Tüm dünyada yeni kömür projelerinin tek alıcısı Çin

* Fotoğraf: Pixabay

Global Energy Monitor (GEM), dünyadaki kömürlü termik santral planlarının yıllık değerlendirmesinin yedincisi olan Yükseliş ve Çöküş 2021: Kömürlü Termik Santrallerin Küresel Takibi* raporunu yayımladı.

Rapora göre, 2020’de 37,8 GW’lık kömürlü termik santral kapatıldı. Termik santralleri kapatan ülkelerin başında ABD (11,3 GW) ve AB ülkeleri (10,1 GW) geldi. Böylece Çin'de devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki ani yükseliş, 2020’de dünyanın geri kalanında devreden çıkarılan termik santrallerle telafi edilmiş oldu.

• NOT: Rapor aynı zamanda Trump’ın “kömüre hücum” vaadinin gerçekleşmediğini gösteriyor. Devre dışı bırakılan kömür kurulu gücü Obama’nın ikinci döneminde 48,9 GW iken, Trump’ın görev yaptığı dönemde 52,4 GW’a yükseldi.

Öte yandan rapor, bu verilere rağmen kömür kurulu gücünde 2015'ten bu yana ilk kez küresel ölçekte artış yaşandığını da göz önüne serdi. 

2020'de toplam kurulu gücü 87,4 GW olan planlanan kömür santrallerinin yüzde 85'i Çin’de. Çin, Türkiye ve Balkanlar’daki kömür santrallerinin de yegâne yatırımcısı olmayı sürdürüyor.

Çin’de santraller

Çin, 2020 yılında dünyadaki yeni kömürlü termik santrallerin (50,3 GW) yüzde 76'sını oluşturan 38,4 GW kapasiteyi devreye aldı. Çin’deki yükseliş dışında dünyada 11,9 GW güçte kömür santrali devreye alındı. 

TIKLAYIN - Dünya Kömürü Terk Ediyor, Çin Yüzlerce Yeni Kömürlü Termik Santral Planlıyor

Ancak devreden çıkarılan santrallerin dikkate alındığı, Çin’in hesaba katılmadığı durumda, dünyadaki kömür santrallerinin kurulu gücü 2020'de 17,2 GW düştü. Çin hariç, dünya genelindeki kömür kurulu gücü art arda üç yıldır azalıyor.

Asya'da durum

Bangladeş, Filipinler, Vietnam ve Endonezya'da planlanan 62 GW kurulu güçteki yeni termik santral projelerinin iptaline yönelik açıklamalar yapıldı. Bu durum, Çin dışında, Asya'da planlanan kömür santrallerinin çöküşüne işaret ediyor. 

GEM, belirtilen dört ülkede inşaat aşamasına geçmemiş, planlama safhasında bulunan 25,2 GW’lık kömür santrali projesi kaldığına işaret ediyor. Bu durum, yalnızca beş yıl önce bu dört ülkede planlama aşamasında bulunan 125,5 GW'lik santrale kıyasla, proje stoğunun yüzde 80 küçüldüğü anlamına geliyor.

Türkiye’de 26 santral projesi iptali

Rapora göre, Türkiye'de de benzer bir eğilim gözlemleniyor. İzin-lisans aşamasındaki kömür kapasitesi, ulusal ölçekte sağlanan teşviklere rağmen, 2015'teki 59,2 GW seviyesinden 2020 yılına gelindiğinde 20,4 GW'a geriledi, yani yaklaşık 40 GW’lık kapasite rafa kalktı. 

Bu durum proje stoğunda yüzde 66 oranında bir düşüş anlamına geliyor. Sadece 2020’de 21, 2021’de ise beş kömürlü termik santral projesi ya iptal edildi ya da rafa kalktı. 

Öte yandan, kamuoyu tepkisinin artması ve yatırımcıların iştahının azalmasıyla, Türkiye’deki yetkililer kömür projelerinin finansmanı için yüzünü Çin’e döndü. 

• NOT: Türkiye’de yeni kömür projelerinin hayata geçmesi için yegâne olanak Çinli yatırımcılar olarak görülüyor. 1,3 GW kurulu gücündeki EMBA Hunutlu termik santralinin inşaatı, Çin’den alınan 1,38 milyar dolarlık finansman sayesinde devam ediyor. Türkiye Varlık Fonu, Maraş'ta planlanan ve 1,8 GW kurulu güçteki Afşin C kömür santrali projesine yönelik 2021’de gerçekleştireceği ihale için Çinli şirketlerin dikkatini çekmeye çalışıyor.

Küresel ölçekte düşüş

Küresel ölçekte, yeni devreye alınan termik santraller 2020 yılında 50,3 GW'a geriledi. Bu rakam, 2019'da devreye giren santrallere kıyasla yüzde 34 düşüş gösterdi. 

İnşaatı başlayan santrallerin kurulu gücünde yüzde 5 oranında gerileme yaşandı. 2019'da 28,3 GW olan inşa halindeki kurulu güç, 2020'ye gelindiğinde 27,0 GW'a geriledi. Çin dışında inşaatı başlayan termik santral kurulu gücü 2020 yılına gelindiğinde, 2019'daki 21,1 GW'lık seviyesinden 5,5 GW'a geriledi. Bu durum inşaatı başlayan termik santral kurulu gücünde yüzde 74 oranında düşüş anlamına geliyor.

Bu düşüşün nedenleri arasında ise planlama aşamasındaki projelerin finansman zorlukları ve birçok projenin Covid-19 salgını nedeniyle ertelenmesi bulunuyor.

Değerlendirmeler

Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz:

“Türkiye’deki eğilim de enerji politikasının, yeni kömür santrali yapma hedefini terk etmek ve rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir kaynakları daha etkin şekilde teşvik etmek üzere revize edilmesinin zamanının geldiğini gösteriyor.

"Hatta ötesine geçip, AB’deki gibi işletmedeki kömür santrallerinin kapatılmasına yönelik adil ve hızlı bir enerji dönüşümü ile kömürden çıkış planlarına başlamamız gerekiyor.”

Ekosfer Derneği’nin kurucularından Özgür Gürbüz:

“Türkiye'nin hâlâ kömürden çıkış planı bulunmuyor ve hükümet kömür santrallerinin sayısını artırmak istiyor. Ekonomik kriz ve koronavirüs salgını, kömür santrallerindeki gelişmeleri yavaşlattı ancak daha fazlasına ihtiyaç duyuyoruz. İklimi koruma konusunda anlamlı bir hedefin yokluğunda, kömür projeleri genellikle iklim değişikliğine etkisi dikkate alınmadan tartışılıyor.

"Turkiyedekomur.org isimli web sitesiyle, Türkiye'deki kömür sorununun iklim değişikliği ve küresel gelişmeler göz önünde bulundurularak değerlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Resmin bütününü görmek, Türkiye'nin iklim dostu enerji politikaları oluşturmasına ve Paris İklim Anlaşması'nı onaylamanın öneminin ortaya çıkmasına yol açmasını umuyoruz."

Global Energy Monitor Kömür Programı Direktörü Christine Sheare:

"2020 yılında, birçok ülkenin enerji planlarında kömürün miktarını azaltmak üzere ardı ardına açıklamalar yaptığına şahit olduk. Dünyanın birçok yerinde planlama aşamasındaki kömür santrallerinin, planlanan son santraller olmaları oldukça olası görünüyor." 

Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (Centre for Research on Energy and Clean Air, CREA) baş analisti Lauri Myllyvirta:

"Geçtiğimiz yıl Çin'de, Almanya ve Polonya'nın toplam kömür kapasitesine denk düzinelerce yeni kömür santrali proje stoğuna eklendi. Bu projeler, ülkenin 2030 yılı itibarıyla emisyonlarının düşüşe geçmesi ve 2060'tan önce karbon nötr hale gelmesine yönelik taahhüdünün hayata geçmesinin önünde engel yaratıyor. Bu projelerin iptali, ülkenin düşük karbonlu kalkınma patikasında ilerlemesine imkân tanıyacaktır.”

(TP)

* Raporun tamanını okumak için tıklayın.