Bucha'daki katliamdan kim sorumlu: Rusya mı Ukrayna mı?

Fotoğraf: Wolfgang Schwan / AA

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali 40’ıncı günü geride bırakırken Kiev'in kuzeybatısındaki Bucha'da silahsız sivillerin sokaklarda, evlerin önünde ve toplu mezarlarda ölü bir şekilde yattığı görüntüler infial yarattı.

Reuters, AFP ve UNIAN gibi ajanslar ölenlerin sivil giyimli, bazen elleri arkadan bağlı fotoğraflarını geçti.

Ukrayna Devlet Başkanı Yardımcısı Mihail Podolyak'ın ofisi sokaklarda bisikletleriyle bir yerlere gitmeye çalışken öldürülenleri gösteren fotoğrafları Twitter'da yayınladı.

Gazeteciler ve Ukraynalı yetkililer tam bir sayı veremese de öldürülenleri “düzinelerle” ifade ettiler. Bir AFP muhabirleri şehrin sokaklarından sadece birinde en az 20 ceset gördüklerini aktardı. Kimi gazeteciler ölümlerinin nedeninin belirsiz olduğunu ve cesetlerin en az birkaç gündür sokaklarda kaldığını belirtti.

Yine AFP'ye göre Bucha’daki sokaklardan birinde kaldırımda bulunan cesetler arasında elleri beyaz bir bezle bağlı olan ölülerden birinin yanında açık bir Ukrayna pasaportu buldu. 

Reuters'e konuşan Bucha sakinlerinden birisi Rus ordusunun bölge sakinlerine Rusya'yı simgeleyen beyaz bez bandı takmalarını emrettiğini söyledi.

Bucha Belediye Başkanı Anatoly Fedoruk AFP'ye verdiği demeçte, harap şehrin "cesetlerle dolu" olduğunu söyledi. İnsanların enselerinden vurularak infaz edildiğini söyleyen Fedoruk Ukrayna’nın Bucha üzerinde kontrolü yeniden ele geçirmesinin ardından toplu mezarlara 280 kişiyi gömdüğünü açıkladı.  

Ukraynalı gazeteci Kateryna Malafeeva'ya göre de, bu toplu mezardaki ölüler arasında bölgenin muhtarlarından Motyzhin Olga Sukhenko ve ailesi de var.

Kiev bölgesindeki otoyollardan birinin kenarında bulunan dört veya beş çıplak kadının cesetlerine sahip olduğu iddia edilen başka bir fotoğraf da Ukraynalı fotoğrafçı Mikhail Palinchak tarafından yayınlandı. Palinchak'a göre, fotoğraf Kiev'in 20 kilometre uzağında çekildi ve ölen kişilerin cesetleri yakılmaya çalışılmıştı.

Görüntülerin yayınlanmasından sonra Rusya ve Ukrayna karşılıklı olarak suçu birbirinin üstüne attı. Batı hükümetleri ve batı medyası ise katliamın tek suçlusu olarak Rusya’yı gösterdi.

Ukrayna’daki yerel yetkililer Rus birliklerinin Bucha'ya girdiğini savaşın ikinci günü olan 25 Şubat'ta bildirilmişti. 31 Mart'ta Belediye Başkanı Fedoruk şehrin kurtarıldığını duyurdu. 2 Nisan'da da Ukrayna Savunma Bakanlığı, Kiev bölgesinde artık Rus askerinin kalmadığını ve Irpen, Bucha ve Gostomel şehirlerinin Ukrayna ordusunun kontrolüne geçtiğini bildirdi.

Ancak 31 Mart’tan düne kadar geçen sürede, Ukrayna güçleri şehirde olduğu halde 'katliama' ilişkin herhangi bir açıklama yapmadı, fotoğraf veya video paylaşmadı. Haber ajanslarına düşen fotoğraflar ise Ukrayna’nın 2 Nisan’daki açıklamadan sonra geldi.

Rusya ‘katliam’ iddialarını yalanladı

Dünyadan yükselen tepkiler sonrasında Rusya Savunma Bakanlığı bir açıklama yaptı. İddiaları reddeden Rusya fotoğraf ve videolar için “Provokasyondan başka bir şey değil” dedi.

Rusya’nın açıklaması özetle şöyle:

“Kasabanın Rus silahlı kuvvetlerinin kontrolü altında olduğu süre boyunca, tek bir yerel sakin bile herhangi bir şiddet eylemi yaşamadı. Bucha'dan çıkışlar engellenmedi. Tüm yerel sakinler, şehri kuzey yönünde terk etmekte serbestti.

“Aynı zamanda, yerleşim bölgeleri de dahil olmak üzere şehrin güney etekleri, Ukrayna birlikleri tarafından büyük kalibreli toplar, tanklar ve çoklu fırlatma roket sistemleri ile 24 saat bombalandı.

“Türkiye'de Rusya-Ukrayna yüz yüze görüşmelerin ardından 30 Mart'ta tüm Rus birliklerinin Bucha'dan tamamen çekildiğini vurgulamak isteriz. Ayrıca, 31 Mart'ta Bucha belediye başkanı Anatoliy Fedoruk, bir video mesajında ​​kasabada Rus askerlerinin olmadığını doğruladı ancak sokaklarda elleri bağlı olarak vurulan yerlilerden bahsetmedi bile.

“Bu nedenle, Bucha'daki tüm sözde ‘suç delillerinin’, Ukrayna Güvenlik Servisi ve Ukrayna medyasının temsilcilerinin şehre geldiği dördüncü güne kadar ortaya çıkmaması şaşırtıcı değil.

“Kiev rejimi tarafından görüntüleri yayınlanan tüm cesetlerin en az dört gündür sertleşmemesi, tipik kadavra lekelerinin olmaması ve yaraların kan içermesi özellikle endişe vericidir.

“Bütün bunlar, Kiev rejiminin Batı medyası için bir başka aldatmaca, aşamalı bir prodüksiyon ve provokasyon olduğunu kesin olarak doğrulamaktadır.”

Rusya BM Güvenlik Konseyi’ni toplantıya çağırdı

Rusya bu açıklamanın ardından ayrıca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ni toplanmaya çağırdı.

Rusya'nın BM Büyükelçisi Dmitry Polyanskiy Twitter'da yaptığı açıklamada, "Ukraynalı radikallerin Bucha'daki korkunç provokasyonu ışığında Rusya, BM Güvenlik Konseyi'den 4 Nisan Pazartesi günü toplanmasını talep etti" dedi.

Zelenski Rus askerlerin annelerine seslendi

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelensk, katliam fotoğraflarının ardından yaptığı açıklamada Rus birliklerini "katiller, işkenceciler, tecavüzcüler, yağmacılar" olarak nitelendirdi. Moskova'ya yönelik yeni sert yaptırımlar istedi.

Bucha ve diğer kentlerde sivillerin öldürüldüğünü, işkence yapıldığını ve kadınların tecavüze uğradığını ifade eden Zelenski, “Yüzlerce insan öldürüldü. İşkence gördü, siviller vuruldu. Sokaklarda cesetler, mayınlar. Yağmanın bilinen sonuçları. Katiller, çapulcular! Kendilerine ordu diyenler! Onlar bu yaptıklarından sonra ancak ölümü hak ederler” dedi.

Rus askerlerinin annelerine seslenen Zelenski, “Her Rus askerinin annesinin Bucha'da, Irpin'de, Gostomel'de öldürülen insanların cesetlerini görmesini istiyorum. Onların suçu ne? Neden öldürüldüler? Sokakta bisikletine binen adam ne yaptı? Barışçıl şehirlerdeki sıradan insanlar ne yaptı? Kadınlar neden küpeleri kulaklarından çıkarıldıktan sonra boğuldu? Kadınlar nasıl çocukların önünde tecavüze uğrayabilir ve öldürülebilir? Ölürken bile vücutlarıyla alay edildi. Neden insanların vücutları tanklarla ezildi? Ukrayna'nın Bucha şehri Rusya'nıza ne yaptı? Bütün bunlar nasıl mümkün oldu? Rus anneler, sen çapulcu yetiştirirken aynı zamanda nasıl cellat oldular? Çocuklarınızın içinde ne olduğunu göremediniz mi? İnsani olan her şeyden mahrum olduklarını görmeden edemediniz. Vicdansızlar, kalpsizler. Kasten ve zevkle insan öldürdüler” diye konuştu.

Ukrayna ve Rusya için "savaş suçu" iddiası

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Rusya’nın, Kiev'in yanı sıra ülkenin kuzeyindeki Çernikiv ve doğusundaki Harkov'da savaş suçu işlendiğine dair kanıtları kayıt altına aldığını açıkladı. HRW ayrıca, Ukrayna silahlı kuvvetlerinin, Rus savaş esirlerine karşı kötü muamele iddialarının etkin soruşturmaya tabi tutulması gerektiğini açıkladı. Resmi internet sitesinden 31 Mart’ta açıklama yayınlayan örgüt, alıkonan askerlerin dövülmesi ve vurulmasının savaş suçu olarak nitelendirileceğini ifade etti. Buna kanıt olarak, 27 Mart’ta çekilen ve Ukraynalı askerlerin yakaladıkları Rus askerlerinden üçünü bacaklarından vurduğu videoyu gösteren HRW, Rus askerlerinin “savaş esiri” statüsünde olduğunu açıkladı. 28 Mart’ta da Ukraynalı gazeteci Yuri Butusov, çatışma sonrası Rusya üniformalı askerlerin yakıldığına dair videoyu paylaşmıştı. HRW dün yayınladığı yazılı açıklamada da bu kez Rusya askerlerinin Çernikiv ve Harkov kentlerinde sivillere karşı işlenen suçlarına yer verdi. Açıklamada, bu suçlar arasında, Rus askerlerince 27 Şubat ve 14 Mart arasında tecavüz, kaba dayakve diğer şiddet yöntemleri kullanıldığı belirtildi. Ayrıca, askerlerin sivil yerleşim yerlerini yağmaladığı, buradaki yiyecek, giyecek, yakacağa el koyduğu ifade edildi ve bu eylemlerin savaş suçu kategorisinde olduğunun altı çizildi. Britanya ve AB’den “savaş suçu” açıklaması İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Rusya'nın Ukrayna'nın İrpin ve Buça şehirlerinde “masum sivillere yönelik alçak saldırılarının, Devlet Başkanı Vladimir Putin ve ordusunun savaş suçları işlediğinin bir başka kanıtı olduğunu” söyledi. Johnson, dün akşamki yazılı açıklamasında, Kremlin'den gelecek inkarlar veya dezenformasyonun herkesin doğru olduğunu bildiği şeyleri gizleyemeyeceğini ifade etti. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Ukrayna'da işlenen suçlarla ilgili soruşturmasını desteklemekte ön saflarda yer aldıklarını kaydeden Britanya Başbakanı, ülkeye yeni uzman müfettişlerin görevlendirileceğini de açıkladı. Buça kentini 31 Mart’ta Ukrayna askerlerince ele geçirildi ancak cesetlerden kimin sorumlu olduğu bilinmiyor. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise Twitter'dan yaptığı açıklamada, Rusya'nın geri çekildiği bölgelerden gelen “tarif edilemez dehşet raporları” karşısında dehşete düştüğünü yazdı ve bağımsız soruşturma çağrısı yaptı. AB Konseyi Başkanı Charles Michel de “Kiev'in kurtarılmış bölgesinde Rus ordusunun neden olduğu vahşetin görüntüleriyle şoke olduğunu”, “Buça Katliamı” etiketiyle paylaştı. Michel, Rusya'ya karşı daha fazla yaptırım uygulanacağını ve Ukrayna'ya desteğin süreceğini kaydetti. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Ukrayna'yı, Kiev bölgesinin çoğunun kurtarılması dolayısıyla tebrik ederek “Rus kuvvetlerinin neden olduğu vahşet haberleriyle şoke oldum. AB, Ukrayna'ya savaş suçlarını belgelemede yardımcı oluyor” ifadelerini kullandı.

(HA/AS)