Bağdat'ta Cumhurbaşkanı gene seçilemedi, gözler Yüksek Mahkemede

Irak Federal Yüksek Mahkemesi yargıçları/alaraby

Irak Federal Yüksek Mahkemesi 30 Mart'taki ikinci başarısız denemenin ardından, Irak Ulusal Meclisi yeni cumhurbaşkanını seçene  kadar mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih'in görevine devam etmesine karar vermiş Meclis'ten, 6 Nisan'a (yarın) kadar kısa süre içinde yeni cumhurbaşkanını seçmesini istemişti.

Ancak 6 Nisan'da da Meclis toplanarak Cumhurbaşkanını seçemedi.  Meclis oturumu düzenlemek için yapılan üç girişim de birinci parti olan Sadr hareketi önderliğindeki "Vatanı Kurtarma İttifakı"nın Cumhurbaşkanlığı seçmek için gereken 220 oyu bir araya getirememesi nedeniyle başarısız oldu.

Cumhurbaşkanlığı için 40 aday yarışıyor. En önde gelen iki adaydan biri Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) adayı ve mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih diğeri Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) ve dolayısıyla Vatanı Kurtarma İttifakı'nın adayı Reber Ahmed.

Irak Yüksek Federal Mahkemesi, KDP'nin önceki adayı Hoşyar Zebari'nin 2016'daki Maliye Bakanlığı döneminden sarkan yolsuzluk suçlamalarından henüz beraat etmemesini gerekçe göstererek Zebari'nin adaylığını iptal etmişti. KDP de Zebari yerine Reber Ahmed'i  aday gösterdi.

Kürtler ve Şiiler arası anlaşmazlıklar 

Açmaz esas olarak, 11 Ekim 2021'deki genel seçimlerden birinci parti olarak çıkan Mukteda es-Sadr önderliğindeki Şii Sadr hareketinin ırak'ı Sünni ve Kürtlerin birinci partileriyle kuracağı bir koalisyonla yönetme arzusundan kaynaklanıyor. Oysa Irak'ta 2003 sonrası yerleşmiş olan teamüle göre Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Meclis Başbakanlığı üç bileşen -Şiiler, Sünniler ve Kürtler- arasında paylaşılıyor ve yürütme organı yani başbakanlık, Irak'ta nüfus açısından en büyük bileşen kabul edilen Şiilere, Meclis Başkanlığı Sünni Araplara, Cumhurbaşkanlığı ise Kürtlere veriliyordu. Anayasal bir dayanağı olmayan bu mutabakat 2018'e kadar arızasız sürmüştü. 

Bu mutabakatın Kürdistan ayağında da Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) ve Bağdat'ta Kürtlerin payına düşen kamu görevleri  iki büyük Kürt partisi KDP ve KYB arasında varılan bir anlaşmaya göre paylaşılıyordu: Mesut Barzani önderliğindeki KDP, IKBY'deki iki görevi -Başkanlık ve Başbakanlık- Celal Talabani önderliğindeki KYB ise Irak Cumhurbaşkanlığını alıyordu. 

Celal Talabani'nin 2013'te ölümünden sonraki ikinci dönemden başlayarak KDP'nin cumhurbaşkanlığının kendisine verilmesinde ısrar etmesi üzerine Kürt adaylar Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ayrı ayrı girmeye başladılar.  2018 seçimlerini KYB'li Berhem Salih aldı, ancak 2018'den bu yana Kürt partileri IKYB'de ve Bağdat'ta yetki ve güç paylaşımını anlaşarak çözemediler.

Bu anlaşmazlığın orta yerinde Mukteda es-Sadr'ın ulusal çoğunluk hükümeti kurma ısrarı nedeniyle KDP ve Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi liderliğindeki Sünni Egemenlik İttifakı ile oluşturduğu koalisyonun hükümet kurmak için yeterli -yani 1/2- sandalyeye sahip olmasına karşın, Cumhurbaşkanı seçmek için yeterli -yani 2/3- sandalyeye sahip olmaması Cumhurbaşkanı'nı seçmek için yeni ittifakları gerektirip, bu ittifaklar Kürtler ve Şiiler arasındaki bölünmeler dolayısıyla kurulamayınca Irak kurumlarının işleyişi tıkandı. Cumhurbaşkanı seçilemediği için, Başbakan görevlendirilemiyor, Başbakan görevlendirilemeyince yürütme Meclis çoğunluğuna dayanmayan eski başbakan tarafından südrürülüyor ve Anayasal kriz bir yönetim krizine doğru da sürükleniyor. 

Gözler, tartışmalı hale gelmiş olsa da Yüksek Mahkeme'de

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ise Şark_ül Avsat'ın haberine göre siyasi rakiplerine (Koordinasyon Çerçevesi çatısı altındaki Şii parti ve gruplar) Şevval ayının 9'una (11 Mayıs) hükümet kurma müzakereleri için 40 gün süre tanıdı. Ancak bütün bu sürelerin, sınırların Anayasal ve hukuksal bir yazılı karşılığı yok.  Gözler Irak Meclisi'nden kısa süre içinde yeni cumhurbaşkanını seçmesini isteyen Yüksek Federal Mahkeme'de ancak, Mahkeme de, çözümsüzlük halinde erken seçim kapısını açmak yerine,  Anayasal yetkilerini zorlayarak, bir cumhurbaşkanlığı turu için daha tarih vermiş olması dolayısıyla tartışmalı bir konuma sürüklenmiş durumda. Mahkeme verdiği tüm fırsatlara rağmen bu görevi yerine getiremeyen Meclis'in feshedilmesine karar verebilir ancak, hangi kararı verirse versin kendisi ve kararı da tartışılmaya devam edecek. Irak derin bir belirsizliğin eşiğinde. (AEK)