Tatlı su balıklarının üçte biri yok olma tehditi altında

* Fotoğraf: Pixabay

Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF), Dünya Vahşi Yaşam Fonu, Londra Zooloji Topluluğu, Küresel Vahşi Yaşamı Koruma Fonu ve Doğa Koruma Fonunun da aralarında bulunduğu 16 çevre kuruluşunun hazırladığı “Dünyanın Unutulan Balıkları” başlıklı raporda, tatlı su balığı türlerinde “dramatik” bir azalma olduğu belirtildi. 

BBC’den Helen Briggs‘in aktardığı rapora göre, bu hayvanlar yok olma riskiyle karşı karşıya. 

80 tatlı su balığı türünün yok olduğu, sadece geçen yıl 16 türün ortadan kaybolduğu, Son 50 yılda göçmen balık nüfusunun dörtte üç oranında azaldığı da raporda yer alan bilgiler arasında.

Aynı dönemde “mega balıklar” diye bilinen daha büyük türlerin nüfusunda ise yüzde 94 düşüş var.

Kirlenme, sürdürülemez balıkçılık, baraj inşası…

Milyonlarca kişi olta balıkçılığı ve evcil hayvan ticareti yoluyla tatlı su balıklarına gıda ve geçim kaynağı olarak bağımlı. 

Ancak rapora göre, balık sayısı; kirlenme, sürdürülebilir olmayan balıkçılık ve baraj inşası gibi birçok nedenle azaldı. 

“Her zamankinden daha acil”

Doğa Koruma Fonu’dan Carmen Revenga, tatlı su balıklarının, sadece nehirler, göller ve bataklıkların ekolojisi için değil, gıda ve gelir kaynağı olarak bu türlere bağımlı milyonlarca kişi için gerekli önemli, çeşitlilik arz eden ve müstesna canlılar olduklarını vurguladı:

“Tatlı su türlerini korumak için doğa temelli çözümleri uygulamak adına, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve topluluklar olarak, kolektif siyasi irade ve etkin iş birliğine ulaşmamız her zamankinden daha acil.”

Tatlı Su Yaşam Alanları Vakfı’ndan Dr. Jeremy Biggis de tatlı su biyolojik çeşitliliğini korumak için hem büyük hem de küçük tatlı su alanlarının koruma altına alınması gerektiğini kaydetti. 

Tatlı su balıkları

Tatlı su balıkları, hayatlarının bir kısmını veya tamamını nehirler ve göller gibi tatlı sularda, yüzde 1,05'ten daha az bir tuzlulukla geçirirler. Bu ortamlar deniz koşullarından birçok yönden farklıdır, en belirgin olanı ise tuzluluk seviyelerindeki farktır. 

Bilinen tüm balık türlerinin yüzde 41,24'ü tatlı suda bulunur. Tatlı su balıkları fizyolojik olarak tuzlu su balıklarından birkaç açıdan farklıdır. Solungaçları, vücut sıvılarındaki tuzları içeriden tutarken çözünmüş gazları dağıtabilir. 

Birçok balık türü tatlı suda çoğalır, ancak yetişkin yaşamlarının çoğunu denizde geçirir. Bunlar anadromous balık olarak bilinir (somon, alabalık vs.). Diğer bazı balık türleri ise tuzlu suda doğarlar, ancak yetişkin yaşamlarının çoğunu veya bir kısmını tatlı suda yaşarlar (yılan balığı). Bunlar da katadrom balık olarak bilinir.

Barajların etkisi

Tatlı su balıkları açısından barajlar sadece doğrusal su akışını kesintiye uğratmakla kalmaz, aynı zamanda büyük jeolojik kanal kaymalarına neden olur, göllerde, akarsularda ve nehirlerde balıkların kullanabileceği su miktarını da sınırlar. Bu habitat değişiklikleri, hareket ve bağlantı kısıtlamaları tropik yapıyı değiştirme potansiyeline sahiptir.

Barajların altındaki doğal olmayan su akışı, büyük habitat bozulmasına neden olur. Yukarı doğru göç, baraj yapısı tarafından engellenir ve balıkların normal beslenme ve/veya yumurtlama alanlarına erişimi olmadığı için nüfusun azalmasına neden olabilir. Barajlar, yukarı doğru tür zenginliğini, yani ekolojik topluluktaki balık türlerinin sayısını etkileme eğilimindedir.

Öte yandan barajlar balık popülasyonlarının izolasyonuna neden olabilir ve bağlantı eksikliği, akrabalık ve düşük genetik çeşitlilik için olası sorunlar yaratır. Bağlantı kaybı, topluluk meclislerinin yapısını etkiler ve habitatların parçalanmasını arttırır, bu da savunmasız türler için mevcut sorunları birleştirebilir.

(TP)