Lula hala favori, ama kazanması kolay değil, sürdürmesi zor

Fotoğraf: Sao Paolo sokaklarında seçim havası sürüyor/EFE

Önceki Cumhurbaşkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve Başkan Jair Bolsonaro, pek çok kişi için şaşırtıcı ilk turun ardından 30 Ekim'de ikinci tura gidiyorlar. Anketlerin Lula'yı hep yaklaşık yüzde 10 önde göstermesine ve hatta ilk turda yüzde 50'den fazla oy alarak doğrudan kazanma ihtimaline rağmen, nihai sonuçlar çok daha birbirine yakın gerçekleşti: Lula oyların yüzde 48,4'ünü alarak yarışı önde tamamladı. Bolsonaro ise yüzde 43.2'ye ulaştı.

Görevdeki başkan, Güney, Merkez-Batı ve Güneydoğu bölgelerinde büyük farklar elde ederek sayımda birkaç saat boyunca önde gitti. Kuzeydoğu seçmenleri, oy sayımının son saatlerinde Lula'yı öne taşıdı. Eski başkan, kuzey Amazon bölgesinde de seçimi aldı. Ancak Bolsonarizmo Brezilya'ya gücünü gösterdi ve Temsilciler Meclisi ve Senato'nun yanı sıra kilit valiliklerde de çoğunluğu elde etti. Americas Quarterly gözlemcilerden birinci turu değerlendirmelerini istedi. 

Brian Winter: "Lula hala favori"

Americas Quarterly'nin baş editörü Brian Winter, "Sonuç sürpriz oldu ama, haydi derin bir nefes alıp büyük resme bakalım." diyor.

"Lula, 6 milyon oyla önde biten birinci turdan sonra hala bu yarışın favorisi. Oyların yüzde 4'ünü alan üçüncü sıradaki Simone Tebet'ten destek alması ve yüzde 3 oy alan Ciro Gomes'in oylarının büyük bir bölümünü kendisine çekmesi muhtemel. Lula'nın şimdi merkeze yönelmekten başka seçeneği olmayacak ve bu Brezilya ekonomisi ve finans piyasaları için iyi bir haber.

"Bununla birlikte, ikinci turda büyük rekabet olacak. Bu Brezilya demokrasisini gerginliğe sokacak ve muhtemelen kalıcı izler bırakacak. Bu iki adam ve destekçileri birbirlerinden gerçekten nefret ediyor. Bolsonaro'nun 30 Ekim'de de bu kadar yakın bir farkla kaybetmesi halinde seçimeler hile karıştığını ilan etmesi ve bir kısım destekçilerinin sonucu dğiştirmek için sokaklara dökülmesi olasılığı yeniden artıyor.

"En büyük kaybeden kamuoyu yoklamaları"

"Kimileri, Bolsonaro'nun büyük farkla kaybedeceğine ve Brezilya tarihine bir tür sapma olarak geçeceğine inanıyordu. Bu artık bitti. Lula ikinci turda kazansa bile Bolsonaro ve bolsonarizmo oldukları yerde kalacaklar. Pazar günkü sonuçlar ve Kongre ve valiliklere seçilen Bolsonaro yanlısı kişilerin yarattığı dalga üzerinde başkan, pekala inandırıcı bir şekilde, enerjik ve kalıcı güce sahip muhafazakâr bir hareketin lideri olduğunu ileri sürebilir. Brezilya'nın Evanjelik Hıristiyan topluluğu büyüyor, toplum genel olarak 20 yıl öncesine göre daha muhafazakar ve bence hala bunun geleceğe dönük etkilerini anlamaya çalışıyoruz.

"Seçimlerin en büyük kaybedeni kamuoyu yoklamaları oldu. Bu seçim kampanyası sırasında kuşkuculuğu elden bırakmamamız gerektiği konusunda defalarca uyardım, ancak anketler korktuğumdan da yanlış çıktı. Sorun yöntemde miydi, yanıtlayanların dürüst olmamasında mı yoksa dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi muhafazakar seçmenlerin eksik sayılmasında mı bilmiyorum. Ama anketlerle işim bitti - önümüzdeki dört hafta boyunca hiçbir ankete bakmayacağım. Şu anda önemli olan tek sayı, seçim günü sayılacak sayılardır."

Laura Karpuska: "Sağ konsolide oldu"

Insper iktisat yüksek okulu profesörü Laura Karpuska, "Seçimlerin ilk turu, Brezilya'da sağın konsolide olduğunu gösterdi ve ülkede güçlü bir ideolojik bolsonarizmo hareketini pekiştirdi." dedi. 

"2023 Senatosunda, Bolsonaro ile uyumlu sandalyeler çoğunlukta olacak. Temsilciler Meclisi, daha dengeli olmasına rağmen, Bolsonaro'nun PL partisi ve onunla uyumlu União Brasil partisi milletvekillerince işgal edilen sandalye sayısı artmış olacak. Eski Bolsonaro hükümeti üyeleri kendi eyaletlerinden aldıkları önemli oy oranlarıyla Kongre'ye güçlü bir halk desteği ile girecekler.

"Lula'nın seçilme olasılığı yüksek, ama kolay değil"

"Önceki Cumhurbaşkanı Lula'nın ikinci turda başkan seçilmesi ihtimali hala yüksek. Ama bu kolay bir yol olmayacak. Lula'nın mali piyasalara -ki buralarda gayri resmi anketleri yanıtlayanlar arasında Bolsonaro'yu işbaşında görmek isteyenlerin sayısı hayli yüksekti- ve kararsız seçmenlere hangi yolu tutacağı ve ne tür politikaları benimseyeceği konusunda seslenmesi gerekecek.

"Kampanya müziğinde önerildiği gibi, geleceği hayal etmek için geçmişe bakmak yeterli olmayacak. Lula'nın ekonomi takımında kimlerin bulunacağı ve Simone Tebet (ilk tur oylarının yüzde 4,16'sı) ve Ciro Gomes'un (yüzde 3) taraftarlarını kazanmasını sağlayacak siyasal ittifaklar konusunda net olması gerekecek.

"Brezilya'daki ilk tur seçimlerden elde edilen başlıca çıkarımlar, sağın ekonomiden çok ideolojiye odaklandığı ve liberallerden daha iyi örgütlenmiş olmasıdır."

Oliver Stuenkel: "İlk turu kazananlar hep kazanır"

Getúlio Vargas Vakfı'ndan (FGV) uluslararası ilişkiler profesörü Oliver Stuenkel "Lula ilk raundu beklenenden daha küçük bir farkla kazanırken, ikinci turda favori olmaya devam ediyor." diyor.

"Lula kazansa da partide
solun nüfuzu azalacak" 

"Demokratikleşmeden bu yana, ilk turu kazanan tüm adaylar hep ikinci turu da kazandılar. Bolsonaro'nun yeniden seçilmek için tarihsel bir geri dönüş yapması gerekecek – Bu imkansız değil, ama yine de olası değil. Ancak, ikinci turda zaferi güvence altına almak için Lula'nın merkezcilere ulaşma çabalarını yoğunlaştırması beklenebilir.

"Kazanırsa, İşçi Partisi (PT) ve özellikle partinin sol kanadı, 2003-2010 hükümeti dönemindekinden çok daha az nüfuza sahip olacak.Lula ayrıca Kongre'de zorlu bir direnişle karşı karşıya kalacak ve bu -ormansızlaşmaya karşı mücadele gibi- birkaç cephede büyük ilerlemeyi daha az olası hale getirecektir.

"Bolsonaro, otoriterlik önünde
tek engelin Lula olduğunu söyleyecek"

"Bolsonaro'nun kampanyasıysa, ikinci başkanlık döneminin - bu sefer Kongre'de daha geniş bir destekle - ilk dört yıl boyunca karşılaştığı kısıtlamalar olmadan politikalarını uygulamasına izin vereceğini savunarak, Pazar günkünden daha güçlü bir performans yakalamaya çalışacak. Senato ve Kongre'deki bolsonarista tufanı, Lula'nın seçim kampanyasının güçlendirilmiş ve giderek otoriterleşecek bir Bolsonaro'nun ortaya çıkması önündeki son engel olarak gösterecek.

"Önümüzdeki dört hafta, yoğunlaşan kutuplaşma ve artan siyasi şiddet riskiyle şekillenecek gibi görünüyor. Anketlerin sonucu yeterince tahmin edemediği ve modellerini zamanında ayarlamalarının muhtemel olmadığı da göz önüne alındığında, analistler Bolsonaro ve Lula arasındaki potansiyel gel gitlerin yanı sıra valilikler için yapılacak birkaç ikinci turda da büyük ölçüde karanlıkta kalacaklar. Daha uzun vadeli bir perspektiften bakıldığında, 2 Ekim sonuçları, Lula kazansa bile, bolsonarismo'nun gelecek yıllarda da varlığını koruyacağını ve ve sağlık, eğitim ve çevre gibi alanlarda Brezilya siyaseti üzerinde önemli bir etkiye sahip olacağını gösteriyor."

(AEK)