Dünya 2021'de böyle döndü

Siyaset, bilim ve uzay teknolojisi dünyasından doğal afetlere ve darbelere, aşağıda göreceğiniz olaylar sadece yerel bir etkiye sahip olmakla kalmayıp, yakın gelecekteki gelişmeleri de yönlendirecek.

An itibariyle 7 milyar 924 milyon 627 bin 405 nüfuslu (insan türü nüfusu) dünya 2021'de böyle döndü... 

6 Ocak: ABD'de Capitol Hill'e saldırı

*Fotoğralar: AA. 

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçileri, 2020 ABD Başkanlık seçimlerinde Joe Biden'a yenilmesinin ardından ABD Başkenti'ni kuşattı.

Saldırı sırasında, seçimlerin sonuçlarını doğrulamak için Capitol'de Kongre'nin ortak bir oturumu yapılıyordu. İsyancılar güvenlik görevlilerine saldırdı, ofisleri yağmaladı ve Capitol'ü tahrip etti.

Saldırıda Memur Brian Sicknick de dahil olmak üzere beş kişi öldü. Federal Soruşturma Bürosu (FBI), Capitol kuşatmasını "iç terör eylemi" olarak nitelendirdi.

İsyancılar, Temsilciler Meclisi tarafından görevden alındığı Trump tarafından teşvik edildi. Trump, Senato tarafından aklanmasına rağmen, iki kez görevden alınan ilk ABD Başkanı oldu.

TIKLAYIN - Trump taraftarları: Başbuğ ve güruh ilişkisi

9 Ocak: Katar-Suudi Arabistan sınırı açıldı

Ocak ayında Suudi Arabistan, üç yıldır devam eden diplomatik krize son vererek Katar sınırını yeniden açmayı kabul etti.

20 Ocak: Biden-Harris dönemi 

Demokrat Parti lideri Joseph R. Biden, ABD tarihinin en çekişmeli seçimlerinden biri olan Kasım 2020'de yapılan başkanlık seçimlerini resmen kazandı. 20 Ocak 2021'de Amerika Birleşik Devletleri'nin 46. Başkanı olarak yemin etti.

Biden'ın seçimler sırasındaki ikinci yardımcısı Kamala Harris, ABD'nin ilk kadın, ilk siyah Amerikalı ve ilk Güney Asya Amerikalı başkan yardımcısı olarak yemin etti.

Harris, Başkan Yardımcısı olmadan önce Kaliforniya'dan ABD Senatörü olarak görev yapmıştı. Aynı zamanda San Francisco Bölge Savcısı ve California Başsavcısıydı.

Fransa başta olmak üzere birçok ülke lideri tarafından Harris'e bir sonrasi başkan gözüyle bakılıyor.

1 Şubat: Myanmar darbesi

Myanmar'da dünyayı ve insanları şaşkına çeviren dramatik bir hamleyle Tatmadaw olarak bilinen güçlü ordu, 1 Şubat sabahı bir darbeyle Güneydoğu Asya ülkesinin kontrolünü ele geçirdi.

Cunta, Aung San Suu Kyi'nin Ulusal Demokrasi Birliği (NLD) partisinin ezici bir farkla kazandığı 2020 genel seçimlerinin geçersiz olduğunu açıkladı. Tatmadaw'ın şefi Kıdemli General Min Aung Hlaing, bir yıl boyunca olağanüstü hal ilan etti.

Çok geçmeden kendisini başbakan ilan edecekti.

11 Mart: İlk tamamen dijital sanat eseri

Gerçek adı Mike Winkelmann olan Amerikalı sanatçı Beeple'ın NFT tabanlı bir eseri olan Everydays – The First 5000 Days, Christie's'de 69 milyon ABD Doları karşılığında tokmağın vurmasıyla tarihe geçti.

Bu, dijital sanat eseri için şimdiye kadarki en yüksek fiyattı ve müzayede evi tarafından satılan ilk tamamen NFT tabanlı sanat eseriydi. Christie's'e göre, sanat eserinin satışı, Beeple'ı "yaşayan en değerli üç sanatçı" arasına yerleştirdi.

23-29 Mart: Süveyş Kanalı krizi

Ever Given adlı 400 metre uzunluğundaki bir kargo gemisi 23 Mart'ta şiddetli rüzgarlar nedeniyle karaya oturdu ve dar Süveyş Kanalı'nda yana saplandı. Gemi, altı gün boyunca mahsur kaldı ve kanalın her iki ucunda 400'den fazla geminin "trafik sıkışıklığına" yol açtı.

Blokaj, uluslararası ticaret üzerinde domino etkisi yarattı. Lloyd's List'e göre, tıkanmanın olduğu her gün su yolu boyunca 9,6 milyar ABD doları tutarında ticaret gerçekleştirildi.

Süveyş Kanalı, geminin mahsur kaldığı her gün için 14-15 milyon USD gelir kaybetti. Almanya merkezli sigorta şirketi Allianz, tıkanıklığın küresel yıllık büyümeyi 0,2 ila 0,4 puan düşürmüş olabileceğini tahmin ediyor.

5 Nisan: İnsan beyni bilgisayar bağlandı

Omurilik yaralanması olanlar için olası bir atılımda, Brown Üniversitesi'ndeki bilim insanları, verici bir cihaz aracılığıyla bir insan beynini bir bilgisayara tamamen bağladılar.

Felçli deney katılımcıları robotik uzuvlarını basitçe hareketlerini hayal ederek hareket ettirebildiler.

9 Nisan: Prens Philip öldü

*Fotoğraflar: Buckingham Sarayı Arşivi.

Edinburgh Dükü Prens Philip, İngiltere'nin Windsor kentindeki Windsor Kalesi'nde 100. doğum gününe sadece birkaç hafta kala vefat etti. Buckingham Sarayı, Prens'in "barış içinde" öldüğünü duyurdu.

The Telegraph'a göre, ölüm belgesinde ölüm nedeni olarak "yaşlılık" gösterildi. Prens Philip, İngiliz kraliyet ailesinin en yaşlı erkek üyesi ve öldüğü sırada İngiliz tarihinin en uzun süre hizmet veren kraliyet eşiydi.

Yunanistan ve Danimarka Prensi Andrew ve Prenses Alice'in oğlu Prens Philip, 10 Haziran 1921'de Yunanistan'ın Korfu kentinde doğdu. Dünya Savaşı sırasında Kraliyet Donanması'nda görev yaptı. Savaş sona erdiğinde, hem Yunanistan hem de Danimarka kraliyetine ait haklardan feragat etti.

25 Nisan: Hopkins ve Yuh-jung 

*Fotoğraflar: Oscar resmi sitesi.

The Father (2020) filminde hafıza kaybıyla mücadele eden bir adam rolünü oynayan Sir Anthony Hopkins, Dolby Theatre'da düzenlenen 93. Akademi Ödülleri'nde En İyi Erkek Oyuncu ödülünü kazandı. .

83 yaşında en iyi erkek oyuncu ödülünü kazanan en yaşlı kişi oldu. 

Aynı etkinlikte, Güney Koreli aktris Youn Yuh-jung, Minari (2020) filmindeki rolüyle En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü'nü kazanan ilk Koreli ve ödülü kazanan en yaşlı üçüncü kadın oyuncu oldu.

5 Mayıs: SpaceX'in başarısı

*Fotoğraf: SpaceX. 

Elon Musk'ın SpaceX'inin bir Starship prototipi olan SN15, yüksek irtifa fırlatmasının bir parçası olarak şirketin Boca Chica, Teksas tesisinden yaklaşık 9,6 km yüksekliğe çıktı.

Planlandığı gibi, üç Raptor motoru kapandı ve ardından Dünya'ya iniş başladı. Motorlardan ikisi, inişten hemen önce yeniden çalıştı ve SN15, fırlatma rampasının yakınında başarılı bir iniş yaptı.

SpaceX, bir Starship prototipini kurtarmada ilk kez başarıya ulaştı. Tüm geçmiş prototipler iniş denemelerinde imha edilmişti. Başarı, şirketin Ay'ın yanı sıra Kızıl Gezegene insan ve kargo göndermeyi planladığı Mars planları için çok önemli. 

10 Mayıs: Gazze'ye saldırı

*Fotoğraflar: Democracy Now, AA. 

İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda 66'sı çocuk, 39'u kadın toplam 248 Filistinli hayatını kaybetti, bin 900 kişi de yaralandı. İsrail tarafında 13 kişi yaşamını yitirdi.

Gazze'deki Bayındırlık ve İskanBakanlığının verdiği bilgilere göre, İsrail'in 11 gün süren saldırıları nedeniyle 1800 konut tamamen yıkıldı, 16 bin 800 konut ise kısmen hasar gördü.

Çatışmalar Mısır'ın ara buluculuğunda İsrail ile Hamas liderliğindeki Gazze merkezli Filistinli grupların arasında varılan ateşkesle sonlandırıldı.

20 Mayıs: AB'de aşı pasaportu

Avrupa Birliği (AB), aşı pasaportu olarak bilinen "AB Dijital Covid Sertifikası" üzerinde anlaşma sağladı.

AB Dijital Covid Sertifikası ilk planda olan 'dijital yeşil sertifika'dan farklı olarak kart halinde taşınabiliyor ve üzerinde QR kodu bulunuyor. Ardından başlayan aşı kartı uygulamaları tüm dünyada kişisel veri gizliliği açısından tartışılıyor. 

31 Mayıs: Delta varyantı 

SARS-CoV-2'nin potansiyel olarak yüksek oranda bulaşıcı bir varyantı olan B.1.617.2, suşlar için Yunanca adlandırma sistemine uygun olarak DSÖ tarafından Delta olarak yeniden adlandırıldı. Varyant ilk olarak Ekim 2020'de Hindistan'da keşfedildi.

13 Aralık 2021 itibariyle, Delta varyantı dünya çapında koronavirüsün en baskın türü ve Ekim ayına kadar 192 ülkeye yayıldı.

Temmuz ayına kadar, ABD'deki tüm sıralı vakaların yüzde 83'üne neden oldu. Aynı zamanda Hindistan'da Mart ayında başlayan yıkıcı ikinci dalgaya da yol açtı.

Delta varyantının yayılması o kadar hızlıydı ki Hindistan'ın sağlık sistemini alt üst etti. Ülkenin bazı bölgelerinde hastane yatakları, oksijen tüpleri, aşılar ve diğer tıbbi ihtiyaçlarda eksiklik olduğu bildirildi. 

13 Haziran: Netanyahu dönemi bitti

İsrail parlamentosu Knesset, 60'a karşı 59 oyla, bir parti koalisyonuna ülkede hükümet kurma hakkını verdi. Bu, ülkenin en uzun süre görev yapan başbakanı olan Benjamin Netanyahu'nun 12 yıllık saltanatını etkili bir şekilde sona erdirdi.

Koalisyon partileri arasındaki güç paylaşımı anlaşmasının bir parçası olarak, Naftali Bennet ilk iki yıl boyunca Netanyahu'nun yerine başbakan oldu.

Yair Lapid, hükümetin kalan iki yılı için başbakan olacak. Oylama aynı zamanda 2019'dan bu yana dört erken seçime tanık olan İsrail'deki siyasi belirsizliğin de sonunu getirdi.

19 Haziran: Reisi İran'ın yeni cumhurbaşkanı 

İran Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi ülkenin sekizinci cumhurbaşkanı seçildi. Seçimlerden önce cumhurbaşkanı yardımcısı, eski cumhurbaşkanı ve eski meclis başkanı gibi isimlerin adaylığı veto edilmişti.

25 Haziran: Türkiye'ye 3 milyar Euro Destek

Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Türkiye'de bulunan Suriyelilerin desteklenmesi için 2024 yılına kadar 3 milyar euroluk AB bütçesi ayrılacağını açıkladı.

Türkiye'deki mültecileri desteklemek için 2024'e kadar ilave 3 milyar euro ayrılacağını duyuran von der Leyen paranın tamamen AB bütçesinden geleceğini ve mültecilerin sosyo ekonomik desteklenmesinde kullanılacağını kaydetti.

19 Temmuz: Uzayda bir tur atmaca

Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'un uzay uçuşu şirketi Blue Origin, milyarderi ve diğer üç kişiyi yörünge altı uzaya alarak ilk mürettebatlı görevini gerçekleştirdi.

Blue Origin'in Yeni Shepard aracı, Teksas'taki Van Horn kasabası yakınlarındaki Fırlatma Alanı Bir'den havalandı ve dünya çapında tanınan uzay sınırı olan 100 km'de Kármán hattını geçti. Yolcularla birlikte kapsül, planlanan 11 dakikalık yolculuğu tamamladıktan sonra başarıyla Teksas'a geri döndü.

23 Temmuz: Tokyo Olimpiyatları 

Tokyo'daki 2020 Yaz Olimpiyatları, pandemi nedeniyle planlanan 24 Temmuz - 9 Ağustos 2020 çerçevesinden bir yıllık bir gecikmenin ardından gerçekleştirildi. Tarihte ilk kez Olimpiyat Oyunları yeniden planlanmıştı.

Oyunlar, test ve karantina dahil olmak üzere turnuva sırasında COVID-19'un yayılmasını önlemek için bir dizi kural ve yönerge kapsamında gerçekleştirildi. Tokyo'da olağanüstü hal ilan edildiğinden stadyumlara seyirci alınmadı.

15 Ağustos: Kabil, Taliban'ın eline geçti

Taliban, Cumhurbaşkanı Eşref Ghani'nin ülkeden kaçmasından saatler sonra başkenti ele geçirdi.

Kabil'in düşüşünden bir gün sonra Joe Biden, Washington'un Taliban'ın ilerleyişi hakkındaki göze çarpan istihbarat başarısızlığını kabul ederek, "Gerçek şu ki, bu beklediğimizden daha hızlı gelişti" dedi.

Ardından, yerel Afganistan nüfusunun tahliyesine ilişkin üzücü sahneler yaşandı. Dünyanın dikkatini çeken görüntüler, çaresiz Afganların ABD Hava Kuvvetleri'ne ait bir C-17 Globemaster uçağının kalkış sırasında iniş takımlarına tutunmaya çalıştığını ve ardından bazılarının düşerek öldüğünü gösterdi.

Taliban iktidara geldiğinden beri kadınlar zorunlu olarak başörtüsü takmaya zorlanıyor, erkeklerle birlikte eğitim alamıyor ve diğer kısıtlamaların yanı sıra son olarak tek başlarına seyahat de edemiyor.

TIKLAYIN - Talibanlı Afganistan'ı neler bekliyor?

7 Eylül: Bitcoin ilk kez yasal 

Güney Amerika ülkesi, dünyada bir kripto para birimi olan Bitcoin'i yasal ödeme aracı olarak kabul eden ilk ülke oldu.

Başkan Nayib Bukele daha önce Bitcoin'in kabul edilmesinin vatandaşlarının çoğuna "geleneksel finansal hizmetler" olmadan yardımcı olacağını, yatırımları artırmanın ve gurbetçi Salvadorluların parayı daha etkili bir şekilde havale etmesine izin vereceğini söylemişti.

Başkan ayrıca, hükümetin o sırada yaklaşık 26 milyon ABD doları değerinde olan 550 Bitcoin'e sahip olduğunu söyledi.

17 Eylül: Batı blokunda denizaltı krizi

Fransa, Avustralya'nın kendisiyle olan denizaltı projesini iptal ederek ABD ile anlaşmasının ardından Washington ve Canberra büyükelçilerini geri çağırdı.

ABD Başkanı Joe Biden, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ve Avustralya Başbakanı Scott Morrison ile 16 Eylül'de düzenlediği çevrim içi basın toplantısında, AUKUS adı altında yeni bir güvenlik iş birliği kurulduğunu ve bu kapsamda ABD ve İngiltere'nin Avustralya ile nükleer enerjili denizaltı teknolojisini paylaşacağını duyurmuştu.

16 Eylül: İlk sivil uzay uçuşu

*Fotoğraf: SpaceX. 

SpaceX, 2021'de tamamen sivil bir ekiple dünyanın ilk uzay uçuşu olan Inspiration4'ün lansmanı ile bir kez daha tarih yarattı.

Dört üyeli mürettebatı taşıyan Crew Dragon kapsülü, Florida, ABD'deki Cape Canaveral'daki NASA'nın Kennedy Uzay Merkezi'ndeki fırlatma kompleksi 39A'dan geri dönüştürülmüş bir Falcon roketiyle havaya fırlatıldı.

Yolcular arasında teknoloji girişimcisi Jared Isaacman, yerbilimci Sian Proctor, havacılık veri mühendisi Chris Sembroski ve doktor asistanı Hayley Arceneaux vardı. Hiçbiri profesyonel astronot değildi. 

27 Eylül: Almanya Sosyal Demokratlar'ı seçti

Almanya'da 20. dönem Federal Meclisi'ni (Bundestag) belirlemek için yapılan genel seçimlerde Sosyal Demokratlar oyların yüzde 25,9'unu, Hristiyan Demokratlar Birliği yüzde 24,1'ini aldı.

Böylece Almanya tarihinde ilk defa birinci gelen parti yüzde 31'den daha düşük oy almış oldu.

23 Ekim: Büyükelçilerle Osman Kavala krizi

10 ülkenin Ankara büyükelçilikleri tarafından yapılan açıklamada, "Osman Kavala'nın tutuklanmasının üzerinden dört yıl geçti. Davanın, farklı dosyaların birleştirilmesi ve beraat kararından sonra yeni davaların yaratılması yoluyla sürekli geciktirilmesi, Türkiye yargı sisteminde demokrasiye saygıyı, hukuk devleti ve şeffaflık ilkelerini gölgelemektedir" denildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 23 Ekim'de bu büyükelçilerin 'istenmeyen kişi' ilan edilmeleri için Dışişleri Bakanına talimat verdiğini söyledi.

TIKLAYIN - Büyükelçi gerilimi: Biz şimdi ne yaşadık?

11 Kasım: Yüzlerce insan sınırda sıkıştı

Haftalardır, çoğu Orta Doğu'dan gelen binlerce göçmen, Avrupa Birliği'ne ulaşmak için Belarus-Polonya sınırında toplanıyordu.

Belarus, AB'yi istikrarsızlaştırmaya çalışmak için göçmenleri sınıra itmekle suçlandı. Ancak ülke bu iddiaları reddetti. İki sınır arasında yaklaşık bir ay sıkışan yüzlerce insan günlerce dondurucu soğukta yiyeceksiz kaldı. En az 14 mülteci hayatını kaybetti. 

TIKLAYIN - Hejarê Şamil: Sınırda bir insanlık dramı var

25 Kasım: Yeni varyantımız Omicron

Güney Afrika'da bilim insanları mutasyona uğramış yeni bir Covid-19 varyantı tespit ettiklerini açıkladı.

Virolog Tulio de Oliveira, düzenlediği basın toplantısında "Maalesef, şu an Güney Afrika'da endişelere sebep olan yeni bir varyant tespit ettik" dedi.

Daha sonrasında yapılan çalışmalar Omicron varyantının bulaşıcılığının çok yüksek olmasına rağmen sebep olduğu hastalığının şiddetinin düşük olduğunu gösterdi. Omicron şu anda Avrupa'da ve ABD'de baskın tür haline geldi ve vakaların tekrar rekor seviyelerde görülmesine sebep olarak gösteriliyor. 

TIKLAYIN - "Omicron varyantı aşı eşitsizliğinin doğal sonucu"

2 Aralık: Merkel'e bandolu veda

*Fotoğraf: AA. 

Almanya Federal Meclisi'ndeki oylamada Sosyal Demokrat Parti Milletvekili ve Maliye Bakanı Olaf Scholz, ilk turda başbakan seçildi.

Başbakan Scholz, yemin töreninin ardından Angela Merkel'den görevi devraldı.

2005'te başbakan seçilen Merkel, Almanya tarihinde 16 yıl 16 gün ile Helmut Kohl'dan sonra en uzun süre Başbakanlık yapan ikinci kişi oldu. Merkel için 2 Aralık'ta askeri bandolu veda seremonisi gerçekleştirildi. 

6 Aralık: Pekin'e boykot kararları

ABD, İngiltere ve Avustralya'nın ardından Kanada da Pekin'deki Kış Olimpiyatları'na diplomatik boykot uygulanacağını duyurdu.

Çin'de başta Uygurlular da olmak üzere etnik ve dini azınlıklara yönelik uygulanan politikalar, uluslararası camianın tepkisine neden oluyor.

İki yıl sonra mevcut COVID-19 tablosu

• Dünya Sağlık Örgütü'nün 28 Aralık'taki güncellemesine göre ilk olarak 31 Aralık'ta Çin'de bildirilen yeni tip koronavirüs sebebiyle bugüne kadar 5 milyon 403 bin 662 kişi öldü. 
• Dünya çapında tespit edilebilen rakamlara göre 280 milyon 119 bin 931 kişi virüs ile enfekte oldu.
• Ocak ayında, BM Genel Sekreteri António Guterres, birçok ülke aşılar söz konusu olduğunda kendi sınırlarının ötesine bakmaya isteksizken, kendi kendini yenilgiye uğratan "aşı milliyetçiliği" olgusundan şimdiden yakınıyordu.
• En savunmasız kişileri desteklemek amacıyla DSÖ, bir hastalıkla mücadele için tarihteki en hızlı, en koordineli ve başarılı küresel çaba olan COVAX girişimine öncülük etti.
• Bununla birlikte, aşı eşitsizliği sorunu çözülmekten çok uzak noktada: DSÖ 14 Eylül'de dünya çapında 5,7 milyardan fazla aşı dozunun uygulandığını, ancak yalnızca yüzde 2'sinin Afrikalılara gittiğini duyurdu.

Bir yıl içinde dünyayı etkileyen iyi/kötü haberleri derledik. 2022 yılı için bilim, sanat ve haklarımız için bambaşka bir yıl olması dileğiyle... 

(PT)