Hollanda'nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Bosnalı Sırp General Ratko Mladiç'i soykırım ve insanlığa karşı suç işlemekten suçlu buldu. Mladiç, çarptırıldığı müebbet hapis cezasını, istediği bir ülkedeki hapishanede çekebilecek.
Mladiç'in oğlu, babasının temyize başvuracağını açıkladı. Darko Mladic, kararın adil olmadığını söyleyerek, "Bugün adaletin yerini savaş propagandası almıştır" dedi.
Yargılama 530 gün sürdü
Toplam 4 yıla yayılan ve 530 gün süren, Mladiç'i soykırımdan, insanlığa karşı suç işlemekten ve Srebrenitsa katliamından yargılandığı davanın karar duruşması bugün görüldü.
Mladiç’in sağlık durumunun kararı dinlemek için uygun olup olmadığının belirlenmesi için sağlık kontrolünden geçirilmesini isteyen avukatların talebi mahkeme tarafından reddedildi.
Mladiç, eski Yugoslavya için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde, 1995'te Srebrenitsa'da 8 binden fazla Müslüman erkek ve oğlan çocuğunun öldürülmesinden sorumlu tutuldu.
Mahkeme, Saraybosna'nın bombalanması emrini doğrudan Mladiç'in verdiği ve Srebrenitsa'da soykırıma ve savaş suçlarının işlenmesine, “önemli katkıları” olduğu hükmüne vardı.
11 maddelik iddianamede yer alan suçlamaların 10 tanesinden suçlu bulunan Mladiç, iddianamenin ilk maddesinde yer alan Kluc, Sanski Most, Kotor-Varos, Prijedor, Foca ve Vlasenica şehirlerinde de soykırım yapıldığı suçlamasından ceza almadı.
Hakim: Srebrenitsa’daki Müslüman nüfusu yok etmek istedi
Yargıç Alphons Orie, Mladiç için "Srebrenitsa'daki savaş suçlarında önemli rolü var. Srebrenitsa'daki Müslüman nüfusu yok etmek istedi" dedi.
Saraybosna'daki savaş suçlarını doğrudan etkileyen bir isim olduğu belirtilen Mladiç için "Saraybosna'ya bombardımanı, kendisi doğrudan yönetti. Sırp olmayanları Bosna'dan atmaya çalışan bir suç şebekesinin üyesi" ifadesi kullanıldı.
“Her şey yolunda”dan “Yazıklar olsun”a…
Sabah saatlerinde başlayan duruşmaya Mladiç lacivert takım elbisesi ve kırmızı kravatıyla geldi. Mladiç’in baş parmaklarıyla yaptığı “her şey yolunda” hareketi duruşmadan geçilen ilk fotoğraflardan oldu.
Bosna Savaşı'nda işlediği suçlarla ilgili hükmünü açıklarken, hakimlere bağırması üzerine Mladiç mahkeme salonundan çıkarıldı. Mladiç salondan çıkarılırken, "Yazıklar olsun!" diye bağırdı.
Bosna Hersek’de dev ekrandan izlendi
Karar duruşması Bosna Hersek’de alanlara kurulan dev ekranlardan takip edildi.
Mahkeme dışında da çok sayıda Bosnalı pankartlarla sonucu bekledi.
Mladiç 16 yıl kaçtı
TIKLAYIN - Bosna Savaşı'nın Baş Sorumlusu Mladiç Yakalandı
1992-1995 arasındaki savaşın ardından, bir süre Sırbistan'da özgürce yaşadı. 2001 yılında Sırbistan lideri Slobodan Miloşeviç'in tutuklanması üzerine izini kaybettirdi.
UCM'nin baskılarını artırması üzerine 26 Mayıs 2011'de Sırbistan’ın Romanya sınırındaki küçük bir köyde yakalanan Mladiç, 31 Mayıs 2011'de UCM'de yargılanmak üzere Lahey'e gönderildi. Mladiç 2011’den beri Lahey yakınlarındaki Scheveningen Cezaevi'nde hapis.
74 yaşındaki Mladiç hakkındaki aralarında soykırım, insanlığa karşı suç ve savaş suçlarının da bulunduğu 11 farklı suçtan yargılanıyordu. Mladiç hakkındaki suçlamaları reddediyordu.
Suçlamalar
UCM savcıları, eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Miloşeviç, Bosnalı Sırpların siyasi lideri Radovan Karadziç (Karaciç) ve Mladiç’in nihai hedefinin Bosna’yı Sırp olmayanlardan arındırma amaçlı etnik temizlik stratejisi uygulayıp eski Yugoslavya’nın küllerinden “Büyük Sırbistan” yaratmak olduğu tezini savundu.
İddianamede, "ağdaki örümcek" diye tanımlanan Mladiç'in, Srebrenitsa'da sırasında etnik temizlik emrini bizzat verdiği vurgulandı.
Mladiç’in avukatları ise yargı süreci boyunca Saraybosna’nın meşru bir askeri hedef olduğunu ve Mladiç’in, Srebrenitsa’da Müslümanlar öldürülmeden önce bölgeyi terk ettiği tezini işlediler. Yaşananları duyduktan sonra Mladiç’in “şok olduğu” da savunmada dile getirildi.
Mladiç de Bosna iç savaşında yaşanan olaylar ve özellikle Srebrenitsa'da 8 binden fazla Müslüman erkeğin katledildiği soykırımdan sorumlu olmadığını savunuyordu. Mladiç, soykırımın emrine uymayan astları tarafından gerçekleştirildiğini öne sürmüştü.
Ancak UCM savcıları, ses kayıtları, görüntüler ve tanıkların Mladiç'i yalanladığını söylüyor.
Mladiç’e hala destek var
Mladiç hala belli kesimlerce destek görüyor. Deutsche Welle’nin haberine göre Sırbistan Başbakanı Ana Brnabiç "Mahkemenin uzlaşıya katkıda bulunduğunu düşünmüyorum, bilakis durumun kötüleşmesinden sorumlu olduğunu düşünüyorum" ifadesini kullanırken, "Hiç kimse Lahey'deki mahkemenin 1990'lardaki çatışmalardaki taraflara nesnel bir şekilde yaklaştığını söyleyemez" değerlendirmesinde bulunmuştu.
Aynı şekilde Bosna Hersek Federasyonu'nun özerk bir birimi olan Sırp Cumhuriyeti lideri Milorad Dodik de mahkemenin kararı ne olursa olsun Mladiç "Sırp halkı için bir efsane olarak kalacak" ifadesini kullandı. Bölgesel televizyon N1 kanalına konuşan Dodik, Mladiç için "İnsani ve profesyonel kapasitesini Sırp halkının özgürlüğünü savunmak için ortaya koyan bir insan" değerlendirmesinde bulundu.
Savcı: Uzlaşı toplumun içinden gelmeli
Mahkemenin Başsavcısı Serge Brammertz ise "Bu tip tepkiler ihtilafların kökenlerinin halen mevcut olduğunu gösterir nitelikte; dolayısıyla yargı sürecinin tek başına uzlaşıyı beraberinde getireceğini düşünmüyorum. Uzlaşı toplumun içinden, kurbanların ve sorumluların kendilerinden gelmelidir" diyor.
Srebrenitsa'da neler yaşandı?
TIKLAYIN – Srebrenitsa Hala Ağlıyor
Yugoslavya iç savaşı sırasında Sırplar'ın başlattığı katliamın ardından duruma müdahale eden Birleşmiş Milletler, Srebrenitsa'yı siviller için güvenli bölge ilan etmişlerdi. 6-8 Temmuz 1995’te Bosnalı Sırp güçler Srebrenitsa'yı kuşattı. Kentte Sırpların kuzeydoğu Bosna'daki diğer saldırılarından kaçarak sığınan onbinlerce Müslüman sivil vardı. Onları hafif silahlarla donatılmış 600 Hollandalı asker koruyordu. Petrol stoklarının azaldığı kente mayıs ayından beri gıda sevkiyatı yapılamamıştı. Sırplar, Srebrenitsa'yı bombalamaya başladı. Müslüman savaşçılar, barış gücü askerlerine teslim ettikleri silahları geri istedi ama reddedildi.
9 Temmuz 1995’te Bosnalı Sırplar bombardımanı yoğunlaştırdı. Güneydeki kamplardan kaçan binlerce mülteci kent merkezine akın etti. Bosnalı Sırplar, 30 Hollandalı askeri rehin aldı. Sırpların Hollandalı birlikler çekilirken açtıkları ateşte de bir asker öldü.
10 Temmuz 1995’te Hollandalı komutan Albay Ton Karremans, BM'den hava desteği istedi.
BM Komutanı General Bernard Janvier önce bu isteği reddetti, ancak talep tekrarlanınca kabul etti. NATO uçakları gelmeden Sırp topçusunun ateşi durdu; BM saldırısı ertelendi. Akşama dek kente 4 bin göçmen yığıldı; sokaklarda panik havası vardı. Hollandalı askerlerin mevzileri çevresinde büyük kalabalıklar oluştu. Hollandalı komutan kentin ileri gelenlerini topladı ve eğer Sırplar sabah 06.00'ya kadar çekilmeze, NATO uçaklarının hava bombardımanı yapacağını söyledi.
11 Temmuz 1995’te Sırp güçleri çekilmedi. 09.00'da Albay Karremans'a yakın hava desteği talebini yanlış formla yaptığı bildirildi.10.30'da yeni formla iletilen talep, General Janvier'e ulaştı. Ancak sabah 06.00'dan beri havada olan NATO uçakları yakıt ikmali için İtalya'daki üsse dönmek zorunda kaldı. Potocari'deki Hollanda üssüne sığınan mültecilerin sayısı 20 bini buldu. Bunlardan çoğu kadın, çocuk ve yaşlıydı. 14.30'da Hollanda'ya ait iki F-16 uçağı, Sırp mevzilerine iki bomba attı. Sırplar ellerindeki rehineleri öldürme ve mültecileri bombalama tehdidiyle karşılık verince, saldırılar askıya alındı.
Ratko Mladiç'in Srebrenitsa'ya Giriş Görüntüleri
İki saat sonra Bosnalı Sırp komutan Ratko Mladiç, Sırp televizyon kameraları eşliğinde kente girdi. O akşam Mladiç, Hollandalı komutanı çağırarak eğer silahlarını teslim etmezlerse Müslümanlar'ın öldürüleceği ültimatomunu verdi.
12 Temmuz 1995’te kadın ve çocukları Müslüman bölgesine götürecek otobüsler geldi.
Sırplar 12-77 yaş arasındaki tüm erkekleri “savaş suçu sorgusuna için” ayırdı. Bunu izleyen 30 saat içinde 23 bin kadın ve çocuğun kentten çıkarıldığı tahmin ediliyor. Yüzlerce erkekse kamyon ve depolara dolduruldu. O gece kentten kaçarak dağlara sığınmaya çalışan 15 bin Müslüman savaşçı top ateşine tutuldu.
13 Temmuz 1995’te Silahsız Müslümanlar'ın katli, yakındaki Kravitsa köyünde başladı. Barış gücü askerleri Potocari üssünde bulunan 5 bin Müslüman'ı teslim etti. Karşılığında Bosnalı Sırplar 14 Hollandalı askeri salıverdi.
16 Temmuz 1995’te Srebrenitsa'dan Müslüman bölgesine yürüyerek ulaşan mültecilerin anlattıklarıyla, katliam haberleri ilk kez duyuldu. BM ve Bosnalı Sırplar arasındaki pazarlıklar sonucu Hollandalı askerlerin kentten ayrılmasına izin verildi. Silah, gıda ve tıbbi stoklarını geride bıraktılar. Bosnalı Sırpların Srebrenitsa'yı ele geçirmesini izleyen beş günde binlerce Müslüman erkek öldürüldü.
Srebrenitsa'da hayatını kaybedenlerin büyük kısmı halen Bosna Hersek'in doğusundaki toplu mezarlarda yatıyor.
Olaylar öncesinde BM tarafından güvenli bölge ilan edilen kasabada, civardaki çatışmalardan kaçan çok sayıda sivil bulunuyordu.
Srebrenitsa'da yaşananlar, "2. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'daki en büyük katliam" olarak nitelendiriliyor.
BM'nin yargı organı Uluslararası Adalet Divanı 2007'de, kasabada yaşananları "soykırım" olarak nitelendirmiş ancak sorumlusunun Sırbistan olmadığına hükmetmişti.
Rusya ise 2015'te BM Güvenlik Konseyi'ne sunulan ve kasabada yaşananları "soykırım" olarak nitelendiren bir karar tasarısını veto etmişti.
Yugoslavya için kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi
TIKLAYIN - Karaciç Srebrenitsa Katliamı'ndan 40 Yıl Ceza Aldı
Bugüne kadar 161 kişiyi yargılayan mahkeme, 377 tanığı dinledi, Bosna Savaşı'nda yer alan Balkan uluslarından 83 savaş suçlusunu mahkum etti. Bu kişilerden 56 kişi cezasını çekerken, 19 kişi beraat etti ve aralarında eski Sırp lider Slobodan Miloşeviç'in de bulunduğu yedi kişi de yargılama sonuçlanmadan hayatını kaybetti.
2006 yılında ölen Miloşeviç'in yanı sıra, bir diğer üst düzey savaş suçlusu Karaciç hakkında da 2016 yılında 10 ayrı suçtan 40 yıl hapis cezası verilmişti.
Mahkeme, üst düzey yetkililerden alt rütbeli askerlere kadar, sivillere karşı işlenen cinayet, köleleştirme, yerinden etme, işkence ve tecavüz gibi geniş çaplı katliamlar hakkında birçok kanıt topladı.
Hollanda'nın rolü
Ratko Mladiç ve Hollandalı Albay Tom Karremans
TIKLAYIN - Mahkeme: Hollanda Srebrenitsa Katliamı’ndan Kısmen Sorumlu
Mahkeme kasabada 300 Boşnak'ın öldürülmesinden Hollandalı BM askerlerinin doğrudan sorumlu olduğuna hükmetti.
Lahey kentinde görülen davada kararı okuyan Yargıç Larissa Alwin, Hollandalı BM Barış Gücü askerlerinin kontrolleri altındaki kamptan götürülen erkeklerin öldürüleceğini bilmesi gerektiğini, çünkü o dönemde de Sırpların savaş suçları işlediğine dair kanıtlar bulunduğunu vurgulamıştı.
Alwin, "Hollandalı BM barışgücü askerleri bu erkeklerin karargahtan götürülmesinde işbirliği yaparak yasalara aykırı davranmışlardır" demişti.
Mahkeme Hollanda'nın 300 erkeğin yakınlarına tazminat ödemesi gerektiğine karar vermişti.
Ancak mahkemeye göre, Hollandalı askerlerin Srebrenitsa'nın düşmesinden ve karargaha değil etraftaki orman arazisine sığınan diğer kurbanların ölümlerinden sorumlu tutulamazlardı.
Bu haberi BBC Türkçe, Hürriyet, Milliyet ve Deutsche Welle’den derledik. (EA)
