'nın baş düşmanıdır." Çünkü onun ticari görüşü, sermayenin ve çok uluslu şirketlerin çıkarlarına olan kayıtsız şartsız sadakati, kırsal alanların sosyal mevcudiyetinin sürdürülmesini tehlikeye atmaktadır. La Via Campesina'ya göre DTÖ, kırsal alanları, insani ve ekolojik hayatın bütün ilkelerini yerinden oynatacak, bir Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) fabrikasına dönüştürecek olan uluslararası şirket güdümlü kuruluştur.

La Via Campesina, DTÖ görüşmelerinin durdurulması ve toplumsal denetimin uygulanması gibi talepleri geniş halk desteği buluyor.

La Via Campesina, halkların karşı karşıya olduğu kritik problemlere karşı hep tetiktedir.

Kısacası, çiftçilerin küresel örgütü La Via Campesina'nın mücadelesinin örgütsel, ideolojik ve pratik açıdan uyumlu olması onu dünya ölçeğinde bir referans noktası yapmaktadır.(AA/EÜ)

_______________________________________________________________________

* Abdullah Aysu, Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu