11 ay 20 günlük 'Cumhurbaşkanına hakaret' cezası AİHM önünde

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Facebook hesabında paylaştığı bir fotoğraf ve bir karikatür nedeniyle 2017’de Cumhurbaşkanına hakaretten (TCK 299) 11 ay 20 gün hapisle cezalandırılan ‘Vedat Şorli'nin dosyasını yarın (19 Ekim) karara bağlayacak.

AİHM, Cumhurbaşkanına hakaret suçundan hapis cezası verilmesinin ifade özgürlüğü ihlali olup olmadığına karar verecek.

Şorli, 2014 ve 2016’da paylaştığı görseller nedeniyle 2 ay tutuklu kalmıştı. 11 aylık cezası da daha sonra 5 yıl süreyle ertelenmişti.

Şorli’nin ilk Facebook paylaşımı eski ABD Başkanı Barack Obama'nın, kadın elbisesiyle resmedilen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı öptüğü bir karikatür. Erdoğan’ın resminin üzerindeki konuşma balonunda ise Kürtçe olarak "Suriye’nin tapusunu benim adıma yapacan mı kocacım” yazıyordu.

İkinci Facebook paylaşımında eski Başbakanı Ahmet Davutoğlu ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın fotoğraflarını şu yorumla paylaşmıştı: Kandan beslenen iktidarınız yerin dibine batsın/ Can aldıkça sağlamlaştırdığımız/ koltuklarınız yerin dibine batsın/ Çaldığınız hayallerle yaşadığınız lüks hayatlarınız yerin dibine batsın/ Başkanlığınız da/ İktidarınız da/ Hırslarınız da/ Yerin dibine batsın!!!

TIKLAYIN - BİA MANİFEST: TCK 299 Kaldırılmalı

Neden önemli?

‘Hakarete’ ilişkin ceza hukuku düzenlemeleri Türkiye’de genellikle hükümet yetkilileri, özellikle de Cumhurbaşkanı lehine eleştirileri susturmak amacıyla uygulanıyor.

Sonuçta da demokrasi ve çoğulculuğun bastırılmasına neden oluyor. TCK 299 da bu noktada yıllar geçtikçe eleştirel sesleri kısmada daha etkili bir baskı aracı işlevine büründü.

Vedat Şorli ise, Facebook'ta paylaştığı içeriğin güncel siyasi gelişmelere yönelik eleştirel yorumlar olduğunu belirterek kendisine verilen 11 aylık hapis cezasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) ifade özgürlüğünü kapsayan 10. maddenin ihlali olduğunu savunuyor. Şorli, TCK 299’dan ceza alan tek kişi değil.

Erdoğan’ın cumhurbaşkanı seçildiği 2014’ten bu yana Türkiye’de 160 binden fazla kişiye Cumhurbaşkanına hakaret soruşturması açıldı.

35 binden fazla soruşturma kamu davasına döndü. Açılan davalarda 38 binden fazla kişi ve binden fazla çocuk yargılandı.

Açılan davalarda 12 bin 881 kişi mahkum edildi. 3 bin 625 kişiye hapis cezası verildi. Hapis cezaları verilenler arasında 10 da çocuk bulunuyor.

Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği Ağustos 2014’ten 1 Ekim 2021’e kadar en az 66 gazeteci de “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten hapis, ertelemeli hapis ve para cezasına mahkum edildi.

bianet’in Temmuz - Ağustos - Eylül aylarını kapsayan (henüz yayınlanmadı) son Medya Gözlem Raporuna göre 2021’in bu üçüncü çeyreğinde “Cumhurbaşkanına hakaret”ten 17 gazeteci ve karikatürist toplamda 84 yıl hapis tehdidiyle karşı karşıya kaldı.

Son olarak da Almanya'da yayın yapan Bild’in 5 Kasım 2016’da attığı ‘Diktatör Erdoğan? Sırada Daha Ne Var?’ manşetini, ‘Alman Bild gazetesi: Türkiye iç savaşa sürükleniyor’ başlığıyla haberleştiren Diken’in gönderisini paylaşan 62 yaşındaki Mehmet Şah Tekiner’e Cumhurbaşkanına hakaretten (TCK 299)’ 1 yıl 3 ay hapis cezası verilmişti.

bianet'in 'Cumhurbaşkanına hakaret' arşivi için tıklayın

Avrupa kaldırılmasını isteniyor

Avrupa Konseyi’nin anayasal konulardaki uzman organı olan Venedik Komisyonu 2016’da TCK 299’un yani Cumhurbaşkanına hakaret’i düzenleyen yasa maddesinin Avrupa hukuk normlarına uygun olmadığını belirterek kaldırılmasını istemişti.

Söz konusu maddenin AİHS’i ihlal edici olduğunu belirten komisyon kovuşturmaların önüne geçilmesi için söz konusu maddenin TCK'dan tamamen kaldırılması gerektiğini savunmuştu.

TCK 299 temelinde özellikle medya kuruluşlarına yönelik kovuşturmaların otosansüre neden olduğunu ‘katil', ‘hırsız', ‘diktatör' gibi terimlerin ‘toplumsal tartışma kapsamında ele alınması' gerektiğini belirtmişti.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de 2004’teki “Siyasi şahsiyetler ile kamu görevlilerinin itibarı” başlıklıtavsiye kararında “Siyasi veya kamu şahsiyetleri daha geniş şekilde eleştirilebilir” demişti:

“Siyasi şahsiyetler itibarlarının ve haklarının korunması için diğer kimselerden daha geniş haklara sahip bulunmamalıdırlar. Bundan hareketle iç hukukta, siyasi şahsiyetleri eleştiren medya kuruluşlarına karşı daha ağır cezalar öngörülmemelidir. Bu ilke kamu görevlilerine de uygulanır. Bu ilkeye istisnalar, sadece kamu görevlilerinin görevlerini iyi yapmalarını sağlamak bakımından zaruri hallerde kabul edilebilir.”  

Avrupa'daki uygulamalar nasıl?

Dünyanın birçok ülkesinde ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suç olmaktan ya çıkartıldı ya da çıkartılıyor. 1990'lı yıllarda Macaristan ve Çekya gibi ülkelerde çıkartıldı. Alman Federal Mahkemesi de 2000’de aldığı bir kararla, haksız da olsa, sert üsluplu siyasi eleştirinin Cumhurbaşkanına hakaret suçu olarak tanımlanamayacağına hükmetti.

Hollanda'da bir kişi bu suçtan en son 1960'lı yıllarda yargılandı. Benzer durum Belçika, Yunanistan, Portekiz ve İspanya gibi ülkeler için de geçerli.

Polonya ve İtalya gibi ülkelerde suç ceza kanunlarında kalmaya devam etse de nadiren uygulanıyor, cezası da tazminattan öteye gitmiyor.

Fransa ise 2000’de çıkardığı yasayla, Cumhurbaşkanına hakarete hapis cezasını kaldırdı. 2013’te AİHM’de görülen bir davada da mahkum olunca yasayı yürürlükten tamamen kaldırdı.

Avusturya’da “Cumhurbaşkanına hakaret”i düzenleyen bir madde var; ancak bu madde ceza davalarına çok nadiren neden oluyor. 2000’den bu yana hareket yok… Kişinin başvurusu, ya da dava açılması için izin gerekiyor.

İngiltere ve Galler hukukunda teknik olarak "egemen unsuru aşağılama"yı engelleyen genel kanun en son 1840’da uygulandı. Düzenleme, Kralın kendisinden ziyade, temsilcilerine yönelik aşağılamaları susturmaya yönelikti.

TIKLAYIN - Erdoğan'ın 'yok' dediği davaları Bakanlığın istatistikleri yalanladı

(HA)