Vergiler ve zamlar: Regl yoksulluğu nasıl çözülecek?

Görsel: Sosyal medya

Ped, tampon gibi menstrüel ürünler üzerindeki vergiler, regl olan insanların ihtiyaç duyduğu bu ürünlere erişimi zorlaştırıyor. Türkiye’de ped ve tampona yüzde 18 KDV uygulanıyor. Geçtiğimiz hafta 20’li hijyenik ped, 45 TL’ye kadar yükseldi.

Regl olan biri hayatının ortalama 2 bin 535 gününde, yani yaklaşık yedi yıl boyunca regl oluyor ve menstrüel ürünlere ihtiyaç duyuyor. Ancak birçok ülkede regl sırasında ihtiyaç duyulan ürünler “temel ihtiyaç” değil “lüks ürün” kategorisinde değerlendiriliyor.

Regl yoksulluğu ve regl tabusu ile mücadele eden Konuşmamız Gerek Derneği’nin Kurucusu ve Başkanı İlayda Eskitaşçıoğlu, menstrüel ürünlerin pahalılığı ve regl yoksulluğu hakkında bianet’e konuştu.

Regl yoksulluğu nedir?

Regl yoksulluğu regl olan bireylerin bu dönemde kullanmaları gereken hijyenik ped, tampon, regl külotu gibi menstrüel ürünlere erişim sıkıntısını ifade eder. Aynı zamanda temiz suya, temiz bir tuvalete, bir çöp kutusuna erişim gibi boyutları da var.

“Lüks ürün gibi vergilendiriliyor”

Bugün Türkiye’de regl olan kişilerin menstrüel sağlık ürünlerine erişiminde temel sorunlar neler?

Türkiye’de ne yazık ki bu konuda bir veri eksikliği olduğu için regl yoksulluğunu kaç kişinin deneyimlediğini söyleyemiyoruz. D

erin Yoksulluk Ağı’nın pandemi döneminde derin yoksulluk ile ilgili bir araştırması oldu, burada derin yoksulluk deneyimleyen hanelerin yaklaşık yüzde 82’si herhangi bir yardım olmadığı müddetçe hijyenik pede hiçbir şekilde erişimleri olmadığını paylaştılar. Bu bizim için çok çarpıcı bir veri.

Onun dışında mevsimlik tarım işçileri, mülteciler, işsizlik maaşı ile geçinmeye çalışanlar gibi sabit geliri olmayan gruplar regl yoksulluğundan en çok etkilenen gruplar arasında.

Evet, hayat pahalılığı belki bütün ürünler üzerinde var, ama menstrüel ürünler Türkiye’de herhangi bir üründen alınabilecek en yüksek katma değer vergisi ile vergilendiriliyor.

Modern anlamda menstrüel ürünleri yirminci yüzyılın başından beri kullanıyoruz, Türkiye’ye gelişi de 1980’lerden itibaren oldu. Ama on yıllar boyunca bu ürünler sanki lüks, kozmetik ürünüymüş gibi vergilendirildi.

Vergi düzenlemesi, eğitim ve kamusal alanda ücretsiz erişim

Ped ve tamponun herkes için erişilebilir olması için neler yapılabilir?

Öncelikle KDV’nin düşürülmesi gerekiyor, çünkü bu çok elzem. Kullanmama gibi bir lüksümüz yok, kullanmadığımızda vajinal enfeksiyon geçirebiliriz, o dönemi kanayarak atlatma gibi bir şansımız yok. O yüzden yüzde 18 KDV sağlık için bu kadar önemli bir ürün için çok yüksek, bunun daha makul bir seviyeye indirilmesi gerektiğini savunuyoruz.

Diğer konu da regl yoksulluğunu en çok tetikleyen şeylerden birinin regl tabusu olması. Bu konuda ne yazık ki ne okulda ne ailede kapsamlı bir eğitim veriliyor. Örneğin çocuklar hijyenik pedi ne sıklıkla değiştirmesi, nasıl takması gerektiğini bile bilmiyor. Yalnızca kız çocukları değil karma eğitim için kapsamlı eğitimler mutlaka milli eğitim müfredatlarına eklenmeli.

İskoçya ve Yeni Zelanda’nın geliştirdiği bir model var. Kamusal alanlarda, özellikle devlet okullarında, belediye merkezlerinde, devlet kurumlarında tuvaletlerde ücretsiz menstrüel ürünler bulunması yönünde bir politika. Biz bunu çok faydalı görüyoruz.

İlayda Eskitaşçıoğlu

İnsan hakları hukukçusu ve avukat. Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde feminist hukuk teorisi ve uluslararası insan hakları hukuku üzerine doktorasını sürdüren Eskitaşçıoğlu, regl yoksulluğu ve regl tabusu ile mücadele için çalışan Konuşmamız Gerek Derneği’nin kurucusu ve başkanı. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları için 17 Genç Lider’den biri.

(EÖ/EMK) 

Kaynaklar: Doğruluk Payı, PeriodTax.org, Menstrual Health Hub, bianet, Global Citizen, BBC, EuroNews, Deutsche Welle