Türkiye, AİHM kararlarını en çok yerine getirmeyen ikinci devlet

Fotoğraf: ELSA International / Flickr

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Türkiye’nin ifade ve basın özgürlüğü alanındaki mevzuat ve uygulamaları, uzun yıllar boyunca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) çok sayıda ihlal kararına konu oldu.

İfade özgürlüğü ihlali kararlarında diğer Avrupa Konseyi ülkelerinin açık ara önünde bulunan Türkiye, AİHM verilerine göre 2017 ve 2018’in ardından 2019’da da hakkında en çok ifade özgürlüğü ihlali kararı verilen ülke oldu.

AİHM’nin 1959 ile 2019 yılları arasında verdiği toplam 845 ifade özgürlüğü ihlali kararının 356’sı Türkiye hakkında. Türkiye’yi 72 kararla Rusya takip etti.

Expression Interrupted için bir rapor hazırlayan insan hakları hukukçusu avukat Benan Molu Türkiye'nin ifade ve basın özgürlüğü ihlalleri ve AİHM tarafından bu ihlallere karşı verilen kararları uygulama karnesini “İfade Özgürlüğü ve Türkiye: AİHM Kararlarının Uygulanması” başlıklı raporunda ortaya koyuyor.

"48 bini kişi terör suçlarından yargılandı ya da hüküm giydi"

İhlallerin giderilmesi için yargı bağımsızlığının tam olarak sağlanması tavsiyesinde bulunan rapor, bunun için de gerekli siyasi iradenin sergilenmesinin gerekli olduğunu vurguluyor.

Rapor, Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan adli istatistiklere göre de en çok dava ve mahkûmiyet kararı konusu yapılan Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299 (Cumhurbaşkanına hakaret), 301 (Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti devletini, devletin kurum ve organlarını aşağılama), 220/6, 220/7 ve 314. maddeleri (Örgüt üyeliği) ile Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) 6. ve 7. Maddelerinin (Örgüt propagandası) ikinci fıkralarıyla sınırlı tutulmuş.

Raporun Adalet Bakanlığı’ndan aktardığı verilere göre, Türkiye’de cezaevinde olan 246 bin 426 kişinin beşte biri, yani yaklaşık 48 bin 924’ü ya terör suçlarından yargılanıyor ya da bu suçlardan hüküm giymiş kişiler. Bu kişilerin önemli bir bölümünü ise gazeteciler oluşturuyor.

Raporda aktarılana göre seçmenlerini temsilen yaptıkları konuşmalar ve açıklamalar nedeniyle birçok muhalif milletvekili cezaevinde. Yine 2019 Nisan verilerine göre yargılaması sürmekte olan 1.546 avukat var. Bunlardan 274’ünün ilk derece mahkemelerinde terör örgütü üyesi olmaktan hüküm giymiş durumda.

Raporda ayrıca İstanbul Büyükada’da gerçekleştirilen bir toplantı nedeniyle “silahlı terör örgütlerine yardım etme” ve “silahlı terör örgütüne üye olma” suçlamalarıyla haklarında dava açılan 11 insan hakları savunucusu, Osman Kavala, kapatılan sivil toplum kuruluşları, LGBTİ+ hakları derneklerinin düzenlemek istediği kitlesel etkinlikler ve Onur Yürüyüşü, ’Bu Suça Ortak Olmayacağız’ başlıklı bildiriyi imzaladıkları için haklarında “örgüt propagandası yapma suçu”ndan dava açılan 822 akademisyen de örnek gösteriliyor.

"İfade özgürlüğünü en çok ihlal eden devlet Türkiye"

Raporda Benan Molu Türkiye’nin ihlal ve uygulama karnesini şöyle özetliyor:

* 1959 ile 2019 yılları arasında Mahkemenin vermiş olduğu 22 bin 535 kararın 3 bin 645’i Türkiye’ye karşı verilmiş, böylece Türkiye 47 Avrupa Konseyi üyesi devlet arasında hakkında en çok karar verilen devlet olmuştur.

* Yine 1959-2019 yılları arasında AİHS’nin 10. maddesinde düzenlenen ifade özgürlüğünün ihlaline hükmedilen 845 kararın 356’sına sahip Türkiye, ifade özgürlüğünü en çok ihlal eden devlettir.

* Türkiye’yi, 72 kararla Rusya, 38 kararla Fransa ve 35 kararla Avusturya takip etmektedir. Türkiye 2018 yılından sonra, 2019 yılında da 35 ihlal kararıyla ifade özgürlüğünü Avrupa Konseyi üyesi ülkeler içerisinde en fazla ihlal eden ülke olmuştur.

* Bunun en önemli nedenlerinden biri, AİHM tarafından daha önce verilen ihlal kararlarının gereklerinin yerine getirilmemesi ve bu nedenle ihlallerin gelecekte de tekrarlanmaya devam etmesi, edecek olmasıdır.

* AİHM kararlarının yerine getirilip getirilmediğini denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi önünde şu an cezaevinde el konulan mektuplardan dergi ve kitapların toplatılmasına, Atatürk’ün hatırasına hakaretten internet sitelerine erişimin engellenmesine kadar yüzlerce dava bireysel ve/veya genel önlemler alınarak ihlal kararlarının sonuçlarının yerine getirilmesi için beklemektedir.

* Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin 2019 raporuna göre, 2019 itibarıyla taraf devletler tarafından uygulanmayı bekleyen 5 bin 231 dava bulunmaktadır. Bu davaların 1 bin 663’ü Rusya’ya aittir. Türkiye, uygulanmayı bekleyen 689 karar ile AİHM kararlarını en çok yerine getirmeyen ikinci devlettir. Türkiye’yi, 591 karar ile Ukrayna takip etmektedir.

Raporun tamamı ve değerlendirme için TIKLAYIN

(HA)