Fotoğraf: Rick Rycroft
Tarihler Nisan 2020'yi gösterdiğinde Avustralya’da bir yasa tasarısı gündeme geldi. Scott Morrison’un Başbakanlığındaki hükümet, arama motorları ve sosyal medya şirketlerinin kullandıkları içerikler için yerel haber kaynaklarına ödeme yapmasını şart koşan bir çalışma içinde olduklarını duyurdu.
Tasarıya çok geçmeden tepki yağdı. Google ve Facebook gibi küresel tekeller, yasa tasarısına sert bir şekilde karşı çıktı. Hatta ülkedeki pazar payının yüzde 95'ini elinde tutan Google, yerel medya kuruluşlarına ödeme yapmaya zorlayan yasa tasarısının Meclis’ten geçmesi halinde arama motorunu ülkeye kapatacağı, Facebook da haber paylaşımını engelleyeceği tehdidinde bulundu.
Hükümetin hazırladığı “News media bargaining code” isimli taslağa göre yayıncılar bireysel veya kolektif olarak dijital platformlar özellikle de Google ve Facebook ile anlaşabilecekler, eğer taraflar fiyatta anlaşamazlarsa araya bir arabulucu sokularak anlaşma yoluna gideceklerdi.
Anlaşma sağlanmadan haberlerin listelenmesi halinde ise Facebook veya Google’nin 10 milyon dolara kadar ceza ödemesi öngörülüyordu.
Ayrıca Facebook ve Google’nin haber içeriği üzerinden elde ettikleri kullanıcı datalarını da medya şirketleri ile paylaşması ve gösterim algoritmalarında bir değişiklik yaparsa bunu yayıncılara bildirmesi isteniyordu.
Avustralya hükümetinin, yasayla birlikte, son on yılda ABD’li teknoloji şirketlerine karşı önemli bir oranda reklam gelirlerini kaybeden -ki Avusturalya’da harcanan her 100 birimlik reklam harcamasının 3’te 1’i Google ve Facebook’a gidiyor- gazeteler/yayıncılar ile teknoloji firmaları arasındaki "oyun alanını eşitlemeyi" amaçladığı muhakkak.
Google anlaştı, Facebook engelledi
Tasarı, 9 Aralık 2020'de Parlamento'ya sunuldu. Birkaç hafta sonra da Google, Avustralyalı küçük ölçekli 7 medya şirketine ödeme yapmaya başladığını duyurdu ama detaylar açıklanmadı.
15 Şubat'a gelindiğinde Google, Avustralya'nın önde gelen medya şirketlerinden Seven West Media ile ürettiği haber içeriklerini ücret karşılığında kullanmak için anlaşma yaptığı da açıkladı.
Yıllık 23 milyon dolar değerinde olduğu iddia edilen anlaşmaya göre şirket, "Google Haberler"in kullandığı haber içeriği için Seven West Media'ya ödeme yapacaktı.
Şirketin yönetim kurulu başkanı Kerry Stokes, Avustralya hükümetinin yasa teklifini hatırlatarak katkıda bulunanlara teşekkür etti ve bu adımın gazeteler için dijital geleceğin garanti altına alınmasını sağladığını söyledi.
Fakat Facebook, Google’nin bu adımına karşı, hükümetin yasada ısrarcı olması halinde Avustralyalı haber merkezlerinin platformdaki içeriklerinin paylaşmalarını engellediğini açıkladı.
Çok geçmeden de Avustralyalı kullanıcıların haber paylaşmasına veya herhangi bir haber içeriğini görmesine izin vermediği bir adım atarak Avustralya hükümetini cezalandırmaya çalıştı.
Avustralya Başbakanı Morrison ise Facebook'un bu tehdidinin hükümetinin gözünü korkutmayacağı açıklaması yaptı. Platformun, haber yayınlayan kuruluşlarla müzakere masasına oturması gerektiğini söyledi ve Avustralyalı kullanıcılara uyguladığı engellemeyi kaldırması gerektiğini ifade etti.
Fakat Facebook geri adım atmadı ve halihazırda da Avustralyalıların haber paylaşımına kısıtlama getiren hareketinden vazgeçmedi.
Dünyada durum ne?
Bugün Avustralya’yla birlikte gündeme gelen şirketlerin yayıncılara/habercilere para ödemesi talebi yeni bir şey olmasa da yayıncılık dünyasında talebin her geçen gün daha fazla dillendirilmesine olanak veren bir durum haline geldi.
Google Avustralyalı Seven West Media’yla anlaşma imzalamasından hemen birkaç gün sonra dünya çapında yayıncı olan News Corp’la masaya oturdu.
Murdoch ailesinin sahip olduğu ve elinde Wall Street Journal ve New York Post gibi gazeteleri bulunduran holdingle 3 yıllık bir sözleşme imzalayan Google, gelirden News Corp’a pay verecek ve birlikte abone temelli bir platform geliştirecek.
Google bu anlaşmayla ayrıca yeni platformu News Showcase ile birlikte yayıncılara ürettikleri haberler için para ödenmeye başlayacağını da açıkladı ve dünya genelinde 500 yayıncıyla ortaklık kurulduğunu duyurdu.
Google benzer anlaşmalarla yoluna devam ederken Avustralya’yla birlikte Fransa, Kanada ve Avrupa Birliği’nde de benzer yasalar hazırlanması söz konusu. 2019'da Avrupa Birliği’nde kabul edilen ve önümüzdeki Haziran'da tüm AB ülkelerinde devreye alınacak telif hakları yasasıyla beraber sosyal medya şirketleri dijital yayıncılar ile anlaşma imzalamak zorunda.
Benzer şekilde Google’nin, Fransa Yayıncılar Birliği ile imzaladığı 3 yıllık bir anlaşma da söz konusu ve anlaşmaya göre Google Fransa’da medya kuruluşlarına 76 milyon dolar ödemi çok önceden kabul etti.
Arama motorlarının ve sosyal medya şirketlerinin yayıncılara/habercilere ödeme yapması üzerine tartışmalar dünyada giderek daha çok konuşulmaya başlamışken Türkiye ise tam tersine bir yol izliyor. Geçtiğimiz Temmuz'da yasalaşan sosyal medya yasasıyla birlikte Türkiye'ye platformların temsilci atamasını isteyen Türkiye'de şimdi gündemde platformların bant genişliklerinin daraltılması var... (HA)
