* Fotoğraf: Anadolu Ajansı / Arşiv.
16 milyona yakın nüfusuyla Türkiye'nin en kalabalık şehri olan İstanbul'da çok sayıda insan, sıcak havanın olumsuz sağlık etkileri dolayısıyla risk altında. İstanbul'da 2004 ile 2017 yılları arasında yaşanan sıcak dalgalarının sağlık etkilerini araştıran bir çalışma, haziran, temmuz ve ağustos aylarında 30 sıcak dalgası yaşandığını saptadı.
Çalışmaya göre, meydana gelen sıcak dalgalarının yüzde 67'sinde ölüm hızı yükseldi. Toplam 257 gün süren 20 sıcak dalgası sırasında fazladan 4 bin 281 ölüm gerçekleşti.
En fazla ölüme yol açan sıcak dalgaları 2007, 2010 ve 2017 yıllarında yaşandı. 29 Temmuz-22 Ağustos 2010'da yaşanan sıcak dalgası fazladan 783 ölüme sebep olurken, 2007 yılında dokuz gün süren sıcak dalgası 339 kişinin, 2017'de bir hafta süren sıcak dalgası ise 220 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.
Sıcak dalgası sıklığı artıyor
Coğrafi konumu nedeniyle iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek ülkeler arasında bulunan Türkiye, geçmişe kıyasla daha sık, daha uzun ve daha yoğun sıcak dalgası yaşıyor. Türkiye'nin batısında 1960'lardan bu yana sıcak dalgası sıklığı her 10 yılda ortalama 0,4 artarken sıcak dalgalarının uzunluğu iki gün, yoğunluğu 2°C artıyor. Önlem alınmadığı takdirde bu durum, sıcağa bağlı hastalık ve ölümlerin artmasına yol açabilir.
İstanbul'da 2004 ile 2017 yılları arasında yaşanan 30 sıcak dalgasından 20'sinde ölüm hızının yükselmesi, diğer sıcak dalgalarının sağlık riski oluşturmadığı anlamına gelmiyor. Düşük yoğunluktaki sıcak dalgaları ölüme neden olmasa bile hastalıklara yol açabiliyor. Düşük yoğunluktaki sıcak dalgaları sırasında ambulans çağrılarının ve sıcak çarpması nedeniyle acil servis başvurularının arttığını gösteren çalışmalar bulunuyor.
Erken uyarı sistemi ölümleri engelledi
Sıcak dalgaları sıklaşsa da, yerel ve ulusal düzeyde gerekli hazırlıkları yaparak, halk sağlığı uygulamalarını devreye sokarak ve konuyla ilgili bilimsel araştırmaları artırarak, sıcağın sağlığa olumsuz etkilerini azaltmak mümkün.
Avrupa'da 2003 yılında yaşanan ve on binlerce insanın ölümüne yol açan sıcak dalgasından sonra hükümetler ve uluslararası örgütler, bu konuda harekete geçti. Dünya Sağlık Örgütü/Avrupa tarafından koordine edilen EuroHEAT projesi, özellikle sıcak dalgalarına karşı halk sağlığı tepkilerini iyileştirmeyi amaçlıyor. Proje kapsamında, halk sağlığı müdahaleleri için internet tabanlı erken uyarı sistemi gibi araçlar geliştiriliyor.
Fransa, 2003 yılında yaşanan sıcak dalgası sonrasında erken uyarı sistemi geliştiren ülkelerden biri. Bu sistem sayesinde 2006 yılında yaşanan şiddetli sıcak dalgasında Fransa'da görülen ölüm oranları, beklenen ölüm oranlarından yüzde 68 daha düşük gerçekleşti ve 4 bin 400 fazladan ölüm engellendi. Bu durum, erken uyarı sisteminin önemini kanıtlar nitelikte.
Sıcak-Sağlık Eylem Planları ise EuroHEAT projesinin bir diğer çıktısı. Sıcak-Sağlık Eylem Planları; erken uyarı sistemleri oluşturulması, sağlık sistemi kapasitesinin artırılması, sağlık hizmeti sunanların bilinçlendirilmesi, çok sektörlü iş birliği, şehir planlamasında iyileştirmeler yapılması gibi farklı düzeylerde eylemleri içeren öneriler sunuyor. Ayrıca halk sağlığı müdahaleleri oluştururken kullanılmak üzere yol haritası çiziyor.
Türkiye'nin kapsamlı plan ihtiyacı
Gelecekte Türkiye'de daha sıcak günler yaşanacağı ve sıcak dalgası sıklığının artacağı göz önünde bulundurulduğunda, ülkemiz için de bilimsel araştırmaları temel alan yerel ve ulusal düzeyde eylem planları gerektiği ortada.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (şimdiki adıyla Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü), 2015 yılında İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Olumsuz Etkilerinin Azaltılması Ulusal Programı ve Eylem Planı'nı yayımladı. Bu Plan, iklim değişikliğinin olası etkileri, alınabilecek önlemlerin tespit edilmesi ve çözümler üretilmesini içeriyor. Ancak bu tespitler ve çözümler ulusal düzeyde yapıldığı için yerel düzeyde yetersiz kalıyor. Ekim 2021'de Eylem Planı'nın güncellenmesi için bir çalıştay gerçekleştirildiyse de, güncellenmiş Eylem Planı henüz yayımlanmadı.
Halk sağlığı uzmanı Uzman Dr. Hazal Cansu Çulpan tarafından kaleme alınan bu yazı, kısaltılarak İklim Masası ve bianet iş birliği ile yayımlanmıştır. İklim Masası, iklim kriziyle ilgili güvenilir bilgileri kamuoyunda yaygınlaştırmayı hedefleyen bir haber servisidir. Yazarları, haberleştirdikleri konularda uzmanlığı bulunan bilim insanlarından oluşur. |
TIKLAYIN - Türkiye, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nı avantaja çevirebilir
TIKLAYIN - İklim krizinin Türkiye'nin tarımsal üretimine etkileri
TIKLAYIN - Mega yangınlar biyoçeşitliliği tehdit ediyor
(TY)
