IŞİD, El Kaide ve şimdi Taliban, genel olarak bakıldığında benzer bir ideolojiyi paylaşsalar da, çoğu bölge uzmanı ve söylemlerine göre görüşleri aslında önemli ölçüde farklılıklar var.
Öyle ki, üç grup kendilerini sıklıkla birbirleriyle çatışma içinde buluyorlar.
Peki bu üç önemli örgüt arasındaki farklar neler?
El Kaide
El Kaide, Kuran'ın harfi harfine yorumlanmasında ısrar eden Sünni İslam'ın aşırı bir formu olan Vahhabiliği takip ediyor.
Grup, 1988 yılında Pakistan'da Usame Bin Ladin ve Mohammad Atif tarafından Sovyet kuvvetlerinin komşu Afganistan'dan çekilmesinden kısa bir süre önce kuruldu.
El Kaide Arapça'da 'temel' anlamına geliyor ve İslam'ın farklı çeşitlerini harekete geçirmek için Cihad'ı kullanmaları gerektiğine inanıyorlar.
'Savunma amaçlı cihat' kavramına inanıyorlar; yani, İslam'a muhalif olarak görülebileceklerle savaşmayı her Müslüman'ın görevi olarak görüyorlar.
Örgüt, 2001 yılında New York'ta 2 bin 977 kişinin ölümüne neden olan 9/11 saldırılarının arkasındaydı.
Grup, Batı'yı ve kültürünü İslam'a bir tehdit olarak gördü ve asıl amacı şeriat hukukuna dayalı bir İslam devleti kurmaktı.
Ancak uzmanlar, El Kaide'nin yıllar içinde birbirleriyle çok az bağlantısı olan çeşitli bölgesel hareketlere bölündüğünü savunuyorlar.
Taliban
Her ne kadar her ikisi de Sünni İslam'ın kurallarını uygulasa da, ilkelerinin birçoğu Afganistan'daki geleneksel Peştun aşiret yaşam tarzından kaynaklandığı için Taliban, El Kaide'den farklı.
Grup, 1994 sonbaharında Afganistan'da öne çıktı ve ülkeyi 1996'dan 2001'e kadar beş yıl boyunca yönetti.
Taliban, Arapça'da 'öğrenci' anlamına gelir ve grubun ilk olarak Sünni İslam'ın katı bir yorumunu vaaz eden dini seminerlerden çıktığı yaygın olarak tahmin ediliyor.
Başlangıçta Pakistan ve Afganistan'ın Peştun bölgelerinde şeriat kanunu yoluyla barış ve güvenliği yeniden tesis etme sözü verdiler.
Ancak grup, vatandaşlarının yaşaması gereken son derece katı yasalar uyguladı.
Örneğin, 10 yaşını doldurmuş kadınların eğitim alması yasak, televizyon ve sosyal medya yasak.
Sanılanın aksine tek bir 'Taliban' değil, birkaç farklı grup var.
Pakistan'daki en büyük ve en etkili grup TTP'dir. Pakistanlı kadın aktivist Malala Yusafzai'yi de grubun yönetimi altında okula gittiği için öldürmeye çalışan bu gruptu.
Şaşırtıcı bir şekilde, Afganistan ve Pakistan Taliban'ı hem rakip hem de müttefik; geçmişte çatışmalara yol açan biraz çelişkili ideolojileri var.
IŞİD
Taliban komutanlarının iltica edip IŞİD lideri Ebubekir el-Bağdadi'ye bağlılık yemini etmesiyle Musul'un ele geçirilmesinden haftalar sonra, 2014 yılında kuruldu.
Dönen komutanlar çoğunlukla, o zamanlar Taliban'ın başına geçen Molla Muhammed Ömer'in liderliğinden memnun olmayan kişilerdi.
Medya, son birkaç yıldır IŞİD'in hikayeleriyle dolup taşmasına rağmen, Taliban gruplarının çok daha geniş bir takipçi kitlesi var.
Her ikisi de Sünni İslam'ın aşırılıkçı yorumunu uygulasa da, Taliban grupları Deobandi kolunun bir biçimini öğretiyor - bu aslında IŞİD ve El Kaide tarafından uygulanan Vahhabi-Selefi geleneğin versiyonundan daha az aşırı.
Taliban ve El Kaide, ağırlıklı olarak gerilla savaşı uygularken, geleneksel savaş tekniklerini kullanarak yüzleşmelerini son derece zorlaştırırken, IŞİD taktikleri tipik bir ordunun taktiklerine çok daha benziyor.
IŞİD, sosyal medyanın gücünden daha önceki hiçbir silahlı grubun yapamadığı şekilde yararlanmayı da başardı.
Grup, gençleri Batı kültürüne karşı mücadelelerinde kendilerine katılmaya davet eden propaganda araçları YouTube, Twitter ve WhatsApp'ı kullanıyor.
Bu, denizaşırı ülkelerden potansiyel 'acemileri' cezbetme konusunda onlara büyük bir avantaj sağladı.
Ağustos 2016 itibariyle, yaklaşık 850 İngiliz vatandaşının örgüte katılmak için ülkeyi terk ettiği tahmin ediliyordu - bu sayı ancak geçen yıl arttı.
IŞİD-K
Daha az bilinen bir grup ve dünya kamuoyunun daha çok Kabil saldırıları ile duyduğu grup, IŞİD'in Afganistan ve Pakistan'daki iştirakini temsil etmeyi amaçlayan Horasan'ı (İngilizce: Khorasan) temsil eden 'K' ile IŞİD'in bir kolu.
Grup, IŞİD Horasan adıyla da biliniyor.
Forces News'e konuşan bir uzman, grubun hem Afganistan içinde hem de potansiyel olarak kontrol edilmezse uluslararası ölçekte bir tehdit oluşturduğunu söylüyor.
IŞİD-K ilk olarak 2015 yılında Pakistanlı militanlar ve hoşnutsuz Taliban üyeleri tarafından kuruldu ve Afganistan'ın kuzey ve doğusunda - ülkenin başkenti Kabil'e yakın - faaliyet gösteriyor.
IŞİD-K'nin, İslam'ın daha aşırı versiyonunu tercih etmesi nedeniyle Taliban ile düşmanca bir ilişkisi var ve grubun sayılarının düştüğü raporlarına rağmen son yıllarda bir dizi yüksek profilli saldırı gerçekleştirdi.
Taliban'ın Afganistan'daki ilerleyişi, ülke genelinde mahkumların serbest bırakıldığını gördükçe, IŞİD-K'nin safları arttı.
(PT)
*Kaynaklar: Forces News, Guardian.
.jpg)
