Dünyada askeri harcamalar 2,24 trilyon dolarla yeni bir rekor kırdı

Fotoğraf: Mark Garten / UN

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Uluslararası resmi silah transferlerini izleyen Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) yeni raporuna göre 2022’de tüm dünyada askeri harcamalar 2,24 trilyon dolara ulaşarak yeni bir rekor kırdı.

SIPRI askeri harcamaları 2021’de 2,11, 2020’de de 1,98 trilyon dolar olarak ölçmüştü. Rapora göre toplam küresel askeri harcamalar 2021’e göre reel olarak yüzde 3,7 artmış durumda.

SIPRI bunu Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle gerekçelendirdi. Raporda Ukrayna'ya yapılan askeri yardımlar, Rusya'dan gelen tehdidin artmasına ilişkin endişeler ve Doğu Asya'daki gerilimin birçok devletin harcama kararlarını güçlü bir şekilde etkilediğine yer verdi.

Avrupa'da yüzde 13 oranında artan askeri harcamaların son 30 yılın en yüksek yıllık artışını gösterdiğini kaydetti. 

2022’de en fazla harcama yapan üç ülke olan ABD, Çin ve Rusya oldu. Bu üç ülkenin harcaması dünya toplamının yüzde 56'sını oluşturdu. Ayrıca dünya askeri harcamaları 2022’de üst üste sekizinci kez arttı.

Raporda görüşlerine yer verilen SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Kıdemli Araştırmacısı Dr. Nan Tian, "Son yıllarda küresel askeri harcamalardaki sürekli artış, giderek daha güvensiz bir dünyada yaşadığımızın bir işareti" dedi. Tian “Devletler, yakın gelecekte düzeleceğini öngörmedikleri kötüleşen güvenlik ortamına tepki olarak askeri güçlerini arttırıyorlar” diye konuştu.

Soğuk Savaş dönemindeki askeri harcama seviyesi

Orta ve Batı Avrupa'daki devletlerin askeri harcamaları 2013’e göre yüzde 30 artarak 2022’de 345 milyar dolara ulaştı. Bu devletlerin harcamaları ilk kez Soğuk Savaşın sona erdiği 1989’deki seviyeye geldi, hatta aştı.

Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından bazı devletler askeri harcamalarını önemli ölçüde arttırırken, diğerleri de harcama seviyelerini on yıla varan sürelerde arttırmayı planladıklarını açıkladı.

En keskin artışlar yüzde yüzde 36 ile Finlandiya, yüzde 27 ile Litvanya, yüzde 12 ile İsveç ve yüzde 11 ile Polonya'da görüldü.

SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, bu artışlarda Rusya’nın Ukrayna’yı işgali etkili olsa da daha öncesine işaret etti.

Rusya'nın Kırım'ı ilhak ettiği 2014’e dikkat çeken Scarazzato birçok eski Doğu Bloku ülkesinin bu tarihten yana askeri harcamalarını iki katından fazla arttırdığına dikkat çekti.

Rusya ve Ukrayna askeri harcamalarını arttırıyor

Rusya'nın askeri harcamaları 2022’de yüzde 9,2 oranında artarak yaklaşık 86,4 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, 2021'de Rusya’nın GSYH'nin yüzde 3,7'sine denk gelirken 2022'de yüzde 4,1'ine yükseldi. 

Ukrayna'nın askeri harcamaları ise 2022’de 44 milyar dolara ulaştı. Yüzde 640'lık bu artış, SIPRI verilerine göre bir ülkenin askeri harcamalarında tek bir yılda kaydedilen en yüksek artış oldu.

Artışın ve savaşın Ukrayna ekonomisine verdiği zararın bir sonucu olarak, askeri yük (askeri harcamaların GSYH'ya oranı) yüzde 3,2'den yüzde 34'e yükseldi.

ABD yine dünya birincisi

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) SIPRI raporunda açık ara dünyanın en büyük askeri harcamacısı olmaya devam etti.

ABD'nin askeri harcamaları yüzde 0,7’lik artışa rağmen 2022’de 877 milyar dolara ulaşarak toplam küresel askeri harcamaların yüzde 39'unu oluşturdu. ABD, dünyanın en büyük ikinci harcamacısı olan Çin'den üç kat daha fazla harcama yaptı.

ABD, Ukrayna'ya 2022’de toplamda 19,9 milyar dolarlık mali askeri destek verdi. Ancak bu yardımlar ABD'nin toplam askeri harcamalarının yalnızca yüzde 2,3'ünü temsil etti.

Çin ve Japonya'nın harcamaları

Asya ve Okyanusya'daki ülkelerin toplam askeri harcamaları 2022’de 575 milyar dolar oldu. Bu rakam 2021’e kıyasla yüzde 2,7, 2013’e kıyasla da yüzde 45 daha fazla. Ayrıca 1989’da kadar uzanan kesintisiz bir artış eğilimi demek.

Çin, 2022’de askeri harcamalara 292 milyar dolar ayırdı ve dünyanın en büyük ikinci harcamacısı oldu. Çin, 2021’e kıyasla harcamalarını yüzde 4,2, 2013’e kıyasla da yüzde 63 arttırmış durumda. Ayrıca Çin'in askeri harcamaları 28 yıl üst üste artış gösteriyor.

Japonya'nın askeri harcamaları ise 2021 ve 2022 yılları arasında yüzde 5,9 artarak 46 milyar dolara ulaştı. Japonya'nın askeri harcamaları GSYH'nin yüzde 1,1'ine denk geliyor. Bu, Japonya için 1960'tan bu yana Japonya'nın askeri harcamalarındaki en yüksek seviye.

Türkiye’nin harcamalarında yüzde 26'lık düşüş

2022’de Türkiye'nin askeri harcamaları üst üste üçüncü kez geriledi. 2021’e kıyasla yüzde 26'lık bir düşüşle 10,6 milyar dolar oldu. 2013’e göre ise yüzde 15 arttı.

Türkiye'nin askeri harcamaları nominal olarak yüzde 28 oranında artmış olmasına rağmen yüksek enflasyon Türkiye'nin askeri harcamalarında SIPRI verilerine göre kaydedilen en büyük yıllık reel düşüşe yol açtı.

Türkiye, 2022'de en yüksek askeri harcama yapan 17. ülke oldu. Türkiye’nin askeri harcamaları GSYH’nın yüzde 1,2’sine denk geliyor. Bu oran 2013’te yüzde 1,9’du. 

Diğer kayda değer gelişmeler

2022'de dünya askeri harcamalarındaki reel artış, birçok ülkede on yıllardır görülmeyen seviyelere yükselen enflasyonun etkisiyle yavaşladı. Nominal olarak (yani enflasyondan arındırılmadan cari fiyatlarla) küresel askeri harcamalar yüzde 6,5 oranında arttı.

Hindistan'ın 81.4 milyar dolarlık askeri harcaması dünyanın en yüksek dördüncü harcaması oldu. Bu rakam 2021'dekinden yüzde 6 daha fazlaydı.

Beşinci en büyük askeri harcama yapan ülke olan Suudi Arabistan. Askeri harcamaları 2022'de yüzde 16 artarak tahmini 75 milyar dolara ulaştı ve 2018'den bu yana ilk kez artış gösterdi.

Nijerya'nın askeri harcamaları 2021'deki yüzde 56'lık artışın ardından yüzde 38 azalarak 3,1 milyar dolara geriledi.

NATO üyelerinin askeri harcamaları 2022'de 2021'e kıyasla yüzde 0,9 artışla 1,23 trilyon dolara ulaştı.

Birleşik Krallık 68,5 milyar dolarla Orta ve Batı Avrupa'da en yüksek askeri harcamayı yapan ülke olurken, bunun 2,5 milyar dolarını (yüzde 3,6) Ukrayna'ya yapılan mali askeri yardım oluşturdu.

Etiyopya'nın askeri harcamaları 2022’de yüzde 88 artarak 1 milyar dolara ulaştı. Artış, ülkenin kuzeyindeki Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'ne karşı yenilenen bir hükümet saldırısıyla aynı zamana denk geldi.

(HA)