Fotoğraf: Kays Said rejimine karşı protestolarını sürdüren Tunuslular/Brookings Institution
Tunus'ta sabah 06.00'da başlayan yeni anayasa için halk oylaması saat 22.00'ye (TSİ:00.00) kadar sürecek.
Referandumunun başlamasına saatler kala Tunuslular, parlamentoyu, hükümeti ve yargıçlar yüksek kurulunu fesh ederek bütün güçleri elinde toplayan Cumhurbaşkanı Kays Said'in oylamaya sunduğu Anayasa taslağını boykot çağrısıyla gösterileri sürdürüyordu.
9 milyon seçmenin çok küçük bölümü oy kullandı
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Faruk Buasker, 12 milyon nüfuslu ülkede sabah saat 09.30'a kadar 348 bin 876'sı yurt dışında kayıtlı toplam 9 milyon 296 bin 64 seçmenden 564 bin 753'ünün referandumda oy kullandığını bildirdi ve bu sayının "önemli ve cesaret verici" olduğunu söyledi. Oy kullananların toplam kayıtlı seçmenlerin yüzde 6,32'sini oluşturduğunu dile getiren Buasker, "2019 seçimlerinde sabah 08.00 sıralarında oy kullanma oranı[nın] yüzde 1.6 ol[duğunu]" hatırlatarak katılımın her zamankinin üstünde olduğunu ileri sürdü.
Ancak Reuters'in öğleden sonra geçtiği habere göre Pazartesi tatil günü olmasına karşın TSİ 14:00'da, oy verme merkezlerinde kuyruk yoktu ve Seçim Komisyonu seçmenlerin yalnızca yüzde 12'sinin oy kullandıklarını bildiriyordu.
Kays Said'in güçleri
Yeni Anayasa Taslağını, iktidarı orduya dayanarak tek başına elde tutan Cumhurbaşkanı Kays Said, ülkenin belli başlı politik ve toplumsal güçlerine danışmaksızın ve kurumsal ve temsili tartışma süreçlerinden geçirmeksizin oylamaya soktu.
2019 seçimlerinde 109 üyeli parlamentoda hiçbir partinin tek başına hükümet kuracak güce ulaşamaması, ve diğer partilerin birinci parti olan Siyasal İslamcı Ennahda çevresinde bir ulusal koalisyon kurmaya yanaşmaması dolayısıyla Şubat 2020'de kurulan beş parti ve bağımsızlardan oluşan Eliyas Fahfah Başkanlığındaki hükümet de bir kaç ay içinde çökerek yerini Hişem Meşişi Başkanlığındaki teknokratlar hükümetine bırakmıştı.
Covid krizinin çökerttiği sağlık sistemi ve ekonomik darboğazın yol açtığı toplumsal hoşnutsuzluklar içinde krize yuvarlanan ülkede Cumhurbaşkanı Kays Said siyasal sistemin önünü açmak ve halk iradesine güç kazandırmak yerine tam ters yönde bir hamleye girişerek 25 Temmuz 2021'de hükümeti azlettiğini ve Halk Temsilcileri Meclisini fesh ettiğini bildirdi. Bir yıl içinde yeni bir Anayasa ve yeni bir siyasal rejimle olağanüstü dönemden çıkılacağını vaat etti. Ancak, siyasal partiler ve toplumsal kurumlarla diyalog kurmaksızın, teknokratlar ve bürokratlar ile silahlı kuvvetlerin seçkinlerince oluşturulan Anayasa Taslağının içeriği oylamaya bir kaç ay kaldığında dahi belli değildi.
Anayasa Taslağı
Kısa süre önce açıklanan Anayasa Taslağına göre, Tunus Devrimi'nden sonra getirilen yarı-başkanlık rejimi, cumhurbaşkanının yetkilerini, uluslararası anlaşmalar teklif etmeye, kamu bütçesini hazırlamaya, Başbakan ve bakanları atama ve görevden almaya, tek başına yargıçları atamaya kadar genişleten başkanlık rejimiyle değiştiriliyor.
Cumhurbaşkanı beş yıllık iki dönem boyunca görevde kalabilecek, ancak devlet için yakın bir tehlike olduğunu hissetmesi halinde parlamentoyu feshederek görev süresini uzatabilecek. Ancak hiçbir kuvvet başkanı azledemeyecek, ya da görevden alamayacak.
Anayasa ayrıca parlamentonun yetkisini daraltırken, seçimi ve yetkilerine ilişkin yeterli ayrıntılar olmaksızın Halk Meclisinin üzerinde bir Bölgeler Konseyi ihdasını öngörüyor. Hükümetin parlamentoda güven oylaması yoluyla düşürülmesi yolunu kapatıyor. Hükümetin görevden alınması için üçte iki çoğunluk şartını getiriyor.
İslam devletin dini değil
Yeni Anayasa taslağı 2014 anayasasından farklı olarak devletin dini İslamdır hükmünü içermiyor. Ancak Anayasa lafzında Tunus'u ulustan daha geniş olan geniş İslam ümmetinin bir parçası olarak kabul ediyor ve devleti İslami hedeflere ulaşmak için çalışmakla görevlendiriyor. Anayasa ayrıca cumhurbaşkanının Müslüman olması şartını da koruyor.
Seçimlere kadar başkanlık kararnameleri
Anayasa taslağı, cumhurbaşkanına Ekim'de parlamento seçimleri gerçekleştirilene kadar ülkeyi kararnameyle yönetme yetkisi veriyor.
Anayasa taslağında biçimsel olarak önceki anayasanın, ifade özgürlüğü, sendikalarda örgütlenme hakkı ve barışçıl toplantılar hakkı da dahil olmak üzere hak ve özgürlükleri koruyan çoğu hükümleri korunuyor. Ancak yargıçların, polisin, ordunun ve gümrük memurlarının grev hakkı tanınmıyor.
Partilerin tutumları
Nasırcı laik Halk Hareketi ve İlerleme için Yeşiller Partisi, Kays Said'in Anayasa Taslağı'nı destekleyeceklerini açıkladılar.
Nahda Hareketi, el-Karama Koalisyonu ve Hareket Partisi'nin başlıca bileşenleri olduğu Ulusal Kurtuluş Cephesi; Tunus Ufukları, Özgür Anayasacı Parti, İşçi Partisi, seküler çatı partisi Meşru Tunus, Sosyal Demokrat Yol, Birleşik Demokrat Yurtseverler Partisi, Demokratik Emek ve Özgürlük Forumu ve Tunus Demokratik Kadınlar Derneği ise Anayasa Taslağına karşı olduklarını açıkladılar ve oylamayı boykot çağrısında bulundular.
(AEK)
