2018 yılının ilk 9 ayında elektrikten doğalgaza, içkiden sigaraya, otoyol ve köprü geçiş ücretlerinden akaryakıta tüm temel tüketim kalemlerine art arda zam yapıldı.
Geçtiğimiz yılbaşında 3,78 liradan işlem gören dolar/TL kuru aradan geçen dokuz ayda bugün itibariyle 6,68 TL seviyelerine kadar yükseldi. Bu demek oluyor ki TL, aradan geçen zaman içerisinde dolar karşısında 2,90 lira değer kaybetti.
Bu seviye doların dokuz ay içerisinde gördüğü en yüksek seviye değil. Ağustos ayının ilk gününde 4,91 seviyelerinden açılan dolar/TL kuru, iki gün içerisinde 5 TL barajının üstüne çıktı.
Türkiye'nin casuslukla suçladığı ve önce tutuklanan sonra ev hapsi kararı verilen rahip Brunson gerginliği ile beraber kur ilerleyen günlerde ilk olarak 6 TL'yi ardından 7 TL'yi aşarak ardı ardına rekor tazeledi.
Doların zirvesi
13 Ağustos'ta 7,23'ü gören dolar bayram arifesinde 6,04 seviyelerine kadar geriledi. Bayram tatili boyunca durağan bir görüntü çizen kur bayram tatilinin ardından tekrar yükselişe geçti.
Tatilin son günü 6.00 seviyelerine kadar gerileyen kur tatilin ardından gelen ilk iş gününde 6,29 seviyelerinden işlem gördü. İleriki günlerde de ateşi sönmeyen dolar haftayı 6,53 seviyesinden kapattı.
Eylül'ün ilk dört gününde ise dolar 6,70 seviyelerine kadar yükseldi.
Dolar'da böyle bir artış gerçekleşirken, enflasyon da boş durmadı. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından açıklanan rakamlara göre tüketici enflasyonu, Ağustos ayında yüzde 17,90 ile son 14 yılın zirvesini gördü.
TL yıl başından beri yüzde 45 değer kaybetti.
Dolar/TL kurundaki bu artışa yüksek enflasyon oranları da eklenince özellikle 24 Haziran Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri'nin ardından birçok temel ihtiyaç maddesine zamlar peşi sıra geldi.
1 - Doğalgaz zammı
2017 yılında elektrik üretiminin, yüzde 37 'sini doğalgazdan karşılayan Türkiye, geçtiğimiz yıl 53 milyar 484 milyon metreküp doğalgaz ithalatı gerçekleştirdi.
Döviz ile yapılan bu alım dolardaki artış neticesinde tüketiciye zam olarak yansıdı. 2018 yılı içerisinde doğalgaza yapılan zamlar şu şekilde gerçekleşti:
1 Nisan 2018
Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), elektrik santralleri ve sanayiye sattığı doğalgaz fiyatını 1 Nisan'dan geçerli olmak üzere yüzde 9.7 oranında artırdı.
1 Ağustos 2018
Bu tarihte BOTAŞ, doğalgazdan elektrik üreten santrallerin kullandığı gazın fiyatına yüzde 49,5 zam yaptığını duyurdu.
Aynı gün BOTAŞ, konutlarda kullanılan doğalgazın fiyatını yüzde 9, sanayide kullanılan doğalgazın fiyatını yüzde 14 oranında arttırdığını da duyurdu.
1 Eylül 2018
BOTAŞ, 1 Eylül 2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere konutta kullanılan doğalgaza yüzde 9, sanayide kullanılan doğalgaza ise yüzde 14 oranında zam yaptı.
2 – Elektrik zammı
1 Ocak 2018
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) yeni yıllı zamla açtı. EPDK 1 Ocak 2018 tarihinden geçerli olmak üzere konutlarda kullanılan elektriğe yüzde 8.8, sanayi ve ticarethanelerde elektriğe ise yüzde 8.4 zam yaptı.
1 Nisan 2018
Yeni yıldan sonra elektriğe ilk zam 1 Nisan'da geldi. Bu tarihten itibaren elektrik fiyatlarında ortalama 2,89 zam geldiğini EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz duyurdu. Karar o tarihte gerçekleştirilen kurul toplantısı sonunda alındı.
1 Ağustos 2018
Yıl içerisinde üçüncü elektrik zammı 1 Ağustos 2018 tarihinde yapıldı. Elektrik fiyatlarına farklı abone gruplarına göre değişen oranda yüzde 9 ile yüzde 14 arasında zam yapıldı.
1 Eylül 2018
Elektriğe dördüncü zam 1 Eylül 2018 tarihinde geldi. EPDK elektrik fiyatlarına zam yapıldığını açıkladı.
Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayınlanan tebliğe göre, elektrik fiyatlarına kilovatsaat başına yüzde 9 ila yüzde 14 oranında yapılan zam yapıldı.
Kimya Mühendisleri Odası'na göre yılbaşından bugüne konutlarda kullanılan elektriğe yüzde 31, sanayi elektriğine ise yüzde 41 zam yapıldı.
3 - Ekmek Zammı
26 Temmuz 2018
İstanbul'da Ticaret Odasına kayıtlı 84 fırının ekmeğe zam yapmasının ardından Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, tüm Türkiye'de ekmeğe yüzde 15 zam yaptıklarını duyurdu.
Böylece Türkiye'de ekmeğin kilogram fiyatı azami 5 liradan 5 Lira 75 kuruşa çıktı. Ekmeğe en son Ocak 2016 tarihinde yapılmıştı.
4 - İlaç zammı
26 Mayıs 2018
Bakanlar Kurulu, yıllık olarak belirlenen ilaç fiyatlarındaki kur düzenlemesine bağlı olarak ilaçlara yüzde 2,5 oranında zam yaptı.
5 - Kağıt ücretlerine zam
Dövizin yükselmesiyle tamamını yurt dışından ithal ettiğimiz gazete ve kitap kağıdı yayıncılar için ulaşılamaz olamaya başladı. Birçok yayın kuruluşu ya fiyatlarına zam yaptı, ya da ek tasarruf yöntemlerine başvurdu.
Dünya gazetesi fiyatını 3,75 TL'den 4,25 TL'ye, Sözcü gazetesi 1 TL'den 1,25 TL'ye, Cumhuriyet ve Birgün gazeteleri 2 TL'den 2,5 TL'ye yükseltti. Uykusuz dergisi fiyatını 4 TL'den 5 TL'ye çıkarttı.
Ayrıntı Yayınları kitap fiyatlarına yüzde 20 ile 40 arasında zam yaptığını duyurdu.
6 - İçki zammı
Temmuz ayında 6 aylık enflasyon oranlarının açıklanmasının içkiden alınan Özel Tüketim Vergisi'ne (ÖTV) yüzde 15,5 oranında zam yapıldı. Bu zam içki yatlarına en az yüzde 10 oranında yansıdı.
ÖTV'nin artmasıyla birlikte bazı tütün ürünlerine de yüzde 10 oranında zam yapıldı.
7 - Sigara zammı
30 Haziran 2018
30 Haziran 2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan değişiklikle birlikte sigara başına 0,2429 TL olan asgari maktu vergi oranı 0,28 TL'ye, 0,3246 TL olan paket başına maktu vergi 0,42 TL'ye yükseltildi. Böylece paket başına 5,1826 TL olan maktu vergi tutarları 6,02 TL'ye çıktı.
Vergi oranlarındaki bu değişiklikle birlikte zamdan önce fiyatı 9,5 TL'nin altında olan tüm sigaralara 1 TL civarında zam yapıldı.
2 Ağustos 2018
British American Tobacco şirketi kendi bünyesinde bulunan Kent, Rothmans, Tekel ve Maltepe sigaralarının da aralarında bulunduğu 13 sigaraya 50 kuruş ile 1 TL arasında zam yaptı.
8 - Et zammı
Şarbon korkusuyla ithal ete ilgi azalınca yerli et fiyatları arttı. Firmalar son bir hafta içerisinde ete 5 lira zam yaptı. İkinci bir 5 liralık zam gelmesi daha bekleniyor.
Toptancılarda karkas etin kilosu 27,5 TL'den 34-35 TL seviyelerine geldi. Kasaplarda kıymanın kilosu ise 45 - 47 TL aralığına yükseldi.
9 - Ulaşım zamları
1 Ocak 2018 Otoyol ve köprü ücretlerine zam
Yeni yılla birlikte Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) otoyol ve köprü ücretlerine ortalama yüzde 10 ila yüzde 25 arasında değişen zamlar yaptı.
Zamla birlikte Boğaz köprülerinde otomobil geçiş ücreti 8,75 TL, otoyollarda otomobil için en düşük geçiş ücreti 2,5 TL, en yüksek geçiş ücreti 25 TL olarak belirlendi. Köprü için geçiş ücreti daha önce 7 TL'ydi.
1 Temmuz 2018 Avrasya Tüneli zammı
Avrasya Tüneli geçiş ücretlerine 1 Temmuz 2018 itibariyle zam yapıldı. Buna göre Avrasya Tünelini Kullanmak isteyen otomobiller için 19,20 TL olan geçiş ücreti 23,30 TL'ye, minibüsler için ise 28,80 TL'den 34,90 TL'ye yükseltildi.
Tünel ücretine bir önceki zam 31 Ocak 2018 tarihinde yapılmış yüksek fiyat nedeniyle KDV indirimine gidilmişti.
1 Ocak 2018 İzmir ulaşım zammı
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi, 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere toplu taşımaya yüzde 10 oranında zam yaptı. Zamla birlikte 2,60 TL olan tam bilet 2,86 TL'ye, 1,50 TL olan öğrenci ve 60 yaş kartı bileti 1,65 TL'ye, öğretmen bilet fiyatı ise 2 TL'den 2,20 TL'ye yükseldi.
16 Temmuz 2018 İzmir ulaşım zammı
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi, yılbaşında alınan zam kararının ardından 16 Temmuz 2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yeni bir zam kararı aldı. Belediye Meclisi ulaşıma yüzde 5 oranında zam yapma kararı verdi.
Zamla birlikte İzmir'de tam bilet 3 TL'ye, 60-65 yaş vatandaşlar ve öğrenciler için biniş bedeli 1,80 TL'ye, öğretmen bilet fiyatları da 2,50 TL'ye yükseltildi.
28 Haziran 2018 Kocaeli ulaşım zammı
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi'nin (UKOME) bu tarihte yaptığı toplantıdan ulaşıma zam kararı çıktı.
İl genelinde toplu taşıma ücretlerine yüzde 10 ile 12 oranda zam yapılmasını kararlaştırdı.
8 - Yem fiyatlarına zam
Yem fiyatları yıl boyunca enflasyon oranının üzerinde artış gösterdi. Mart ayında hayvan yemi fiyatlarına bir yıl içerisinde üçüncü kez zam geldi.
Temmuz ayının başına kadar olan süreçte Et ve Süt Kurumu verilerine göre yoncadaki bir yıllık fiyat artışı yüzde 21 oldu.
Bir yılda süt yemi yüzde 26, besi yemi yüzde 28, silajlık mısır yüzde 29, saman yüzde 38, korunga yüzde 53 oranında arttı.
9 - Sebze – meyve
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün (OECD) Temmuz ayında açıkladığı tarım raporuna göre Türkiye tarımsal ürünlere ulaşmak için diğer ülkelerden yüzde 28 oranında daha fazla fiyat ödüyor.
Döviz kurlarındaki artış ve enflasyonla bağlantılı olarak aradan geçen iki ayda fiyatların daha da arttığını söylemek mümkün.
10 - Akaryakıt fiyatları
Ülkede artan döviz fiyatları ve enflasyonun etkisiyle her geçen gün yükselen akaryakıt fiyatlarına önlem alamayan hükümet geçtiğimiz Mayıs ayında Eşel Mobil Sistemi yürürlüğe koydu.
Sistem hem döviz hem de petrol fiyatlarındaki artışın tüketiciye yansıtılmaması için akaryakıt oranındaki artış kadar vergi oranlarını otomatik düşürerek pompa fiyatlarının sabit kalmasını sağlıyor.
Sistemle birlikte vergi geliri azalan hükümet 16 Ağustos 2018 tarihinde akaryakıt fiyatlarında uygulanan ÖTV'ye yüzde 9 oranında zam yaptı. Zamla birlikte akaryakıt fiyatları 30 ile 50 kuruş arasında zamlandı.
11- Günlük tüketim ürünleri
Takip edebildiğimiz temel ihtiyaç maddelerine bu zamlar gelirken market ve pazar piyasası da farklı değil.
Hızla yükselen fiyatlar, alım gücü düşen müşterinin ekonomisini zorluyor. Salçadan yumurtaya, makarnadan suya, çaydan kahveye, sütten peynire birçok ürün yaz başından beri en az yüzde 25 zamlandı. (HA)
