Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği / Türkiye Hapishane Çalışmaları Merkezi (CİSST/TCPS), “Verilerle Türkiye Hapishanelerinde Öğrenim Durumu ve Öğrenci Mahpuslar” başlıklı raporunu açıkladı.
31 Aralık 2017 tarihli verilere göre öğrenimine devam edebilen toplam 36 bin 950 mahpus var.
“Adalet Bakanlığı her ne kadar açıklamasında 2017 yılı içinde öğrenimine devam eden öğrencilerin toplam sayısını 37 bin 266 olarak açıklasa da verdiği rakamların toplamı 36 bin 950.”
Çocuk Mahpusların Yüzde 38’i Öğrenim Görüyor
Raporda, Adalet Bakanlığı’nın 10 Nisan 2018 tarihli şu açıklamasına yer verildi: “Cezaevlerinde, eğitim çağı olan 15-25 yaş arası öğretim kurumlarına devam eden öğrenci sayısı azınlıkta kalırken, hemen her yaş diliminden eğitim alanların sayısı ezici bir çoğunluğa sahip.”
Bu açıklama ise raporda, şöyle değerlendirildi: “Bu açıklama, Anayasal bir hak olmasından ötürü ve doğallığında öğrenimine devam etmesi beklenen çocuk ve genç mahpusların öğrenimine devam edemediklerinin kabulü anlamına geliyor.”
31 Ağustos 2017 tarihli verilere göre öğrenim sürdüren 12-17 yaş aralığındaki çocuk mahpusların sayısı okuma yazma kursuna katılan 173 çocuk da dahil edildiğinde 1075.
Bakanlık verilerine göre, 2 Ekim 2017 tarihinde çocuk mahpus sayısı 2 bin 828’di.
Raporda, “Bu sayı dikkate alındığında öğrenimine devam eden çocukların tüm çocuk mahpuslara oranı okuma yazma kurslarına katılanlar da dahil edildiğinde yüzde 38 oluyor” değerlendirmesi yer aldı.
Son altı yılda öğrenci mahpus oranı düştü
Raporda, son altı yıl içinde öğrenimlerini sürdürebilen mahpusların sayılarına ve bu sayıların genel mahpus sayısına göre oranlarına bakıldığında bir düşüş ile karşılaşıldığı ifade ediliyor:
“2012 yılında öğretim hakkını kullanabilen mahpusların oranı yüzde 22,2 iken 2017 yılında bu rakam yüzde 19,9’a geriledi.
“Bu grafiğin tek istisnası 2015 yılı oldu. 2015 yılında öğrenim hakkını kullanabilen mahpusların oranı yüzde 35,3’e yükseldi. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü 2015 faaliyet raporunun ilgili kısmında bu artışı açıklayabilecek bir bilgi bulunmuyor.
“2016 yılı içerisinde öğrenimine devam eden öğrenci sayısı 35 bin 647 iken kayıtlı öğrenci sayısı ise 69 bin 301 oldu. Yani, kayıtlı öğrencilerin yaklaşık yarısı öğrenimine devam edemedi.”
“KHK ile öğrenim hakları ellerinden alındı”
Raporda, kayıtlı öğrencilerin, öğrenimlerine devam etmemesinin/edememesinin nedenlerine dair şu çıkarımlar yer aldı:
* 22 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe giren 677 sayılı KHK’nın 4. maddesi, mahpuslar arasında ayrıma gitti ve “terör örgütü üyeliği veya bu örgütlerin faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar sebebiyle tutuklu veya hükümlü” olanların öğrenim haklarını ellerinden aldı:
“Terör örgütü üyeliği veya bu örgütlerin faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar sebebiyle tutuklu veya hükümlü olarak ceza infaz kurumlarında bulunanlar, olağanüstü halin devamı ve kurumda barındırıldıkları süre zarfında, ülke genelinde uygulanan merkezi sınavlar ile örgün veya yaygın her türlü eğitim ve öğretim kurumları ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından ceza infaz kurumu içinde veya dışında yapılan ya da yaptırılan sınavlara giremezler.”
* Adalet Bakanlığı’nın 24 Ekim 2017 tarihinde basına yansıyan açıklamasına göre “terör nedeniyle tutuklu ve hükümlü” olanların sayısı 63 bin 242. Öğrenimine devam edemeyen 33 bin 654 kişinin önemli bir bölümünün 677 sayılı KHK nedeniyle öğrenim hakları ellerinden alınan siyasi mahpuslar olduğu düşünülebilir.
* 2016 yılında gerçekleşen darbe girişiminin ardından kitlesel tutuklamalar gündeme geldi, hapishane kapasiteleri yeterli olmadığı ve yeni tutuklanan kişilere yer açmak gerektiği için binlerce mahpusun yeri değiştirilmek zorunda kalındı. 2016 yılında gerçekleşen sevklerin toplam sayısı 140 bin 59’du. Bu sevklerin de mahpusların öğrenimlerini sürdürebilmesinin önünde engel olduğu düşünülebilir.
En az 8 bin 525 öğrenci tutuklu
Adalet Bakanlığı’nın “cezaevlerindeki eğitim seviyesinin yükseldiği” açıklamasına da yer verilen raporda, öğrenciyken tutuklanan kişi sayısının tam olarak bilinmediği ifade ediliyor.
“Ancak Bakanlığın CHP İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi’nin soru önergesine verdiği cevapta mahpusların mesleklerine göre dağılımını içeren bir tablo yer alıyor ve bu tabloda mesleğini öğrenci olarak ifade eden kişi sayısı 8 bin 525.
“Bu veriden yola çıkarak 1 Kasım 2017 tarihinde, öğrenciyken tutuklu kişi sayısının en az 8 bin 525 olduğunu söyleyebilmek mümkün.” (AS)
