"Türkiye'de astro fizikçi sayısı sadece 120-130"

*Fotoğraf: Yeni kurulan Türkiye Uzay Ajansı (TUA) tanıtım logosu. 

Dünya basınında dünden bu yana, Avrupa Uzay Ajansı'nın yeni astronot arayışı dünden bu yana gündem maddelerinden biri.

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen hafta yaptığı 2023 yılında Ay'a ilk teması gerçekleştirme açıklaması da konuşulurken, Türkiye'de uzay biliminin ne aşamada olduğunu araştırdık.

bianet'e konuşan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı/ Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Başkanı Profesör Tansel Ak, astronotumuz olup olmadığı sorumuzdan, uzay yarışının bir parçası olmamız için yapılması gerekenlere merak edilenleri yanıtladı.

"Bildiğim kadarıyla astronotumuz yok"

Türkiye'nin "yörünge dışına çıkması" halinde, gidebilecek kalifiye personel/astronot anlamında ne durumdayız? Kim gidebilir mesela Türkiye'den?

Bildiğim kadarıyla astronotumuz yok. Bence öncelikle genç pilotlardan biri seçilmeli.

Hem bedensel sağlığı yerinde hem de uçuş deneyimi olan birisi daha uygundur. Onun dahi eğitim alması gerekecek.

Bu arada bilim insanları da eğitim alır ama onların eğitimi daha uzun sürecektir. Yurtdışından her konuda destek almak lazım, işbirliklerine gidilmeli, ama bu arada kendi elemanlarımıza da bilgi ve deneyim kazandırılmalı.

"2023'te küçük bir uydu mümkün"

Türkiye'de gündem olan projeden bahsedersek, 2023 Türkiye'nin uzay hedefi için makul bir tarih mi? Aslında kamuoyu da çok bilmiyor, uzay çalışmalarıyla ilgili nasıl bir aşamadayız şu an?

Ben de bilmiyorum (!) ki bu durum doğaldır, çünkü bu konuda doğrudan bir sorumluluğum yok. Herhangi bir yerde bilgi veya hazırlık varsa bilemem.

Dolayısı ile henüz herhangi bir proje de görmedim. Projeler sunum metinleri, gerekçeleri, çalışma planları, çalışma planının her aşamasından sorumlu kişilerin/kurumların belli olduğu, bütçe önerisi ve risk analizleri hazırlanmış etkinlik planlarıdır.

2023 Ay'a insanlı uçuş için çok erken. Ama böyle projelerde sonuca ulaşılacak bir tarih hedefi koymak çok iyidir. Çalışmalar ona göre düzenlenir.

Gecikmeler uzay çalışmalarının doğal parçasıdır, gecikme olursa başarısızlık olarak değerlendirilmemelidir.

Roket çalışmalarında gelinen duruma dair verilmiş bilgilere bakılırsa, çok sıkı bir çalışmayla 2023'te yörüngeye küçük bir uydu atılması hatta Ay'a çarpacak (sert iniş diyorlar) bir araç yapılması mümkün görünüyor.

Türkiye'de uzay çalışmaları neden tıkandı? 

Türkiye'nin bu noktadaki ilerleyişi tarihsel ve ekonomik olarak en çok hangi noktalarda tıkandı?

Bu konuda birçok engelleyici parametre vardı.

• 1. Uzay yarışının bir parçası olmak yönünde irade olmaması.
• 2. Uzay çalışmalarının lüks görülmesi (Halbuki gelişmiş ülkeler ileri teknolojileri sayesinde uzay çalışması yapmadılar, uzay çalışmaları gibi projeler sayesinde ileri teknoloji geliştiler!)
• 3. Maddi kaynak olmaması. (Bilimsel çalışmaya maddi kaynak vermezseniz, yapamazsınız)
• 4. İnsan kaynağındaki eksiklik (bu konuda hala zayıfız, ama destekle sayımız artabilir)
• 5. Kısa vadeli hedeflerimiz olması (Bilimsel çalışmalar ileriye yönelik hedeflerle yapılır, kısa vadede sonuç bekliyorsanız gelişemezsiniz)

Astro fizikçi sayısı dünyanın çok gerisinde

Siz, çoğu zaman gündem olmadan arka planda pekçok çalışma gerçekleştiriyorsunuz? Akademik anlamda her şey nasıl gidiyor? Astronomi gençler arasında revaçta bir bölüm mü?

Astronomi/Astrofizk alanında gerçekten birçok çalışma yapılıyor. Her yıl çok sayıda özgün araştırmamız uluslararası önemli dergilerde yayımlanıyor, ulusal ve uluslarraası ölçekte projelere katkıda bulunuyor, yürütüyoruz.

Çalışmalarımıza çokça atıflar yapılıyor, Bir yandan da örneğin Doğu Anadol Gözlemevi gibi büyük teleskop projeleri yürütüyoruz. Üstelik tüm Türkiye'de profesyonel anlamda çalışabilen astronom/astrofizikçi sayısı sadece 120-130 civarındadır.

Halbuki yurt dışında bir üniversite bölümünde bu kadar kişi çalışır.

"İyiyiz, kaynak verilirse çok daha iyi oluruz"

Yani, iyiyiz. Kaynak ve imkan verilirse çok daha iyi oluruz.

Gençlere gelince... Herkes uzaya meraklıdır. Dolayısı ile gençler merak ediyor ve ilgileniyor, ama iyi öğrenciler geliri düşük ve muhtemelen iş bulunamayacak bir alanı istemiyor. (Halbuki biz meslek okulu değiliz, temel bilim okuluyuz!).

Buna rağmen kontenjanlarımız her sene dolar, hiç açık yaşamayız. Halk da meraklıdır, popüler etkinliklerimiz her zaman bol bol katılımcı bulur.

Türkiye Uzay Ajansı hakkında

• 2018'de kurulan ve geçen hafta Erdoğan'ın duyurusuyla gündeme gelen Türkiye Uzay Ajansı (TUA)'nın başında, 2019'un Ağustos ayından beri  Serdar Hüseyin Yıldırım var.
• İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Mühendisliği Bölümü'nde lisans eğitimi alan Yıldırım, Berlin Teknik Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Bölümü mezunu. Yüksek lisansını Berlin Teknik Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri alanında yaptı.
• Açıklanan 10 hedefi arasında 2023'te Ay'a roket fırlatılması, uzay limanı işletmesi kurulması var. Hedefler arasında "Bir Türk vatandaşı, bilim misyonuyla uzaya gönderilecek" ibaresi de yer alıyor. 

(PT)