2020: İklim krizi artık evimizde

“İklim değişikliğine karşı aşı yok.”

Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu’nun (IFRC), 2020 Dünya Afetler Raporu‘nda söylediği bu sözler 2020 boyunca iklim krizi, çevre, kent ve ekoloji alanında yaşadığımız yıkım ve kayıpların en sade ve açık özeti oldu.

Bir yandan pandemiyle mücadele eden dünya, bir yandan da artık resmen evimizde olan iklim krizinin yıkıcı sonuçlarıyla karşılaşmaya başladı. Ekstrem hava olayları, sıcaklık rekorları, seller, yangınlar, fırtınalar, derinleşen gıda krizi, kuraklık sene boyunca peşimizi bırakmazken uzmanlar “Bunlar daha başlangıç” diyerek gelecek günler için uyardı.

İklim krizine karşı atılan somut adımlar krizin büyüklüğü karşısında çözümden uzak kaldı. Pandemi önlemlerinin tüm dünyadaki karbon salımını düşürmesi atmosferdeki karbondioksit seviyesinin rekor kırmasına engel olamadı. Türkiye’de ise kent talanları, tarihi alanlarda yıkımlar ve “restorasyon” süreçleri, iklim krizinin etkisini arttıracak santrallerin, HES’lerin yapımı, depremler karşısında ihmalkar davranışlar devam etti. Zaten tehlike altında olan hayvanların korunması için çaba harcanmadı; aksine öldürülmeleri için ihaleler açıldı. Maden şirketleri için binlerce hektarlık orman alanlarının yok edilmesine izin verildi.

Ekolojik, çevresel ve kentsel yıkımlarla ve bazen de maalesef yapımlarla herkesin bir şekilde ateşine odun attığı bu krizin adımları…

Ocak: Bir yanda deprem bir yanda Kanal

* Uzmanların sürekli hatırlattığı büyük İstanbul depreminin etkisini arttıracak Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “çılgın projesi” Kanal İstanbul’un ise ÇED Raporu'nu onaylandı. Projenin İstanbul’a vereceği ekonomik, ekolojik, çevresel zararlara karşı yıllardır uyarılar yapan TMMOB ve bağlı odalar başta olmak üzere, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ülkenin çeşitli yerlerinden barolar, çevre ve ekoloji örgütleri “ÇED Olumlu” kararına karşı dava açtı. 

* Çevre Kanunu gereği filtre takma zorunluluğuyla beş termik santral tamamen, bir termik santral ise kısmi olarak kapatıldı. 9 kömürlü termik santralin ise filtresiz olmasına rağmen, Ocak 2021’e kadar “geçici faaliyet belgesi” ile çalışmasına izin verildi.

Kentten

Elazığ’ın Sivrice ilçesine bağlı Mollaali beldesi merkezli deprem meydana geldi. Boğaziçi Kandilli Rasathanesi’ni depremin şiddetini 6,5 olarak açıkladı. Deprem, Adana, Hatay, Osmaniye, Tunceli, Gaziantep, Urfa, Malatya, Mardin, Samsun, Tokat, Çorum, Mardin, Kayseri ile Suriye'nin kuzeyinde de hissedildi. 41 kişi hayatını kaybetti.

Dünyadan: 141 yılın en sıcak Ocak ayı

* Dünya 2020’de son 141 yılın en sıcak ocak ayını yaşadı. Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), 141 yıldır tutulan iklim kayıtlarına göre, kara ve deniz yüzeyinde 20. yüzyıl ortalaması 12 santigrat olan ortalama sıcaklığın, bu yıl ocak ayında 1,14 derece aşıldığını açıkladı.

* Endonezya’nın Güney Sumatra eyaletinde insan yaşamının olmadığı Betet ve Gundul adlı küçük adalar, iklim değişikliği nedeniyle yükselen deniz suyu seviyesinin altında kalarak gözden kayboldu.

* 2019’da başlayan Avustralya yangınları 2020'de devam ederken kontrol altına alınması 240 gün sürdü.

• Yangın ve neden olduğu kara duman bulutları yüzlerce hayvanın, bitkinin, insanın yaşamına mal oldu. 5 milyonhektar alan yangınlarda yok oldu. NASA, yangınların neden olduğu dumanların, Dünya'nın etrafını en az bir kere dolaşacağını açıkladı.

• Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) ve Sidney Üniversitesi 1,25 milyar canlının yaşamını yitirdiğini, yüzlerce türün neslinin tehlikede olduğunu duyurdu. Daha sonra yenilenen çalışmada yerinden edilen hayvanlarla birlikte yaklaşık üç milyar hayvanın yangınlardan etkilendiği belirtildi.

Şubat: Van'da çığ

* Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan, Kanal İstanbul projesinin imar planının onaylandığını belirterek, "Bu yıl içerisinde ilk kazmayı vuracağız" dedi. 

* Van’ın Bahçesaray ilçesinde çığ meydana geldi. Çığın altındaki minibüste kalan 2 kişiyi arama çalışmaları için bölgeye giden ekibin üzerine de çığ düştü. İki olayda toplamda 41 kişi hayatını kaybetti.

Dünyadan: Antarktika'da sıcaklık rekoru

* Bilim insanları, Antarktika yarımadasının kuzeydoğusunda önemli bir yaşam alanı olan Fil Adası’ndaki her bir penguen kolonisinde düşüş tespit etti. Buna göre, çember sakallı penguenlerin sayısı 1971’den bu yana yaklaşık yüzde 60 düştü. 1971’de yapılan son araştırmada 122 bin 550 çift olan çember sakallı penguen sayış, 52 bin 786 çift oldu. Bazı çember sakallı penguen kolonilerinde ise yüzde 77’ye varan düşüş tespit edildi. Araştırmacılar düşüşteki en büyük neden olarak iklim değişikliğine işaret etti.

* Tüm gezegen ısınırken, Kuzey ve Güney kutupları bu ısınmada en çok etkilenen bölgeler oldu. 10 Şubat'ta Antarktika kıtası, bugüne kadar gözlemlenmiş en sıcak değer olan 18.3 dereceye ulaştı. Kısa süre sonra Seymour Adası’nda yapılan ölçümde termometreler 20.75 dereceyi gösterdi ve böylece rekor tazelenmiş oldu. Antarktika’da etkili olan sıcak hava dalgası dokuz gün içerisinde kıtadaki karların yüzde 20’sini eritti.

Mart: Virüs Türkiye'de

* Koronavirüs salgını Türkiye’ye de geldi. Çevre ve ekoloji örgütleri, salgın döneminde su kaynaklarının kullanımı ve temiz havanın önemi konusundaki uyarılarını bu aydan itibaren sıkça hatırlatmaya başladı.

Kentten

İBB, Taksim Meydanı’nın çehresini, sosyal ve tarihsel önemi doğrultusunda değiştirecek “Taksim Kentsel Tasarım Yarışması” projesi için 2 Mart’ta kayıtları almaya başladı. Yarışmada finale kalan üç proje için yapılacak halk oylaması öncesinde Ekim ayında kolokyum düzenlendi. Yarışma, Taksim Meydanının kent hafızasında temsil ettiği değerleri ihmal ettiği gerekçesiyle birçok kesim tarafından eleştirilere konu oldu.

Dünyadan: Virüsün tek olumlu dönüşü

* Salgın sebebiyle bireysel araç kullanımındaki azalma, karbon emisyon oranlarını kayda değer şekilde azalttı. Rakamlara göre New York'ta trafik bir önceki sene aynı döneme göre yüzde 35 azaldı. Columbia Üniversitesi verilerine göre kent üzerindeki atmosferde karbon emisyonunda da yüzde 5 ila 10 arasında düşüş yaşandı. 

* Corbon Brief adlı iklim sitesinin analizlerine göre Çin'de iki haftalık süreçte enerji kullanımı ve emisyon oranları yüzde 25 oranında düştü.

* İklim krizine bağlı mevsim normali üzerindeki sıcaklıklar yüzünden Rusya’da ayılar ve kirpiler kış uykusuna yatamazken, kuşlar göç edemedi. Hanımeli ise üçüncü kez çiçek açtı.

Nisan: Mekanın sahipleri aramızda

* Koronavirüs salgınıyla birlikte plastik sektörü, hijyenik olduğu gerekçesiyle plastik tüketimini teşvik etmeye başladı. Sektör, alternatifi olan plastik poşet, tabak, bardak, çatal, bıçak gibi gereksiz tek kullanımlık plastiklerin kullanımının artırılmasını talep etti. Greenpeace, virüsün plastik yüzeyde 2 ila 9 gün arasında canlı kaldığını ortaya koyan bilimsel araştırmaları hatırlatarak, “Plastik tüketiminin teşvik edilmesi hem sağlığımıza hem de gezegenimize daha büyük zarar verecek” dedi.

* Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Eskişehir'de yapılması planlanan ikinci siyanürlü atık depolama tesisi için “ÇED Olumlu” kararı verdi. TMSF’ye bağlı kayyım yönetimindeki Koza Altın İşletmeleri, hayvancılığı yok edecek, çevre kirliliğine neden olacak, suyu kirletecek bu projenin inşaat çalışmalarına başladı.

İyi şeyler

Türkiye’de 11 Mart’ta ilk yeni tip koronavirüs vakasının görülmesinin ardından salgın nedeniyle sokaklar her gün biraz daha boşalırken dünyayı paylaştığımız canlılar yaşam alanlarına geri döndü. Ege sahillerinde daha sıklıkla foklar görülürken, İstanbul Boğazı’nda yunuslar boy gösterdi. Büyük kentlerde gürültüden işitemediğimiz kuş sesleri artık daha net duyulurken bazı şehirlerde domuzlar da toplu gezintiye çıktı.

Dünyadan: Gıda krizi kapıda

Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) Direktörü David Beasley, savaşlar, doğal afetler ve iklim krizine bir de tarımsal faaliyetlerde aksamaya, tedarik zincirlerinde kırılmaya, uluslararası gıda ve yem ticaretinde daralmaya neden olacak koronavirüs salgınının eklendiğini belirterek dünyayı olası gıda krizine karşı önlem almaya çağırdı. Beasley, “Küresel Gıda Krizi raporuna göre, yaklaşık 135 milyon kişinin açlık riskiyle karşı karşıya kalabilir. Covid-19 nedeniyle bu rakama 130 milyon daha eklenebilir ve toplam sayı 265 milyona çıkabilir” dedi.

Mayıs: Sıcaklık ve yangınlar

* Antalya'da meteorolojik verilerin kayıt altına alındığı 1929'dan bu yana 91 yıl sonra ilk defa mayıs ayında hava sıcaklığı 38,8 derece ölçüldü. Muğla'da ölçülen 39 derece hava sıcaklığı ise, son 88 yılın mayıs ayı rekoru olarak kayıtlara geçti. Türkiye'de İklim değişikliğinin en çok kuraklık ve aşırı sıcaklar olarak yansıdığını belirten Greenpeace, “Pandemiye bir başka krizin içinde yakalandık: İklim krizi” dedi ve hatırlattı: “İklim krizini önlemek mümkün”.

* Artan hava sıcaklığı Adana ve Mersin'de narenciye ürünlerinin zarar görmesine neden oldu. Mersin’de 46 dereceye kadar yükselen sıcaklık olgunlaşma aşamasında olan narenciye ağaçlarına zarar verirken, Adana'da, hava sıcaklığı başta limon ve mandalina olmak üzere tüm çeşitlerde büyük hasara neden oldu.

* TMMOB’a bağlı Çevre Mühendisleri Odası Covid-19 ve iklim krizine ilişkin hazırladığı raporunda, Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirlerin trafik ve bir kısım sanayiden kaynaklı hava kirleticilerinin azalmasını sağladığını ancak hava kalitesindeki iyileşmenin “geçici ve yanıltıcı” olduğu anlamına geldiğini söyledi.

* Greenpeace, Türkiye’ye 2004 yılından bugüne Avrupa Birliği ülkelerinden ithal edilen plastik atıkların 173 kat arttığını, Çin’in 2018’deki plastik atık ithalatı yasağının ardından plastik çöplerin yeni adresi Türkiye olduğunu açıkladı. “Türkiye kendi çöpüyle baş edemeyen bir ülke. Plastik çöp ithal ederek sıfır atık ülkesi olamayız” dedi.

Dünyadan: CO2 seviyesi rekor kırdı

Hawai’de bulunan Mauna Loa Rasathanesi, atmosferdeki karbondioksit miktarının 417 ppm ile en yüksek seviyeye ulaştığını duyurdu. 2020’deki aşırı hava olaylarının katlanarak gezegendeki yaşamı tehlikeye atmaması için bu değerin 350 ppm’yi geçmemesi gerekiyordu. 

Haziran: Hortumlar ve seller geldi 

* Bursa'nın Kestel ilçesinde yoğun yağış sele neden oldu. Sele kapılan 6 kişi hayatını kaybetti. Selde, 5 ilçe, 43 köy ve 25 bin 650 dekar alan zarar gördü, 17 küçükbaş hayvan hayatını kaybetti ve 58 tane arı kovanı sele kapıldı.

• Bölgede inceleme yapan uzman heyetler ihmal olduğunu, bölgede süren projelerin doğal afet tehlikesi göz önüne alınmadan yapıldığını söyledi.
• Daha sonra, 2016’da dönemin AKP’li Belediye Başkanı Recep Altepe’nin, sel felaketine neden olan Mandıras Deresi ile ilgili ıslah çalışmalarında sona geldiklerini duyurduğu ve bölgede artık bir sel tehlikesinin kalmadığını söylediği bir açıklaması ortaya çıktı.

* Çevre Mühendisleri Odası, 2020 İstanbul Çevre Durum Raporunu açıkladı. Buna göre, şehrin neredeyse tamamı pandemi döneminde bile sağlıksız hava solumaya devam etti.

* Ocak ayında kapatılan termik santrallerden bazıları “üniteleri ve bacaları mevzuata uygun hale getirildiği” gerekçesiyle geçici çalışma ruhsatıyla tekrar açıldı. Kimya Mühendisleri Odası, 6 ay kadar kısa bir sürede santrallerin yönetmeliklere uygun hale getirilmesinin açıklanmaya muhtaç olduğunu söyledi. Temiz Hava Hakkı Platformu, gerekli yatırımların tamamlanıp tamamlanmadığını anlayabilmek için Zonguldak ve Maraş’taki santraller için tespit davaları açtı.

* Kanal İstanbul Proje alanını kapsayan, itirazlara rağmen birçok noktası aynı kalan rezerv yapı alanlarına ilişkin plan değişikliği ile buna uygun olarak hazırlanan imar planlarının 7 etabından 3'ü onaylandı. TMMOB, projenin onaylanan kısımlarına ilişkin değerlendirmesinde tehditlerin ortadan kaldırılmadığını, tahribatın detayını kurallara bağlayan yıkıcı, dönüştürücü yeni ek hükümler getirildiğini, değişikliklerin her birinin, yeni çevresel ve kentsel riskler yarattığını söyledi.

* İstanbul’da etkili olan yağış nedeniyle Esenyurt’ta meydana gelen selde bir kişi hayatını kaybetti. Kentte sel ve su baskınları yaşandı, ağaçlar devrildi ve hortum görüldü.

* Tarım ve Orman Bakanlığı 16 pestisit (tarım zehri) etken maddesinin yasaklanmasına karar verdi.

Kentten

Beyoğlu Belediye Başkanı Haydar Ali Yıldız Haliçport (Tersane İstanbul) projesinin detaylarını paylaştı. Haliç Dayanışması projenin tersanelerin nasıl tahrip edildiğinin ispatı olduğunu belirterek, “Haliç Tersanesi’ni ‘yaşatma’nın tek yolu ‘müze’ değil, üretimin sürdürülmesidir” dedi.

Dünyadan: Pestisit alarmı

* Avrupa Komisyonu, mevcut tarım sisteminde reform yapılması gerektiğini kabul ederek insan sağlığını ve biyoçeşitliliği tehdit eden pestisit kullanımını azaltmayı taahhüt etti. 

* Atmosferdeki karbondioksit miktarında en yüksek bir diğer değer 1 Haziran'da 418,32 ppm olarak ölçüldü. Böylece 800 bin yıllık tarih içerisinde bildiğimiz en yüksek karbondioksit seviyesine ulaşmış olduk.

* Haziran ayında Sibirya‘nın kuzeydoğusundaki Verkhoyansk kasabasında sıcaklıklar 38 dereceye ulaştı. Bu, Kuzey Kutup Dairesi’nde, kayıtların tutulmaya başlandığı 1885 yılından bu yana ölçümlenen en yüksek sıcaklıktı.

Temmuz: Yaman çelişkiler

* İçişleri Bakanlığı ve emniyet bünyesinde Çevre, Doğa ve Hayvanları Koruma Şube Müdürlüğü kuruldu. Burada görev yapacak polislerin hayvana, çevreye ve doğaya karşı işlenen suçlarla ilgili çalışacağı açıklandı. Aynı gün Merkez Av Komisyonu, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan üveyik ve elmabaş patka kuş türlerinin öldürülmesine izin verdi. 2 gün sonra ise, Tarım ve Orman Bakanlığı 15. Bölge Müdürlüğü, Dersim’de kutsal kabul edilen ve “Xızır’ın davarı” diye anılan dağ keçilerini avlatmak için ihale açtı.

* İstanbul Heybeliada’da çıkan yangında 5 hektar alan zarar gördü. Yangınlar ay boyunca farklı illerde devam ederken bir günde 12 ilde 19 farklı orman yangını çıktı. 

* Artvin ve Rize’de 1 gün arayla meydana gelen sellerde toplam 6 kişi hayatını kaybetti. Artvin’de selin meydana geldiği yer Cengiz ve Kolin holdinglerin yapımını sürdürdüğü Yusufeli Barajı bölgesiydi. Yağmur, hafriyatın boşaltıldığı dere yatağını doldurdu ve meydana gelen heyelan işçilerin şantiyesinin üzerine çöktü. Rize’deki selin nedeni ise bölgenin iklimi dikkate alınmadan dere yataklarının önünü kesecek şekilde yapılan sayısız HES oldu.

Kentten

Diyanet’e devredilen ve yıkılarak yerine mescit, yurt ve otopark yapılması planlanan tarihi istanbul’daki Bomonti Bira Fabrikası’nın kalan binalarının, süren davalara rağmen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın ruhsatıyla yıkımına başlandı. Endüstri mirası olan ve kentin emek belleğinin simgesi bu alanda, yıkım sonrası mescit, yurt ve otopark içeren bir dini kültür merkezi yapılacağı açıklandı.

Dünyadan: Kutup ayıları ölüyor

* Antarktika'daki deniz tabanından ilk aktif metan sızıntısı bilim insanları tarafından ortaya çıkarıldı. “İnanılmaz derecede kaygılı" olduklarını söyleyen araştırmacılar, iklim krizi okyanusları ısıtırken gaz sızmaya başlayabileceğini duyurdu.

* Bilim insanları, kutup ayılarının ne zaman, nerede ve nasıl kaybolacağı ilk kez tahmin etti. Eğer sera gazı emisyonları mevcut yörüngesinde kalırsa, Kuzey Kutbundaki birkaç kutup ayısı popülasyonunun tümü muhtemelen 2100'e kadar yok olacak. 2040 yılı kadar erken bir tarihte, birçok kutup ayısının üreme başarısızlığı yaşamaya başlaması ve yerel yok olmanın başlaması muhtemel.

* Güney Asya’da başlayan şiddetli yağmurların yol açtığı seller, Japonya, Hindistan ve Çin’de onlarca insanın canına mal oldu. En az 63 kişinin hayatını kaybettiği Japonya’da dere ve nehir yatakları taştı, ağaçlar devrildi, evler kullanılamaz hale geldi ve binlerce kişi yerinden oldu. Çin’de ise 141 kişinin öldüğü ya da kaybolduğu, 212 nehrin ise taşma riskiyle karşı karşıya olduğu açıklandı.

Ağustos: Karadeniz'de doğal gaz

* NASA, birinci dereceden SİT alanı olmasına rağmen, iktidarın üzerine Millet Bahçesi kurmak istediği Burdur'daki Salda Gölü’nün Mars’taki Jezero Krateri’yle coğrafi benzerliğini ortaya koydu.

* Yangınlar ve seller bu ay da devam etti. Ege’deki yangınlarda Aydın’da başlayan yangın Muğla’ya kadar ulaştı. Manisa’da bazı köyler tahliye edildi. Sinop, Adana, Antalya, Bolu, Ankara ve Sivas gibi birçok ilde ay boyunca bazıları günler süren yangınlar çıkmaya devam etti. Giresun’da ise aşırı yağışlar sele neden oldu ve 10 kişi hayatını kaybetti. Derelerin Kardeşliği Platformu (DEKAP), Karadeniz Sahil Yolu’nun yaşananlarda büyük etkisi olduğu vurguladı ve “doğal afet değil, siyasi felaket” dedi. TMMOB ise yanlış su politikalarına ve HES’lere dikkat çekti.

* Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'nün (DKMP), Merkez Av Komisyonu (MAK) kararları kapsamında 2020-2021 sezonunda Türkiye genelindeki kotalar belirlendi. Türkiye genelinde yaban domuzları haricinde, koruma altındaki türlerin de aralarında bulunduğu 798 yaban hayvanı adına öldürme izni çıktı. Hayvan hakları mücadelesi yürüten yaşam savunucularının açtıkları davalarla yürütmenin durdurulması ve ihalelerin iptalini talep etti.

* Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan “Bir müjdemiz var” dediği haberin altından Karadeniz’de doğal gaz çıktı. Tüm dünyanın yenilenebilir enrji kaynaklarına yöneldiği ve ekstrem hava olaylarıyla oldukça sık karşılaştığımız şu günlerde Türkiye’nin bu “müjde”sini değerlendiren Greenpeace Akdeniz Enerji ve İklim Proje Sorumlusu Onur Akgül, "Yenilenebilir kaynaklar yerine gaz kullanmak, çevre felaketlerinden kuraklığa, sıcak hava dalgalarından tarımda verimsizliğe bir dizi etkiyi derinleştirebilir” dedi.

İyi şeyler

Tarım ve Orman Bakanlığı hastalık ve zararlı organizmaların ürüne zarar vermesini önlemek için kullanılan 300'e yakın tarım zehri pestisitten 9'unu daha yasakladı. 7 pestisitin ise; Aralık 2021'de yeniden yapılacak değerlendirmeye kadar kullanım alanlarının kısıtlanmasına karar verdi.

Dünyadan

* Leeds ve Edinburgh üniversiteleriyle University College London'da görevli bilim insanlarının yaptığı araştırmaya göre, iklim krizi nedeniyle yeryüzünde 30 yıldan kısa sürede 28 trilyon ton buzul eridi. 28 trilyon ton buzul, İngiltere'nin tüm yüzeyini 100 metre kalınlığında donmuş bir su tabakasıyla kaplayabiliyor.

* ABD Hükümeti, Kuzey Kutbu Ulusal Yaban Hayatı Sığınağını (1,56 milyon dönümlük alan) petrol ve gaz sondajına açacağını açıkladı. Tamamı 19,3 milyon dönümden oluşan sığınakta boz ayı, kutup ayısı, gri kurt, ren geyiği ve kutup tilkileri gibi hayvan türleri yaşıyor.

* ABD Kaliforniya‘daki Death Valley Ulusal Parkı’nda sıcaklık 54,4 dereceye ulaştı. Bu sıcaklık bu yüzyıl içerisinde küresel ölçekte kaydedilen en yüksek sıcaklık olarak tarihe geçti.

* Japonya‘nın başkenti Tokyo‘da Sosyal Refah ve Kamu Sağlığı Bürosu ülkede bir hafta içerisinde 27 kişinin aşırı sıcaklar sebebiyle yaşamını yitirdiğini duyurdu. Bir ayda ölenlerin sayısı ise 53’e çıkmış oldu.

* Amazonlar’daki yangınlar ve ormansızlaştırma da zirveye ulaştı. 2020’nin başından itibaren devam eden yangınlarda Türkiye’nin yüzölçümünün iki katından daha fazlası yok oldu. Yalnızca Brezilya’da 1,5 milyon hektar tropikal sulak alanın yandığı ifade edildi.

Eylül: İlk kez kum fırtınası yaşadık

* Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2 Eylül günü 10 ilde eylül aylarının rekor sıcaklık değerleri kaydedildi. Verilere göre, eylül ayının tamamı bakımından sıcaklığın mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle 93 merkezde sıcaklık rekoru kırıldı. Ortalama eylül ayı sıcaklığı 3,4 derece artarak 23,9 derece oldu.

* Hatay'ın Samandağ ilçesine bağlı Batıayaz-Yeniköy civarında başlayan ve Antakya ilçesi kırsalına kadar sıçrayan yangın, beş gün sonra kontrol altına alınabildi. Yangında 3 bin 500 hektarlık alan yok oldu. 

* Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sinop'ta yapılacak nükleer santral için nihai çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporunu onaylayarak “ÇED olumlu” kararı verdi.

* Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) 68 ilde toplamda 766 adet maden sahası için ihale başlattı. İhaleye çıkarılacak madencilikle ilgili alanlar, çoğunlukla orman ve mera alanları ile sulak ve verimli tarım alanlarını kapsadı. İhalelerin alanı, yaklaşık 892 bin 894 hektara (300 bin futbol sahası büyüklüğü) denk geldi.

* Hayatımızda ilk kez Anadolu topraklarında kum fırtınasını tecrübe ettik. Başkent Ankara‘da Eylül ayında ortaya çıkan ve altı vatandaşın hafif yaralanmasına yol açan kum fırtınası kent merkezi ve ilçelerinde hissedildi. Polatlı ile Haymana ilçelerinde, tarlalarda çalışan mevsimlik tarım işçilerinin kaldığı çadırlar fırtınadan dolayı yıkıldı. Uzmanlar kum fırtınasına küresel ve bölgesel iklim değişikliğinin yol açtığını söyledi.

Kentten

* TMMOB, Kanal İstanbul projesi için hazırlanan 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’nı karşı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na İstanbul İdare Mahkemesi’nde dava açtı. Dilekçede, güzergah üzerinde üç aktif fay hattı bulunduğu aktarılırken, söz konusu planın afet riskini daha da artırdığı söylendi.

* Dersim'deki Munzur Gözelerini imara açacak peyzaj projesi kapsamında, yurttaşların ve kurumların itirazlarına rağmen, çalışmalar başladı. Munzur Gözelerine kepçelerle girildi.

* Türkiye'nin ilk pandemi hastanesi olan Heybeliada Sanatoryumu ve çevresindeki 200 dönümlük arazinin bir kısmı Tarım ve Orman Bakanlığı'na bir kısmı ise "İslami Eğitim Merkezi" kurmak amacıyla Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredildi.

İyi şeyler

Merkez Av Komisyonu'nun kararıyla öldürülmesine izin verilen yaban hayvanlarından bazıları kurtarıldı. Dersim, Isparta ve Antalya’daki keçi, Eskişehir’deki kızıl geyik ve Urfa’daki ceylan avı ihaleleri iptal edildi; yaban hayvanları öldürülmekten kurtarıldı.

Dünyadan

* Kuzey Kutbunda buz kütlesi 3,74 milyon kilometre kareye ulaştı. Bu miktar bugüne kadar ölçülen en düşük 2. Seviye oldu. Greenpeace İskandinav Okyanus Kampanyacısı Laura Meller "Gezegenimizin tükenmesine ne kadar yaklaştığımızın en üzücü göstergesi” dedi.

* ABD'nin California başta olmak üzere batı kesimlerinde büyük bir yıkıma yol açan orman yangınlarında 31 kişi hayatını kaybetti, 16 bin 200 kilometre kare ile rekor düzeyde alan ile çok sayıda bitki türü ve hayvan yok oldu. Yangınlardan yükselen dumanlar, Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupa'ya kadar ulaştı.

* WWF’in “Yangınlar, Ormanlar ve Gelecek: Kontrolden Çıkan Bir Kriz” raporuna göre, 2020 orman yangınları konusunda “felaket yılı” olarak nitelenen 2019’dan daha kötü yaşandı.

* Aşırı sıcaklıkların yanı sıra iklim krizine bağlı olarak sıcaklıklarda ani düşüşler de meydana geldi. Eylül ayında ABD’nin Montana ve Colorado eyaletlerinde birçok şehir kutup girdabının (polar vortex) etkisiyle üç saat gibi kısa bir sürede gerçekleşen 30-33 derece sıcaklık düşüşleri yaşadı.

Ekim: İzmir'de deprem

* Ordu’nun Ünye ilçesindeki Yeşilkent, Çiğdem ve Üçpınar köylerinde maden arama çalışmalarına karşı direnişlerine devam eden köylülere çevik kuvvet ve jandarma birlikte biber gazlı müdahale etti. 

* Hatay’da yangınlar devam etti. Belen ilçesindeki yangın, yerleşim yerlerine de sıçradı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, "Yanan alanların 1 metrekaresi dahi başka bir amaçla kullanılmayacak ve tamamı yeniden ağaçlandırılacaktır” dedi.

* TBMM Başkanlığına sunulan 46 maddelik Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi maden şirketlerine yeni olanaklar sağlamasıyla nedeniyle gündemde önemli bir yer tuttu. Doğa ve yaşam savunucuları, ruhsat süreleri biten maden işletmelerine, süre uzatım talebi yapmaları halinde ruhsatları yenilene kadar faaliyetine devam etme olanağı sağlayan teklife karşı çeşitli kampanyalar başlattı.

Kentten

* İzmir’de Kandilli Rasathanesi’nin verilerine göre 6,9 büyüklüğünde meydana gelen depremde 115 kişi hayatını kaybetti. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, depreme ilişkin raporunda "İzmir, özel bir zemine sahiptir ve bu sebeple özel mühendislik hizmetleri gerekmektedir. Bu depremde unutulan durumların hatırlanması ile yapı stoku acilen elden geçirilmelidir” dedi.

* "Millet Bahçesi" yapılacak Salda Gölü'nün "Beyaz Adalar" bölgesinde göle girmek, yüzmek ve plajı kullanmak yasaklandı.

* Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk toplu konut tasarısı olan ve anıt ağaçları barındıran Ankara Kızılay'daki Saraçoğlu Mahallesinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı önceliğinde "restorasyon" projesi başladı. TMMOB'a bağlı Mimarlar Odası Ankara Şubesi, tarihi dokuyu bozan yıkım odaklı projeyi yargıya taşıdı.

İyi şeyler

* Danıştay, Kastamonu'nun Cide ilçesinde bulunan Loç Vadisi'ne yapılmak istenen Hidroelektrik Santrali (HES) projesini tamamen rafa kaldırdı ve OR-YA Enerji firmasının 16 Temmuz'da yürütmeyi durdurma kararına karşı yapılan itirazını da reddetti. 

* “Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi” Meclis’e geldi. Torba yasanın gıdada “yanıltıcı yayın” gerekçesiyle ifade özgürlüğünü tehdit eden, gıda konusunda yayın yapan, açıklama yapan, görüş bildirenlere yönelik 20 bin liradan 50 bin liraya kadar ceza öngören maddeleri çevre ve ekoloji örgütlerinin mücadelesiyle geri çekildi.

Dünyadan:

Kuzey Kutbu’ndaki Laprev Denizi ilk kez ekim ayı gelmesine rağmen donmaya başlamadı. 

Kasım: Suyumuz bitiyor

* Barajlardaki doluluk oranları yüzde 30’lara geriledi. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, hiç yağış olmaması durumunda İstanbul’un yaklaşık 3 ay, Ankara’nın da 5 aylık suyunun bulunduğunu söyledi.

* TBMM Genel Kurulunda görüşülen “Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin maden ve enerji şirketlerine sınırsız imtiyaz ve denetimsizlik yolunu ve madencilik faaliyeti yürüten şirketlerin ruhsat alanları dışında faaliyet yürütebilmelerinin önünü açan 6’ncı maddesi doğa ve yaşam savunucuları ile muhalefet partilerinin itirazı sonucu tekliften çıkarıldı.

Dünyadan: En sıcak Kasım

* Avrupa Birliği Kopernik İklim Değişikliği Servisinin hava ve yüzey sıcaklıklarını analiz ettiği raporuna göre, dünya en sıcak kasım ayını yaşadı. Kasım 2020, 1981-2010 arasındaki ortalamadan 0,8 derece daha sıcak geçti.

* Mikroplastik kirlilik dünyanın en yüksek dağı olan Everest Dağı’nın zirvesine kadar ulaştı. 2018’de dünyanın en derin noktası olan Mariana Çukurunda tespit edilen plastik çöplerin ardından yapılan bu keşif ile insanlığın gezegenin bütün noktalarını kirletmeyi başardığı bir kez daha kanıtlanmış oldu.

Aralık: Susuz kaldık ama ajansımız var

* İklim krizinin kuraklık sel döngüsü Türkiye’yi de vurdu. Ülke, bir yanda sel bir yanda kuraklık yaşadı. Antalya ve İzmir’de yoğun yağışlar sele neden oldu, İzmir’de 2 kişi hayatını kaybetti. İstanbul barajlarındaki doluluk oranları ise yüzde 20’leri gördü. Kuraklık tarımı da etkiledi. Ziraat Mühendisleri Odası, “2021 tarımda hüsran yılı olacak” dedi.

• Uzmanlar, bir an evvel sürdürülebilir su yönetimine gidilmezse Türkiye’nin çok yakında susuz kalacağı uyarıları yaparken yetkililer konuya ilişkin hiçbir adım atmadı. 
• Kuraklık ülkenin birçok kentinde şehirlerin içme suyunu karşılayan barajları kuruttu, kuruyan nehirlerde kum adacıkları oluştu, kentlerde su kesintileri yaşandı. Diyanet tarafından yapılan çağrıyla 81 ildeki camilerde hutbe sonrasında yağmur duası yapıldı.

* Doğa ve yaşam savunucularının çevre politikaları üzerinde kamu denetimini kaldıracağı gerekçesiyle kurulmaması gerektiği uyarılarını yaptığı Türkiye Çevre Ajansı’nın kurulmasına ilişkin karar yürürlüğe girdi. Kanuna göre ajans, çevre kirliliğini önlemek ve yeşil alanların korunmasına, iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlamak, döngüsel ekonomi ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda kaynak verimliliğini artırmak ile ulusal ölçekte depozito yönetim sistemi kurulmasına, işletilmesine, izlenmesine ve denetimine yönelik faaliyetlerde bulunacak.

İyi şeyler

İstanbul'da Beşiktaş Belediyesi, ilçe sınırları içerisinde evcil hayvan ticaretini yasakladı. Belediye Başkanı Akpolat, "Evcil hayvan ticareti kabul edilemez bir işkencedir. Bu işkenceyi sonlandırma kararını yaşama geçiriyoruz" dedi.

Dünyadan

* ABD ve Avustralya’dan bilim insanlarının yaptığı çalışma, kıyı yunuslarının cildinin yüzde 70’ini kaplayabilen ölümcül hastalığın sudaki tuz oranının azalmasına da neden olan iklim değişikliğiyle bağlantılı olduğunu ortaya çıkardı.

* İngiltere Yüksek Mahkemesi, annesiyle birlikte Londra'da yoğun trafiğin olduğu bir yolun yakınında yaşayan 9 yaşındaki Ella Kissi Debrah'ın ölüm nedenleri arasında hava kirliliğinin bulunduğuna karar verdi. Ella, İngiltere’de ve hatta dünyada, hava kirliliğinin ölüm nedeni olarak belirtildiği ilk kişi oldu.

* Uluslararası Doğayı Koruma Birliği, Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi'nde yapılan bir güncellemeyle, 31 hayvan ve bitki türünün neslinin tükendiğini açıkladı. Birlik, en az 35 bin 765 türün ise yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti.

* Avustralya 500 bin yılda bir karşılaşılacak derecede sıcak bir ilkbahar yaşadı. Avustralya Meteoroloji Dairesine göre, 2020 ilkbaharında yaşanan sıcaklık, 1910'dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.

(TP)